Αλεβίτες: Μια βόμβα στα θεμέλια της Τουρκίας

 Του Σωτήρη Γλυκοφρύδη

ΣΥΝΟΨΗ

Το να εξετάσεις έναν Aλεβίτη, φίλε αναγνώστη, είναι σα να τραβάς ένα μανδραγόρα ή τζιν σενγκ όπως το λένε οι Κινέζοι, το φυτό της ζωής. Απο τις ρίζες του ξεπροβάλλει η ανθρωπότητα και από τις παραφυάδες του ο Χριστιανισμός, ο Ιουδαϊσμός, ο Μωαμεθανισμός, ο Ελληνισμός, ο Ινδουισμός, o ζωροαστρισμός, ο Σαμανισμός, όλο το πλέγμα της ζωής που γίνεται θρησκεία με σκοπό την επιβίωση.

            Μέσα από αυτό το άρθρο θα δειχθεί ότι από τα παλιά χρόνια ως σήμερα τίποτα δεν έχει αλλάξει. Όλα αυτά που θεωρούμε αλλαγές είναι σύμβολα, φαινόμενα, σύννεφα που αλλάζουνε στον ουρανό, ασάφειες του ίδιου πράγματος, ψευδομεταμορφώσεις.

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Τα τελευταία χρόνια γράφονται πολλά για τους «Αλεβίτες», τους ανθρώπους αυτούς που πιστεύουν στον Αλλάχ και τους 12 αποστόλους.  Άλλοι τους θεωρούν αίρεση του Ισλάμ, άλλοι σαν ανεξάρτητη θρησκεία με φιλοσοφία, κάποιοι σαν ένα ρεύμα συγκλινουσών ιδεών, μερικοί ως σοφούς με βαθύτερη γνωσιολογία. Τι είναι όμως απ’ όλα αυτά, πράγματι, οι αλεβίτες;

Θα λέγαμε, κατ’ αρχήν ότι «κάτι απ’ όλα αυτά, και όλ΄αυτά μαζί συγχρόνως». Ο αλεβιτισμός, που μπορεί να ιδωθεί και ως ένας ιδιαίτερος ιδεαλιστικός τρόπος ζωής με πρακτική, είναι μιας μορφής αντίληψη στις επιδιώξεις, τις αναζητήσεις και τις ελπίδες του απολλώνιου και διονυσιακού ανθρώπου.

          Το κείμενο αυτό αποσκοπεί να εισφέρει ένα μικρό λίθο στον προσδιορισμό αυτού του θέματος και στον εντοπισμό-χαρακτηρισμό των τόσο απόμακρων και τόσο πλησίον μας ανθρώπων, αλλά και να απαλύνει τη σχέση που έχουμε με τα δόγματά μας. Κι επειδή από κάπου πρέπει να ξεκινήσουμε, ας αρχίσουμε να τους εξετάζουμε από εκεί που οι ίδιοι οι αλεβίτες θέλουν να πιστεύουν πως κατάγονται, από τη γένεση του Κορανίου. ...

«Αρχή» το Κοράνι      

Ούτε στη φύση, αλλά ούτε στον κόσμο των ιδεών και της πρακτικής εφαρμογής υπάρχει παρθενογένεση. Γι’ αυτό το λόγο μπήκαν τα εισαγωγικά στη λέξη «αρχή», οπότε, ας θεωρήσουμε την αρχή των αλεβιτών ως μια ακόμη ψευδομεταμόρφωση της φύσης και της θέσης του ανθρώπου.

  Ξεκινάμε: Μετά το θάνατο του Μωάμεθ, τα προβλήματα που ενέσκηψαν στους οπαδούς του ήταν η καταγραφή των λόγων του και η διαδοχή της ηγεσίας του. 

Όσον αφορά  το πρώτο σκέλος, την καταγραφή των λεγομένων του προφήτη, αυτό το ανέλαβε ο πατέρας της ευνοούμενης νεαρής συζύγου του, της Αϊσά, ο Αμπου Μπάκρ (Αμπού Μπεκήρ Ας Σιντίκ) ο οποίος έγινε και ο πρώτος χαλίφης (διάδοχος). Πήρε το υπάρχον υλικό των γραπτών λόγων του Μωάμεθ που βρισκόταν σκόρπιο σε περγαμηνές, φύλλα φοινίκων και ωμοπλάτες προβάτων, άτακτα ριγμένων μέσα σ’ ένα κιβώτιο, και με τη βοήθεια του γραμματικού Ζαϊρ και άλλων, το ταξινόμησε και αντέγραψε τα κείμενα δημιουργώντας ένα βιβλίο διαβάσματος που ονομάστηκε Κοράνι (Αναγνωστάρι).

          Το βιβλίο όμως αυτό δεν ήταν πλήρες, υπήρχαν λάθη, παραλείψεις και κενά. Σύντομα δημιουργήθηκε η ανάγκη για τη δημιουργία ενός δεύτερου και αρτιότερου μανιφέστου. Μαζευόταν υλικό, καταγραφόταν και ότι υπήρχε από μνήμης, ώσπου μετά από 20 χρόνια, περίπου, ο τρίτος χαλίφης, ο Οσμάν, παρουσίασε το πλήρες και οριστικό Κοράνι.

          Το Κοράνι, από λογοτεχνικής και μόνο πλευράς και να το δει κάποιος, είναι ένα αξιόλογο δημιούργημα. Καλλιγραφότατο, με διάφορους τύπους καλλιτεχνικής γραφής, άψογα γραμμένο σε μια συνισταμένη γλώσσα των αραβικών διαλέκτων, την ωραιότερη και μουσικότερη όλων, την καραϊτική, η οποία έκτοτε ονομάστηκε κορανιακή. Ως περιεχόμενο, περιέχει μέσα του όσα χρειαζόντουσαν οι Άραβες την εποχή εκείνη. Θρησκευτική πίστη, πολιτική συμπεριφορά, αστικό και κοινωνικό δίκαιο μέχρι και κανόνες υγιεινής. Ήταν, δηλαδή, ένας πλήρης κώδικας συμπεριφοράς και οδηγός ζωής, προσαρμοσμένος βέβαια στις τότε υπάρχουσες συνθήκες των βεδουίνων.

          Κατά τις παραδόσεις, τα κείμενα τα οποία ομαδοποιήθηκαν σε ενότητες που ονομάστηκαν Σούρες (σειρές - κεφάλαια), αποκαλύφτηκαν στον Μωάμεθ μέσα σε μια σπηλιά από μια φωνή που ακουγόταν «πίσω του», την οποία παρότι δεν ήταν στα αραβικά την κατανοούσε πλήρως. Πέραν του αν η φωνή αυτή ήταν όντως πίσω του ή κάπου μέσα και πίσω στο μυαλό του, το γεγονός είναι ότι το πνεύμα των λεγομένων της φωνής βρισκόταν μέσα στο ενωτικό πλαίσιο των τότε θρησκειών της περιοχής, καθώς τις αναγνωρίζει και τις σέβεται όλες, θεωρώντας εκπρόσωπους του Θεού στη γη τους Εβραίους προφήτες, το Χριστό, ακόμα κι Έλληνες όπως τον Μέγα Αλέξανδρο (Δίκερως - Ζουλκαρνέιν) και τον Αίσωπο (Λούκμαν).

Ο Μωάμεθ, είναι ήδη καταγεγραμμένο ότι συναναστρεφόταν στις πνευματικές αναζητήσεις του με Εβραίους, Πέρσες, Χριστιανούς, ακόμα και με ελληνικής παιδείας γνωστικιστές και μονοφυσίτες μοναχούς της περιοχής όπως αριανιστές, μανιχαϊστές και ειδικότερα ένα μυστηριώδη νεστοριανό ασκητή. Για το λόγο αυτό αποδέχεται το Χριστό με τη μια φύση του, την ανθρώπινη, και απαγορεύει να καταστρέφονται ναοί και τόποι λατρείας, όπως εκκλησίες, συναγωγές και μοναστήρια.

Η φωνή που απήγγειλε τα λόγια αυτά ορίστηκε ότι ήταν του αρχάγγελου Γαβριήλ, σύμφωνα με τα ζωροαστρικά πρότυπα των κομιστών των λόγων του Θεού που ήταν οι άγγελοι. Και καθώς ο αρχάγγελος ήταν κομιστής, το πρωτότυπο - «μήτρα» του Κορανίου θεωρείται πως βρίσκεται στην κοιτίδα του Θεού. Για το λόγο αυτό θεωρείται ατόπημα για ένα μουσουλμάνο και ύβρης να μετέχει ή έστω και να παρίσταται σε μια καταστροφή των λόγων του Θεού που εκφράζει το Κοράνι. 

         

Το πρόβλημα της διαδοχής

          Τη διαδοχή στον αγώνα του προφήτη που ονομάστηκε Ισλαμισμός, λέξη που σημαίνει υποταγή (στο θείο θέλημα) και ειρήνευση (εκ του salam=ειρήνη , βλ. μωαμεθανικό χαιρετισμό: salam alecum = η ειρήνη μαζί σου), την ανέλαβε «κληρονομικώ δικαιώματι» η οικογένεια του Μωάμεθ, και δη η εγγύτερη και η αγαπημένη γυναίκα του, η Αϊσά.

Για την ερωτική ζωή του Μωάμεθ έχουν υπάρξει κριτικές. Μετά το θάνατο της πρώτης του γυναίκας, της πλούσιας και μεγαλύτερής του χήρας Χαντιτζά, έζησε με αρκετές συζύγους, νόμιμες και μη, ίσως και 16, παρότι ο Θεός επέτρεψε το μέγιστο όριο μέχρι 4. Αυτό το γεγονός καθώς και η απουσία γυναικών από τον παράδεισο είχε δημιουργήσει θέμα, αλλά όχι έντονο, διότι οι άνθρωποι έχουν την τάση να συγχωρούν ατοπήματα σε αυτούς που τους προσφέρουν, αρκεί τα προσφερόμενα να είναι περισσότερα από τα ζητούμενα, σε βαθμό μάλιστα που η ακραία ζωή τους συχνά να καθιερώνεται ως νόμιμη «κατ’ εξαίρεση». Για το λόγο αυτό οι εκ του γένους του Μωάμεθ συνεχιστές του μπορούσαν να απολαμβάνουν «κατ’ εξαίρεση» και αυτοί το προνόμιο της εκτεταμένης πολυγαμίας, ως δώρο Θεού και ανθρώπων.  

Η Αϊσά πρέπει να ήταν αρκετά νέα όταν πέθανε ο Μωάμεθ, διότι την είχε γνωρίσει, ώριμος ον, στα 7 της και περίμενε να πάει στα 9 για να την παντρευτεί (διότι τότε ενηλικιωνόντουσαν σύμφωνα με τα έθιμα του τόπου και της εποχής τα κορίτσια), αλλά και ως γυναίκα αντιπροσωπευόταν από τον πατέρα της, τον Αμπού Μπάκρ (Μπεκήρ) που όπως είπαμε έγινε ο πρώτος χαλίφης και συνέταξε το αρχικό Κοράνι. Μετά το θάνατό του πατέρα της, η διαδοχή πέρασε, πάλι μέσω της Αϊσά, σε οπαδό του Μωάμεθ, ο οποίος όμως δεν ήταν ο Αλή όπως κανονικά, κατά πολλούς, θα έπρεπε. Αυτό επέφερε το πρώτο σχίσμα.

Οι οπαδοί του Αλή θεωρούσαν ότι για  πολλούς λόγους έπρεπε η διαδοχή έπρεπε να ανήκει σ’ εκείνον. Ήταν συγγενής από δυο πλευρές του Μωάμεθ. Ξάδερφος εξ αίματος και γαμπρός του, έχοντας παντρευτεί την αγαπημένη του κόρη, Φατιμά. Ως σύντροφος στον αγώνα του προφήτη θεωρείτο το «δεξί του χέρι», πιστός, δυναμικός, οξυδερκής, έχοντας σώσει μέχρι και τη ζωή του Μωάμεθ, παίρνοντας τη θέση του στο κρεβάτι του για να μπορέσει να διαφύγει τη νύχτα της μεγάλης φυγής (εγίρα) προς τη Μεδίνα. Το ότι δεν έγινε ο Αλή χαλίφης, αποδόθηκε σε κακές προσωπικές σχέσεις του με την Αϊσά, ίσως συνεπικουρούσας και της γυναίκας του, Φατιμά, σε σημείο που μπορεί να λεχθεί ότι οι δυο γυναίκες δεν είναι άμοιρες ευθυνών για το μεγάλο σχίσμα.

 Οι μελετητές του ισλαμισμού σημειώνουν ότι μεταξύ Αλή και Αϊσά είχε υπάρξει μια αντιπάθεια που ίσως εξελίχθηκε σε έχθρα. Κάποτε, που ο Μωάμεθ είχε επιστρέψει και δεν βρήκε την Αϊσά να τον περιμένει, διότι είχε καθυστερήσει μ’ ένα βεδουίνο, ο Μωάμεθ τη συγχώρησε. Δεν τη συγχώρησε όμως ο Αλή, εξ’ ου και η αντιπάθειά της. Το θέμα πρέπει να ήταν σοβαρό, γιατί υπήρξε κάτι σαν οικογενειακό συμβούλιο και δίκη σχεδόν της Αϊσά.

Η αντιπάθεια μεταξύ Αλή και Αϊσά, η οποία προφανώς συνεχίστηκε και μετά το θάνατο του Μωάμεθ, έγινε αφορμή να χωριστεί ο μουσουλμανικός κόσμος σε δυο παρατάξεις. Στους Σουνίτες ή κοσμικούς και στους Σι(χ)ίτες ή πνευματικούς, τους αποκαλούμενους «οπαδούς του μεριδίου του Αλή» (Αλεβίτες). Μεταξύ των δυο αυτών ομάδων ακολούθησαν αντεγκλήσεις που κατέληξαν σε αιματοχυσίες, με αποδέκτες απο την πλευρά του Αλή τον ίδιο και τα δυο παιδιά του, Χασάν και Χουσεΐν. 

Συνεχίζεται...