Αγαπώ σας Ρωμέϊκα: η Ποντιακή διάλεκτος είναι ζωντανή!

Η Παγκόσμια Ημέρα Μητρικής Γλώσσας εορτάζεται κάθε χρόνο στις 21 Φεβρουαρίου. Καθιερώθηκε με πρωτοβουλία της UNESCO, για την προώθηση της γλωσσικής πολυμορφίας και τη διάσωση των ολιγότερο ομιλουμένων γλωσσών.

Η Ποντιακή διάλεκτος, θεωρείται ότι προέρχεται από την τοπική όψιμη ελληνιστική Κοινή σε χώρο με ιωνικό υπόστρωμα. Το λεξιλόγιό της έχει επηρεαστεί από την τουρκική και από γλώσσες του Καυκάσου, των οποίων η επίδραση δεν έχει διακριβωθεί μέχρι τώρα.

Επίσης δέχτηκε επιδράσεις από το λεξιλόγιο των Γενουατών και των Βενετσιάνων της Τραπεζούντας. Ωστόσο οι ξένες λέξεις εξελληνίστηκαν και εντάχθηκαν στο κλιτικό σύστημα της ελληνικής γλώσσας.

Με βάση την ταξινόμηση του Μ. Τριανταφυλλίδη, ο οποίος στηρίχθηκε κυρίως στην εγγύτητα προς τη Νεοελληνική Κοινή, μπορούμε να διακρίνουμε τρεις ομάδες ιδιωμάτων εντός τής διαλέκτου: α) οινουντιακά ιδιώματα (με αυξημένη νεοελληνική επίδραση μέσω της Κωνσταντινουπόλεως), β) τραπεζουντιακά ιδιώματα (μικρότερη νεοελληνική επίδραση), γ) χαλδιώτικα ιδιώματα (με αυξημένη τουρκική επίδραση).

Αγαπώ σας Ρωμέικα

Ποίημα της Αϊσέ Τουρσούν (Ayse Tursun)

Αγαπώ σε.

Όλον πλέο εσέν, ε μάνα μ'

Εσύ ομόν ντ'εμάθισές με, όντα έμουν μικρέσσα. Ας σήν γη ως τον ουρανό, ας σην Δύση ως την Ανατολή, τσαι ας σην Βορειά ως τη Νοτιά.

Αέτς έμαθα να αγαπώ με ούλο την καρδία μ'. Ότινα να αγαπώ...

Ούλα όσον εξέρω

Ούλα ντο λέγω τσαι ντ' εφτάγω

Με τ' ατά ντ' εμάθισές με: λαλώ, γελώ, συντυσαίνω, τραγωδώ τσαι αγαπώ.

Ακόμ' ομόν αρ παραφέρω, να λες με: Πουλόπο μ', καρδόπο μ', ψόπο μ', μικρόν αρνόπο μ', κορτσόπο μ', θαγατέρα μ', παιδόπο μ', τσοβόπο μ', αγάπη μ' τσαι άλλα πολλά.

Εγώ στα Ρωμέικα εμάθα να αγαπισκούμαι τσαι να αγαπώ.

Εγώ με τεσό το όμορφο τσαι το 'πογορευμένο τη γλώσσα ερθάφα.

Ας το ερθάφα τσαι άθεν εμάθα ούλα αβού τα όμορφα τα λόγια, ντ' έσαν Ρωμέικα.

Αγαπώ σε, ε, μάνα μ'.

Ύσταρο απ' εσένα, εγώ πα εμάθα να αγαπώ τσαι να λέγω το λόγο «αγαπώ σε»  τσαι άλλους που πεδέξεσαν τσαι εσέβαν 'ς σην καρδία μ'

Εμάθα τσ' άλλα γλώσσας. Άμα κανέναν γλώσσα, όσον τεσό τη γλώσσα, νόημα ουτς είσεν για τ' εμέν.

Εγώ όλον πλέο, τεσό τη γλώσσα εγάπεσα.

Όλον πλέο, τα Ρωμέικα.

Ντ' όμορφο έν ο λόγος «αγαπώ σε», να λες ας ση μάνας τη γλώσσα, τσ' ανθρώπους που αγαπάς. Όσον λες α, χαρεντερίζ τσαι όσον μοιρέζεις α πιφανείν 'ς αθρεπίου την καρδία απές.

Ντ' όμορφο εν να ακούει κανείς.

Ντ' όμορφο εν ατό του λόγου το αίσθημα. Εμπαίν' ας ανθρεπίου τ' ωτίν απές, κατηβέν ως την καρδία τσαι ομόν δοξάρι κρούει σην ψυν ατ' τα χόρδας.

Αγαπώ σε, ε, μάνα, γλώσσα μ', με ούλα τα όμοργα λόγια σ'.

Ε, μάνα μ', ούλα ντ' εμάθισές με τα λόγια, εγώ πα εμάθισ' ατά να αγαπούν εσέν, εμέν τσαι τσ' ούλους. Να μαθάνουν τσαι να δίγουν, ομόν εσέν με τόσο τη γλώσσας 'ς σον κόσμο μόνο αγάπη.

Ν' αγαπούν τσαι να γράφουν όλον τ' όμορφο το ποίημα ντο ουτς εγράφτεν καμία για τη μάνα γλώσσα 'μουνά, για τα Ρωμέικα 'ς σα Ρωμέικα

Για να ακούγουν ας σο έμνοστο τη γλώσσας όλον το έμνοστο το ποίημα, τα ρουμόγλωσσα τα παιδία σ', τα πατσίδα σ' τσαι ούλα του κόσμου τα γαρδέλια.

Ν' αγαπώ σε πάντα, ε, μάνα γλώσσα μ'! Ομόν ντ' εγάπεσα, αγαπώ τσαι ν' αγαπώ πάντα τη μάνα μ'.

Να αγαπώ σε πάντα ομόν τη μάνα μ'.

Ας σην γη ως τον ουρανό, ας σην Δύση ως την Ανατολή τσαι ας σην Βορειά ως τη Νοτιά.

Αγαπώ σας Ρωμέικα.

Επιμέλεια απόδοσης σε ελληνικούς χαρακτήρες: Χρήστος Κωνσταντινίδης

πηγή