Αξος Καππαδοκίας & Αξός των Γιαννιτσών

 Αξος Καππαδοκίας (άλλες ονομασίες Αξός, Ναξός, Νάξος, Χασάκιοϊ )

Σε απόσταση 90 χιλιομέτρων νοτιοδυτικά της Καισαρείας και 30 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Νίγδης, στο κεντρικότερο μέρος του οροπεδίου Μπουντάκ- Οβά, βρίσκεται η Αξός. Το χωριό αυτό, σύμφωνα με πολλούς ερευνητές ήταν η παλιά κωμόπολη των Σασίμων, όπου έγινε επίσκοπος ο Άγιος Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός.

Οι Αξενοί εκκλησιάζονταν στην πανέμορφη και φημισμένη εκκλησία της Αγίας Μακρίνας, η οποία βρισκόταν στον Πάνω Μαχαλά και εγκαινιάστηκε το 1843 από το Μητροπολίτη Ικονίου Νεόφυτο. Στην εκκλησία αυτή λένε ότι υπήρχαν τα ιερά λείψανα της Αγίας Μακρίνας και δίπλα σ’ αυτά ένα κειμήλιο του Γρηγορίου του Θεολόγου. Έξω από την εκκλησία υπήρχε ένα βαθύ πηγάδι με αγίασμα. Στον Κάτω Μαχαλά, ήταν η βυζαντινή εκκλησία του Αγίου Γεωργίου και στο Μεσαίο Μαχαλά η αρχαία εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Είχαν επίσης τα παρεκκλήσια της Αναλήψεως, της Αγίας Αικατερίνης, των Αγίων Αναργύρων, της Αγίας Παρασκευής και του προφήτη Ηλία. Εκκλησιαστικά οι Αξενοί ανήκαν στη Μητρόπολη Ικονίου.

 Οι Αξενοί ήταν ελληνόφωνοι και μιλούσαν την ελληνική διάλεκτο της Καππαδοκίας. Παλιά το χωριό ήταν υπόγειο και λαξευτό, με ορόφους που έφταναν σε βάθος 8-10 μέτρα από την επιφάνεια της γης.  Όλα τα καρέργια του χωριού επικοινωνούσαν μεταξύ τους με ειδικές σήραγγες, για να βρίσκουν διέξοδο σε ώρα ανάγκης οι κάτοικοι και για να χάνονται οι εισβολείς αν κατάφερναν να μπουν σε αυτά. Τα μετέπειτα χρόνια έχτισαν οι Αξενοί το νέο ανώγειο χωριό τους πάνω από το παλιό. Τα υπόγεια τα χρησιμοποιούσαν πλέον για αποθήκες και κρυψώνες.  Οι Αξενοί ασχολούνταν με τη γεωργία, αλλά ήταν και σπουδαίοι μαγγανατζήγες. Οι Αξενές ήταν πολύ καλές κατασκευάστριες χειροποίητων αγγείων και διαχειρίζονταν τη βιοτεχνία «κερχινιών», όπως έλεγαν τα πήλινα δοχεία.

 Μετά την ανταλλαγή πληθυσμών, οι περισσότεροι Αξενοί δημιούργησαν τη Νέα Αξό Γιαννιτσών, όπου διαπρέπουν, εκτός των άλλων και ως νταλικέρηδες, οργώνοντας τους εμπορικούς δρόμους με τα φορτηγά τους. Οι υπόλοιποι διασκορπίστηκαν στη Θεσσαλονίκη, στη Δράμα, στα Κύργια της Δράμας, στον Άγιο Αθανάσιο Δράμας, στον Άβαντα του Έβρου, στη Νεοκαισάρεια των Ιωαννίνων, στην Αθήνα, στον Πειραιά, στον Εξαπλάτανο της Αλμωπίας, στην Αριδαία της Αλμωπίας, στις Μηλιές της Αριδαίας, στη Χρυσή, στον Πολυπλάτανο, στο Λιποχώρι, σε 19 χωριά της περιφέρειαςΜονοφατσίου Ηρακλείου Κρήτης και σε άλλα μέρη της Ελλάδας.

φωτογραφίες από εκδρομή προσφύγγων στην Αξό της Καπαδοκίας το 1950

 Η Αξός των Γιαννιτσών

Η Αξός βρίσκεται λίγα μόλις χιλιόμετρα από τον Ν.Μυλότοπο πολύ κοντά στα Γιαννιτσά. Πριν ονομαστεί Αξός λεγόταν Παλαιό και αναγνωρίστηκε ως κοινότητα το 1933 όταν αποσπάστηκε από την κοινότητα Μυλοτόπου. Η κοινότητα Παλαιού μετονομάστηκε σε κοινότητα Αξού το 1956. ο αριθμός των κατοίκων αυξάνεται με το χρόνο σήμερα έχει 1500 περίπου κατοίκους. Η Αξός κατοικείται από πρόσφυγες της Μ.Ασίας- περιοχή της Καππαδοκίας- που προέρχονται μάλιστα από δυο γειτονικά χωριά Αξό και Τροχο.

Οι Αξώτες ήταν και είναι ακόμη άνθρωποι κατά βάση του εμπορίου. Αυτό ξεκίνησε από τις δραστηριότητες τους στην «πατρίδα», όπως την αποκαλούν. Αγωγιάτες, αραμπατζήδες, κυρατζήδες ήταν τα κύρια επαγγέλματα. Φορτώνανε εμπορεύματα, σιτηρά, καλαμπόκια και τα μεταφέρανε σε όλη την περιοχή.

 Η Αξός έχει χαρακτηριστεί το χωριό των εφοπλιστών της ασφάλτου. Αφού σε πολλά ταξίδια των Αξωτών στην Ευρώπη πολλοί ήταν που αναρωτιόντουσαν που είναι αυτή η πόλη...η Αξός.
Είναι το πρώτο χωριό στην Ελλάδα σε φορτηγά αυτοκίνητα διεθνών μεταφορών σε σχέση με τον πληθυσμό 550 σπίτια-250 φορτηγά αυτοκίνητα.
Η εκκλησία βρίσκεται στο κέντρο του χωριού και είναι αφιερωμένη στους Αγίους προστάτες των δύο χωριών της Μ.Ασίας Γρηγόριο και Γεώργιο.
Το χωριό έχει έξι πηγάδια. Όσοι δεν ασχολούνται με τις διεθνείς μεταφορές ασχολούνται με την γεωργία και καλλιεργούν ροδάκινα, καπνά, βαμβάκια και σιτάρι.

πηγή