Γιατί η Κίνα δεν θέλει να γίνει Αμερική στη θέση της Αμερικής

 

Ο Λευκός Οίκος το απόγευμα… EPA, Chris Kleponis / POOL.

Του ΚΩΣΤΑ ΓΡΙΒΑ
.
H ανάληψη των καθηκόντων της προεδρίας των ΗΠΑ από τον Τζο Μπάιντεν σηματοδοτεί μια νέα περίοδο, όχι απλώς για τις ΗΠA αλλά και για ολόκληρο τον κόσμο. Και αυτό γιατί η μετάβαση γίνεται μετά τα ιστορικά γεγονότα της 6ης Ιανουαρίου 2021, που αποτέλεσαν την αντίστοιχη στιγμή της πτώσης του τείχους του Βερολίνου για τον μύθο της αμερικανικής παντοκρατορίας.
.
Όσο και αν στην Ελλάδα επιμένουμε να χαρακτηρίζουμε τον εκάστοτε Αμερικανό πρόεδρο με τον κωμικό τίτλο του “πλανητάρχη” το γεγονός παραμένει ότι, τόσο σε ουσιαστικό όσο κυρίως σε συμβολικό επίπεδο, οι ΗΠΑ δεν μπορούν να εμφανίζονται πλέον ως ο “άρχων του πλανήτη”. Πολλοί θεωρούν ότι η αποκαθήλωση των ΗΠA από τον φαντασιακό θρόνο του “παγκόσμιου ηγεμόνα” θα σημάνει νομοτελειακά την άνοδο σε αυτόν της Κίνας.
.
Κάποιοι άλλοι επιμένουν να λειτουργούν ως λατρευτές της αμερικανικής ισχύος και να αρνούνται την (αναντίρρητη πλέον) μεγάλη “περικοπή βαθμών” στην παγκόσμια κατάταξη που έχουν υποστεί οι ΗΠΑ, ακριβώς γιατί δυσανασχετούν εντόνως στο ενδεχόμενο να βρεθεί η Κίνα σε αυτήν τη θέση. Παρεμπιπτόντως, είναι απορίας άξιον πώς και γιατί άτομα του λεγόμενου “πατριωτικού χώρου” έχουν τόση απέχθεια, μίσος και φόβο για μια χώρα που δεν έχει πειράξει ποτέ την Ελλάδα, σε αντίθεση σχεδόν με όλους τους Δυτικούς “συμμάχους” της, ενώ αντιθέτως τρέφει τεράστια εκτίμηση, σεβασμό και θαυμασμό για τον ελληνικό πολιτισμό.
.
Μάλιστα έχουν αρχίσει να ευδοκιμούν θεωρίες, σύμφωνα με τις οποίες οι υπόγειες δυνάμεις της παγκοσμιοποίησης δίνουν το σκήπτρο του παγκόσμιου ηγεμόνα στην Κίνα, γιατί έτσι θα προωθήσουν τη δική τους ατζέντα, ενώ υποτίθεται ότι οι ΗΠΑ θα υποστήριζαν έναν πιο εθνοκεντρικό κόσμο. Δεν θα μπούμε στον κόπο να προσπαθήσουμε να αντιτάξουμε επιχειρήματα σε αυτές τις θεωρίες, γιατί στην ουσία τους είναι θρησκευτικές αντιλήψεις και δεν μπορείς να αντιμετωπίσεις μια μαγική ανάγνωση της πραγματικότητας με λογικά επιχειρήματα.
.
Ωστόσο, αυτοί που ανησυχούν για την πτώση των ΗΠΑ και την άνοδο της Κίνας μάλλον δεν θα πρέπει να ανησυχούν και πολύ γιατί η Κίνα πολύ δύσκολα θα εξελιχθεί σε παγκόσμιο ηγεμόνα. Ούτε το θέλει, αλλά ακόμη και αν το ήθελε δεν μπορεί να επιτύχει. Όσο και αν αυξηθεί η ισχύς και η επιρροή της, η Κίνα δεν μπορεί καν να λειτουργήσει ως πρώτος μεταξύ ίσων, όπως ήταν (και μάλλον θα παραμείνουν στον ορατό χρονικό ορίζοντα) οι ΗΠΑ. Με άλλα λόγια, η Κίνα δεν μπορεί να γίνει Αμερική. Και μάλλον δεν το θέλει κιόλας.
.
Σινορωσική συμμαχία
.
Αυτό ισχύει για μια σειρά από λόγους. Καταρχάς, η Κίνα δεν θέλει μια υπερβολικά αποδυναμωμένη Αμερική. Και αυτό γιατί κρίσιμες για τη γεωπολιτική της στρατηγική συμμαχίες, ιδιαίτερα δε αυτή με τη Ρωσία, βασίζονται ακριβώς στην από κοινού αντιμετώπιση της αμερικανικής ισχύος. Αν αυτή εκλείψει τότε είναι εξαιρετικά πιθανόν τα ανταγωνιστικά στοιχεία στις γεωπολιτικές ταυτότητες των δύο κρατών να έλθουν ξανά στο προσκήνιο και το σινορωσικό σχήμα να διαλυθεί εις τα εξ ων συνετέθη.
.
Και αυτό θα ήταν καταστρεπτικό για την Κίνα δεδομένου ότι η απέραντη Ρωσία είναι η “χερσαία θάλασσα”, που της προσφέρει ασφάλεια και αποτελεί τον βασικό της τροφοδότη σε ενέργεια και πρώτες ύλες. Επιπροσθέτως, μια ισχυρή συμμαχία με τη Ρωσία είναι αναγκαία προϋπόθεση για να μπορεί το Πεκίνο, να κρατάει κοντά του τις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας.
.
Έτσι ώστε να προωθήσει το μεγαλεπήβολο σχέδιο της BRI (Belt and Road Initiative), τον περιβόητο “νέο δρόμο του Μεταξιού”, που θα αποτελέσει τον ομφάλιο λώρο, ο οποίος θα την ενώνει με τον υπόλοιπο κόσμο. Επιπροσθέτως, μια συμμαχία με τη Ρωσία είναι μεγάλης σημασίας για το Πεκίνο για να μπορέσει να κρατήσει την αντιπαλότητα με το Βιετνάμ και την Ινδία σε “λελογισμένα” επίπεδα, μιας και οι δύο αυτές χώρες είναι εχθρικές έναντι της Κίνας αλλά διατηρούν στενές σχέσεις με τη Μόσχα.
.
Γενικότερα, για να κατανοήσουμε γιατί η Κίνα δεν μπορεί να γίνει δεύτερη Αμερική, θα πρέπει να κατανοήσουμε ότι υπό έννοια η Κίνα είναι το ακριβώς αντίθετο αυτής. Συγκεκριμένα, ενώ οι ΗΠΑ βρίσκονται σε ασφαλή απομόνωση στο κέντρο του βορείου τμήματος της αμερικανικής ηπείρου και συνορεύουν με δύο παντελώς ακίνδυνες χώρες, η Κίνα βρίσκεται στο άκρο της Ευρασίας και περιβάλλεται από επικίνδυνες εχθρικές χώρες.
.
Θαλάσσια κυριαρχία
.
Επιπροσθέτως, οι ΗΠΑ περιβάλλονται από δύο μεγάλους ωκεανούς, οι οποίοι τους παρέχουν ασφάλεια ενώ ταυτοχρόνως αποτελούν το δίαυλο, που τους επιτρέπει να ασκούν προβολή ισχύος και να παρεμβαίνουν στα διεθνή δρώμενα σε όλο τον πλανήτη. Όσο δε και να μειωθεί η αμερικανική ισχύς στα επόμενα χρόνια, είναι πολύ δύσκολο έως αδύνατον οι ΗΠΑ να χάσουν την κυριαρχία τους στους ωκεανούς.
.
Αντιθέτως, η Κίνα βρίσκεται σε ένα θαλάσσιο κλοιό από την Ιαπωνία, τη Νότιο Κορέα, τη Ρωσία και φυσικά τις ΗΠΑ και η μόνη της ρεαλιστική φιλοδοξία είναι να μετατρέψει τη Νότιο Σινική Θάλασσα και την Ανατολική Σινική Θάλασσα σε “γαλάζιο έδαφος”. Ετσι ώστε να έχει μια ζώνη θαλάσσιας θωράκισης και να τοποθετήσει και την Ταϊβάν σε ένα θύλακα που θα καθιστά αδιανόητη από πλευράς της κυβέρνησης της Ταϊπέι την ανακήρυξη ανεξαρτησίας.
.
Το τεράστιο κινεζικό ναυτικό, που πλέον είναι πρώτο σε αριθμό πλοίων στον πλανήτη, έχοντας ξεπεράσει το αμερικανικό, αλλά και τα πολυεπίπεδα πλέγματα αντιπρόσβασης και άρνησης περιοχής (A2 / AD), με αιχμή του δόρατος τους αντιπλοϊκούς βαλλιστικούς πυραύλους (ASBM) DF – 21D και DF – 26Α στοχεύουν ακριβώς σε αυτό.
.
Η Κίνα δέσμια των γειτόνων της
.
Οι ΗΠΑ έχουν ενεργειακή αυτάρκεια χάρη στο σχιστολιθικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο αλλά και σε άλλους ενεργειακούς πόρους, καθώς και σχεδόν πλήρη αυτάρκεια σε πρώτες ύλες, αλλά και σε τρόφιμα, ενώ ότι δεν έχουν μπορούν να εξασφαλίσουν την ασφαλή ροή του προς τα εδάφη τους χάρη στην ωκεάνια κυριαρχία που απολαμβάνουν. Αντιθέτως, η Κίνα εξαρτάται από ροές ενέργειας και φυσικών πόρων από το εξωτερικό και εύκολα οι ΗΠΑ και άλλοι αντίπαλοί της μπορεί να της στερήσουν τις επικοινωνίες διαμέσου των θαλασσίων οδών (SLOC), κλείνοντας κάποια κρίσιμα choke points με πιο σημαντικό τα διάσημα Στενά της Μάλακκα.
.
Με άλλα λόγια η γεωπολιτική ταυτότητα της Κίνας την καθιστά δέσμια των γειτόνων της. Και αν η ισχύς της ανέβει απότομα, εν παραλλήλω με μια κατακόρυφη πτώση αυτής των ΗΠΑ, τότε ενδέχεται να βρεθεί σε έναν περιοριστικό κλοιό και να υποστεί ασφυξία. Άρα λοιπόν, η Κίνα θέλει καλές σχέσεις με τη Ρωσία και τις χώρες της Κεντρικής Ασίας για να μπορέσει να δημιουργήσει την BRI, στις κολοσσιαίες υποδομές της οποίας θα μπορέσει και να κατευθύνει και τα τεράστια πλεονάσματα στην παραγωγή τσιμέντου και χάλυβα που έχει.
.
Επίσης, στοχεύει σε ελεγχόμενες σχέσεις με την Ιαπωνία, την Ινδία, τη Νότιο Κορέα, το Βιετνάμ, τις Φιλιππίνες και την Αυστραλία, έτσι ώστε να μπορέσει να λειτουργήσει η τεράστια αγορά της ως δέλεαρ και να μπορέσει σε βάθος χρόνου να μειώσει τις τριβές με τις χώρες αυτές και να τις οδηγήσει σε ένα συνεργατικό σχήμα. Για τον λόγο αυτό το Πεκίνο καλοβλέπει την ενίσχυση της οικονομικής ανάπτυξης των χωρών αυτών, παρόλο που είναι ανταγωνιστές της, έτσι ώστε δια της γιγάντωσης του εμπορίου μαζί τους να αναπτυχθούν σε βάθος χρόνου ευρύτερες γεωπολιτικές συνέργειες.
.
Πολυπολικό διεθνές σύστημα 
.
Και φυσικά το ίδιο θέλει να πράξει με την πολυάνθρωπη και σε κρίσιμη γεωπολιτική θέση Ινδονησία, τη Μαλαισία, το Πακιστάν, την Ταϊλάνδη και γενικότερα με το σύνολο των ασιατικών χωρών. Αυτό λοιπόν, αυτό που δείχνει να επιδιώκει η Κίνα δεν είναι ένα καθοδηγούμενο από αυτήν διεθνές σύστημα, αλλά ένα πολυπολικό διεθνές σύστημα, στο οποίο όμως το κέντρο βάρους θα έχει μετακινηθεί προς ανατολάς. Η Κίνα δηλαδή θέλει έναν ασιοκεντρικό πολυπολικό κόσμο και την επιδίωξή της αυτή συμμερίζονται και πολλά άλλα ασιατικά κράτη, στα οποία συμπεριλαμβάνονται και ορκισμένοι αντίπαλοι της.
.
Αυτή η μετακίνηση του κέντρου βάρους προς την ανατολική Ευρασία, κυρίως δια της ανάπτυξης της οικονομίας και της τεχνολογίας, θα στρέψει προς τα εκεί και την πυξίδα των αραβικών χωρών και του Ιράν κάτι που ήδη φαίνεται να συμβαίνει. Άρα λοιπόν, φαίνεται πως κινούμαστε προς έναν πολυπολικό και όχι προς έναν ελεγχόμενο από την Κίνα κόσμο, με κάποια νέα χαρακτηριστικά. Σε αυτόν τον καινοφανή κόσμο, ο ρόλος της Ελλάδας μπορεί να είναι πάρα πολύ σημαντικός. Ωστόσο, αυτό είναι κάτι που θα εξετάσουμε άλλη φορά.
.
/slpress             

• Ο Κωνσταντίνος Γρίβας είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Γεωπολιτικής στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων. Διδάσκει επίσης Γεωγραφία της Ασφάλειας στην ευρύτερη Μέση Ανατολή στο Τμήμα Τουρκικών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών.