H «Πολιτική ορθότητα» ως όχημα επιστημολογικής αποικιοκρατίας και πολιτισμικής υπονόμευσης: Η περίπτωση της Ελλάδας και των φακέλων του μαθητή για το Ορθόδοξο μάθημα

 


Romina Istratii, Ph D Candidate Department of Religions and Philosophies, SOAS

η συνεχεια απο εδώ

Η δομή του άρθρου έχει ως εξής: Αρχικά, θα παραθέσω τις νομοθετικές παραβιάσεις που συνεπάγεται η αλλαγή στα βιβλία του Ορθόδοξου μαθήματος, όπως αυτές έχουν επισημανθεί από διάφορες πλευρές. Εν συνεχεία, θα ενσωματώσω το θέμα σε μια σύντομη ανάλυση του Ελληνικού Συντάγματος για να επιστήσω την προσοχή των αναγνωστών στην οικεία σχέση μεταξύ εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης που το υποστηλώνει. Ύστερα θα επεξηγήσω τις έννοιες της πολιτικής ορθότητας και της επιστημολογίας της θρησκείας προκειμένου να αναπτύξω τον ορισμό μου για μια πολιτικά ορθή επιστημολογία της θρησκείας, η οποία πιστεύω ότι καθοδηγεί τις πρόσφατες αλλαγές στο Ορθόδοξο μάθημα. Σε μια τελευταία ενότητα θα παραθέσω κάποιες προκαταρκτικές σκέψεις, με απώτερο σκοπό να επιτευχθεί μια ωφέλιμη αναθεώρηση του προγράμματος σπουδών του μαθήματος προκειμένου να βρεθούν λύσεις που θα σέβονται το συνταγματικό δικαίωμα για διαιώνιση της Ορθόδοξης συνείδησης και ταυτόχρονα θα προωθούν το «άνοιγμα» των Ελλήνων Ορθόδοξων μαθητών απέναντι σ’ άλλες θρησκευτικές και πολιτιστικές παραδόσεις εμφανείς στην Ελλάδα και στην Ευρώπη–ένα ενδιαφέρον που φαίνεται να έχει τροφοδοτήσει την πρόσφατη αλλαγή στο Ορθόδοξο μάθημα.

Μια σημείωση σχετικά με τη χρήση ορολογίας

Πρέπει να συμπεριληφθεί μια υποσημείωση σχετικά με τη χρήση κάποιων όρων σε αυτήν την έκθεση. Θα έχει ήδη σημειωθεί ότι αναφέρομαι στο «Ορθόδοξο» μάθημα και όχι στο μάθημα «Θρησκευτικών», παρόλο που έχει επικρατήσει να λέγεται έτσι, επειδή πιστεύω ότι το τελευταίο επισκιάζει το ίδιο το γεγονός ότι το μάθημα πρέπει να αναφορά την Ορθοδοξία. Η πράξη μου πρέπει να θεωρηθεί ως μια πράξη απο-αποικιοποίησης. Επιπλέον, ως είθισται αναφερόμαστε στο Ορθόδοξο μάθημα ως «ομολογιακό». Ο όρος στο πλαίσιο του μαθήματος θρησκευτικών σπουδών στην υποχρεωτική εκπαίδευση έχει διαφορετικές έννοιες ανά χώρα σύμφωνα με την εθνική εμπειρία της χώρας αυτής με τη θρησκεία. Για παράδειγμα, στην Αγγλία ένα ομολογιακό μάθημα θεωρείται κατηχητικό.[8]

Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι μέσα στην ελληνική Ορθόδοξη κοσμοθεωρία και γλώσσα, μια ομολογιακή διδασκαλία δεν έχει ως στόχο την κατήχηση, αλλά είναι μία από τις πολλές πράξεις που αποσκοπούν στη διασφάλιση της θρησκευτικής συνείδησης του Ορθόδοξου ελληνικού έθνους όπως διατυπώνεται στο Σύνταγμα. Μέσα από το Ορθόδοξο μάθημα η Ορθοδοξία ομολογείταιως παράδοση και υπόβαθρο του έθνους, ως πίστη των προγόνων που έθεσαν τα θεμέλια του έθνους που υπάρχει σήμερα, ως το βασικό στοιχείο σύστασης του εθνικού ήθους και της εθνικής ταυτότητας. Ένα ομολογιακό Ορθόδοξο μάθημα δεν στοχεύει στην κατήχηση αλλά στην επιβεβαίωση του παραδοσιακού Ελληνικού Ορθόδοξου ήθους ως θεμελίου του σύγχρονου κράτους και της εξασφάλισης ότι οι μαθητές κατανοούν την ουσία της Ορθοδοξίας, όπως διατηρείται στο ανατολικό γνωσιολογικό πλαίσιο που είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την διαιώνιση της εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης, όπως κατοχυρώνεται στο Σύνταγμα και επρόκειτο εν συνεχεία να εξηγήσω.

Τέλος, πρέπει να γίνει μια υποσημείωση σχετικά με τη χρήση των όρων επιστημολογίας και γνωσιολογίας. Και τα δύο μπορούν να αντικατασταθούν από την φράση «συστήματα γνώσης», αλλά θα απλοποιούσε σημαντικές διαφορές. Θα παρατηρηθεί ότι όταν αναφέρομαι στην Δύση μιλώ για επιστημολογία και όταν αναφέρομαι στην Ανατολή μιλώ για γνωσιολογία. Τούτο οφείλεται στο γεγονός ότι στην Δύση λόγω της ιστορικής πορείας εκκοσμίκευσης που ακολουθήθηκε μετά τον Χριστιανικό (Ρωμαιοκαθολικό) σχολαστικισμό, η γνώση περιορίστηκε στο «επιστητό» (άρα «επιστημολογία»), ενώ το υπερβατικό παραγκωνίστηκε σταδιακά τελείως. Αυτό δεν συνέβη ουδέποτε στην Ορθόδοξη Ανατολή όπου η γνώση δεν περιορίστηκε στο επιστητό αφού η γνώση του Θεού μέσω της διάνοιας δεν θεωρήθηκε ποτέ δυνατή. Το ανατολικό Ορθόδοξο σύστημα γνώσης λοιπόν συμπεριέλαβε την υπερβατική γνώση των θείων αποκαλύψεων μέσω της προσευχής και κοινωνίας με τον Θεό. Αρμόζει λοιπόν να γίνει ο διαχωρισμός αυτός, όπως έχουν προτείνει και άλλοι πριν από εμένα.[9]

1. Η συνταγματική παραβίαση όπως έχει επισημανθεί από άλλους

Η κατεύθυνση της αλλαγής στους μαθητικούς φακέλους προκάλεσε ένα κύμα αντιδράσεων με την δικαιολογία ότι παραβιάζεται το ελληνικό Σύνταγμα, με βάση το οποίο η εκπαίδευση πρέπει να καλλιεργεί την (Ορθόδοξη) θρησκευτική συνείδηση​. Σε μια ευρέως διαδεδομένη εκδήλωση για τους γονείς και δασκάλους που διοργανώθηκε στην πόλη της Λάρισας, ένας από τους ομιλητές, ο Δήμος Θανάσουλας, δικηγόρος στο επάγγελμα, περιέγραψε τις συνταγματικές παραβιάσεις που διέκρινε με την αλλαγή στα βιβλία.[10] Ο κ. Θανάσουλας έδωσε μια γενική εικόνα του νομοθετικού πλαισίου που αφορά το θέμα αυτό, το οποίο καθόρισε ότι οι Ορθόδοξοι γονείς, που εκπροσωπούν την πλειοψηφία στη χώρα, έχουν το δικαίωμα να εξασφαλίσουν ότι τα παιδιά τους λαμβάνουν παιδεία ανάλογη με τις θρησκευτικές τους  πεποιθήσεις, με βάση το Σύνταγμα (άρθρο 16, παρ. 2), τον εθνικό νόμο 1566/1985 (άρθρο 1, παρ. 1) και την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου που έχει επικυρωθεί από την Ελλάδα.

Συγκεκριμένα, το Ελληνικό Σύνταγμα παραθέτει για την εκπαίδευση και τη θρησκευτική συνείδηση ​​ τα εξής:

Η παιδεία αποτελεί βασική αποστολή του Κράτους και έχει σκοπό την ηθική, πνευματική, επαγγελματική και φυσική αγωγή των Ελλήνων, την ανάπτυξη της εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης και τη διάπλασή τους σε ελεύθερους και υπεύθυνους πολίτες.[11]

Όπως έχει παρατηρηθεί, «Αν και το Σύνταγμα αναφέρεται στην ανάπτυξη της θρησκευτικής συνείδησης γενικά, ο νόμος θεωρεί ότι η πλειονότητα των Ελλήνων είναι Ορθόδοξοι».[12] Αυτό δηλώνεται ξεκάθαρα στο νόμο 1566/1985 όπου αναφέρεται ότι η Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια εκπαίδευση οφείλει να υποβοηθεί τους μαθητές:

Να γίνονται ελεύθεροι, υπεύθυνοι, δημοκρατικοί πολίτες, να υπερασπίζονται την εθνική ανεξαρτησία, την εδαφική ακεραιότητα της χώρας και τη δημοκρατία, να εμπνέονται από αγάπη προς τον άνθρωπο, τη ζωή και τη φύση και να διακατέχονται από πίστη προς την πατρίδα και τα γνήσια στοιχεία της ορθόδοξης χριστιανικής παράδοσης. Η ελευθερία της θρησκευτικής τους συνείδησης είναι απαραβίαστη.[13] (η έμφαση δική μου).

Αμφότερες διατυπώσεις αποδεικνύουν ότι η ιδέα της καλής υπηκοότητας είναι στενά συνυφασμένη με την Ορθόδοξη συνείδηση. Από θεολογική άποψη, δεν αποτελεί κάτι πρωτόγνωρο καθώς είναι ευρέως γνωστόν ότι η Ορθόδοξη παράδοση βασίζεται στις αξίες της ελευθερίας (από τη στιγμή που η ανθρωπότητα δημιουργείται ελεύθερη κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση του Θεού), της αγάπης και του σεβασμού για όλους τους ανθρώπους, του σεβασμού στο περιβάλλον (συμπεριλαμβανομένων όλων των πλασμάτων) και της προσωπικής υπευθυνότητας και ειλικρίνειας. Όταν οι μαθητές αφομοιώσουν  τις  προαναφερθείσες θεολογικές  βάσεις και ενσταλάξουν τις αξίες της Ορθόδοξης πίστης, αναμένεται ότι θα αναπτύξουν ηθικό χαρακτήρα και θα γίνουν υπεύθυνοι πολίτες του κράτους με αφοσίωση στις δημοκρατικές αρχές και σεβασμό όλων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών ανεξάρτητα από τη φυλή, την ηλικία, την κοινωνική τάξη, το φύλο, κτλ. του «άλλου» (‘other’) ανθρώπου.

συνεχίζεται