Ψυχικός, Σαρκικός και Πνευματικός

Κατευθυνόμενοι από τη σάρκα ή από το Πνεύμα;

Στην Αγία Γραφή συναντούμε συχνά κάποιες λέξεις, που αν δεν είμαστε εξοικειωμένοι με τη Χριστιανική ορολογία, είναι δυνατόν να τις παρεξηγήσουμε. Τρεις τέτοιες λέξεις θα εξετάσουμε σε αυτή τη μελέτη.

Οι έννοιες "ψυχικός" ή "σαρκικός", και "πνευματικός"

Μερικοί, όταν βλέπουν στην Αγία Γραφή τις λέξεις: "σαρκικός", "ψυχικός" ή "πνευματικός", νομίζουν ότι αναφέρονται σε "συστατικά" στοιχεία κάποιου. Όμως μια πιο προσεκτική ματιά, μας βοηθάει να κατανοήσουμε την αληθινή τους έννοια. Ας δούμε όμως για αρχή, ένα απόσπασμα από την Αγία Γραφή, όπου ο απόστολος Παύλος λέει κάποια πολύ κατατοπιστικά λόγια:
"12 ημείς δε ου το Πνεύμα του κόσμου ελάβομεν, αλλά το Πνεύμα το εκ του Θεού, ίνα ειδώμεν τα υπό του Θεού χαρισθέντα ημίν. 13 α και λαλούμεν ουκ εν διδακτοίς ανθρωπίνοις σοφίας λόγοις, αλλ’ εν διδακτοίς Πνεύματος Αγίου, πνευματικοίς πνευματικά συγκρίνοντες. 14 ψυχικός δε άνθρωπος ου δέχεται τα του Πνεύματος του Θεού· μωρία γαρ αυτώ εστι, και ου δύναται γνώναι, ότι πνευματικώς ανακρίνεται. 15 ο δε πνευματικός ανακρίνει μεν πάντα, αυτός δε υπ’ ουδενός ανακρίνεται. 16 τις γαρ έγνω νουν Κυρίου, ος συμβιβάσει αυτόν; ημείς δε νουν Χριστού έχομεν. (κεφ. Γ΄) 1 Και εγώ, αδελφοί, ουκ ηδυνήθην υμίν λαλήσαι ως πνευματικοίς, αλλ’ ως σαρκικοίς, ως νηπίοις εν Χριστω. 2 γάλα υμάς επότισα και ου βρώμα. ούπω γαρ ηδύνασθε. αλλ’ ούτε έτι νυν δύνασθε· έτι γαρ σαρκικοί εστε. 3 όπου γαρ εν υμίν ζήλος και έρις και διχοστασίαι, ουχί σαρκικοί εστε και κατά άνθρωπον περιπατείτε; 4 όταν γαρ λέγη τις, εγώ μεν ειμι Παύλου, έτερος δε εγώ Απολλώ, ουχί σαρκικοί εστε;" (Α΄ Κορινθίους 2/β: 12-3/γ: 4).
Για να γίνει πιο κατανοητό, παραθέτουμε το ανωτέρω χωρίο, σε μετάφραση:
"12. Εμείς, όμως, δεν λάβαμε το πνεύμα τού κόσμου, αλλά το Πνεύμα που προέρχεται από τον Θεό, για να γνωρίσουμε εκείνα που χαρίστηκαν σε μας από τον Θεό.
13. Τα οποία και λέμε, όχι με διδαγμένα λόγια ανθρώπινης σοφίας, αλλά διδαγμένα από το Άγιο Πνεύμα, συγκρίνοντας τα πνευματικά προς τα πνευματικά. 14. Ο ψυχικός άνθρωπος, όμως, δεν δέχεται αυτά που ανήκουν στο Πνεύμα τού Θεού· επειδή είναι σ' αυτόν μωρία, και δεν μπορεί να τα γνωρίσει· για τον λόγο ότι, ανακρίνονται με πνευματικό τρόπο. 15. Ενώ μεν ο πνευματικός ανακρίνει τα πάντα, αυτός όμως δεν ανακρίνεται από κανέναν. 16. Επειδή: «Ποιος γνώρισε τον νου τού Κυρίου, ώστε να τον διδάξει;». Εμείς, όμως, έχουμε νουν Χριστού. (Κεφ. Γ΄) 1. Και εγώ αδελφοί, δεν μπόρεσα να σας μιλήσω, ως προς πνευματικούς ανθρώπους, αλλά ως προς σαρκικούς, ως προς νήπια εν Χριστώ. 2. Γάλα σας πότισα, και όχι στερεή τροφή· επειδή, δεν μπορούσατε ακόμα να τη δεχθείτε· αλλά, ούτε τώρα ακόμα μπορείτε· 3. επειδή, είστε ακόμα σαρκικοί· καθόσον, ενώ υπάρχει ανάμεσά σας φθόνος και φιλονικία και διχόνοιες, δεν είστε σαρκικοί, και περπατάτε κατά άνθρωπο; 4. Επειδή, όταν κάποιος λέει: Εγώ μεν είμαι τού Παύλου· και άλλος: Εγώ είμαι τού Απολλώ· δεν είστε σαρκικοί;".
Από το ανωτέρω χωρίο, είναι άμεσα εμφανή τρία πράγματα:
1. Πνευματικός είναι αυτός που έχει το Πνεύμα του Θεού, και δέχεται και κατανοεί τα πνευματικά.
2. Ψυχικός είναι αυτός που δεν δέχεται τα πνευματικά, δηλαδή το αντίθετο του Πνευματικού.
3. Σαρκικός είναι το πνευματικό νήπιο, και είναι λέξη ταυτόσημη με τη λέξη: "ψυχικός".
Και τώρα, ας δούμε μερικά ακόμα εδάφια από την Αγία Γραφή, που ξεκαθαρίζουν πλήρως το νόημα αυτών των λέξεων:
Στο εδάφιο Ιούδας 19, λέει κάτι παρόμοιο με αυτά που είδαμε: "ψυχικοί, Πνεύμα μη έχοντες".
Ο Ιάκωβος στο 3/γ: 15 λέει τα εξής για την αντίθεη "σοφία" του κόσμου: "ουκ έστιν αύτη η σοφία άνωθεν κατερχομένη, αλλ' επίγειος, ψυχική, δαιμονιώδης". Και πάλι εδώ τονίζεται η έλλειψη Αγιοπνευματικής προέλευσης.
Β΄ Κορινθίους 1/α: 12: "ουκ εν σοφία σαρκική, αλλ’ εν χάριτι Θεού ανεστράφημεν εν τω κόσμω". Και εδώ, η σαρκική σοφία αντιπαρατίθεται στη χάρη του Θεού.
Α΄ Κορινθίους 14/ιδ: 37: "Ει τις δοκεί προφήτης είναι ή πνευματικός, επιγινωσκέτω α γράφω υμίν, ότι του Κυρίου εισίν εντολαί". Δηλαδή αν κάποιος από τους Κορινθίους πιστεύει ότι είναι προφήτης ή πνευματικός, να ξέρει καλά ότι αυτά που γράφει εκεί ο Παύλος είναι εντολές του Κυρίου. Βάζει εδώ ο Παύλος τον πνευματικό πλάι στον προφήτη. Δηλαδή μιλάμε για κατάσταση ανθρώπου που έχει Άγιο Πνεύμα.
Γαλάτας 6/ς: 1: "Αδελφοί, εάν και προληφθή άνθρωπος εν τινι παραπτώματι, υμείς οι πνευματικοί καταρτίζετε τον τοιούτον εν πνεύματι πραότητος". Αν δηλαδή κάποιος παραστρατήσει, οι πνευματικοί πρέπει να τον διορθώνουν με πραότητα. Φυσικά οι έχοντες αυτή τη δυνατότητα, ως κάτοχοι του Αγίου Πνεύματος.
Ας δούμε τώρα, πιο παραστατικά, πώς ξεχωρίζει ο Πνευματικός από τον Σαρκικό ή Ψυχικό άνθρωπο:
"5 οι γαρ κατά σάρκα όντες τα της σαρκός φρονούσιν, οι δε κατά πνεύμα τα του πνεύματος. 6 το γαρ φρόνημα της σαρκός θάνατος, το δε φρόνημα του πνεύματος ζωή και ειρήνη· διότι το φρόνημα της σαρκός έχθρα εις Θεόν· 7 τω γαρ νόμω του Θεού ουχ υποτάσσεται· ουδέ γαρ δύναται· 8 οι δε εν σαρκί όντες Θεω αρέσαι ου δύνανται. 9 υμείς δε ουκ εστέ εν σαρκί, αλλ’ εν πνεύματι, είπερ Πνεύμα Θεού οικεί εν υμίν. ει δε τις Πνεύμα Χριστού ουκ έχει, ούτος ουκ έστιν αυτού." (Ρωμαίους 8/η: 5-9).
Σε μετάφραση (Σπύρου Φίλου), αυτά σημαίνουν: "5. Επειδή, εκείνοι που ζουν σύμφωνα με τη σάρκα, φρονούν αυτά που ζητάει η σάρκα· ενώ, εκείνοι που ζουν σύμφωνα με το Πνεύμα, αυτά που ζητάει το Πνεύμα. 6. Για τον λόγο ότι, το φρόνημα της σάρκας είναι θάνατος· ενώ, το φρόνημα του Πνεύματος, ζωή και ειρήνη. 7. Επειδή, το φρόνημα της σάρκας είναι έχθρα στον Θεό· για τον λόγο ότι, στον νόμο τού Θεού δεν υποτάσσεται, αλλά ούτε μπορεί. 8. Όσοι, όμως, είναι τής σάρκας δεν μπορούν να αρέσουν στον Θεό. 9. Εσείς, όμως, δεν είστε τής σάρκας, αλλά του Πνεύματος, αν το Πνεύμα τού Θεού κατοικεί μέσα σας. Αλλά, αν κάποιος δεν έχει το Πνεύμα τού Χριστού, αυτός δεν είναι δικός του".
Εδώ πλέον ξεκαθαρίζει, ότι ο Πνευματικός άνθρωπος, ζει και κινείται σύμφωνα με το Άγιο Πνεύμα. Ενώ ο σαρκικός ή ψυχικός, ζει και κινείται σύμφωνα με τις ψυχικές και σαρκικές δυνάμεις. Σύμφωνα με τις δυνάμεις της φθοράς, του φθαρτού αυτού κόσμου, τις ζωώδεις και δαιμονιώδεις.
Και μπορούμε πλέον έχοντας υπ' όψιν μας τα παραπάνω, να κατανοήσουμε και κάποια άλλα εδάφια, που διαφορετικά φαίνονται πολύ παράδοξα. Για παράδειγμα, στη Γένεση λέει: "Και είπε Κύριος, Δεν θέλει καταμείνει πάντοτε το πνεύμά μου μετά του ανθρώπου, διότι είναι σάρξ· αι ημέραι αυτού θέλουσιν είσθαι ακόμη εκατόν είκοσι έτη" (Γένεσις 6/ς: 3). Αν δηλαδή δεν κατανοούμε τη σημασία της λέξεως: "σαρκικός" και "σαρξ", δεν είναι δυνατόν να κατανοήσουμε, πώς είναι δυνατόν, ο Θεός που έφτιαξε τον άνθρωπο σαρκικό, να παραπονείται επειδή ο άνθρωπος είναι... "σάρκα"! Κατανοούμε όμως πλέον, ότι από τη στιγμή που ο Αδάμ έχασε το Άγιο Πνεύμα, και οι άνθρωποι ζούσαν φερόμενοι από τις κτηνώδεις δυνάμεις της φθοράς, δεν ζούσαν κατά Πνεύμα, αλλά κατά τις παρορμήσεις της σάρκας τους, και το Πνεύμα του Θεού απεσύρθη από κοντά τους.

Παραπλήσιες φράσεις και λέξεις

Ομοίως, λέει ο απόστολος Παύλος: "44 σπείρεται σώμα ψυχικόν, εγείρεται σώμα πνευματικόν. έστι σώμα ψυχικόν, και έστι σώμα πνευματικόν... 46 αλλ’ ου πρώτον το πνευματικόν, αλλά το ψυχικόν, έπειτα το πνευματικόν" (Α΄ Κορινθίους 15/ιε: 44,46). Εδώ ο απόστολος Παύλος, μιλάει για τα σώματα της αναστάσεως. Λέει λοιπόν, ότι το σώμα που έχει ο άνθρωπος στον φθαρτό παρόντα αιώνα, ζει και λειτουργεί με τις βιολογικές δυνάμεις της ψυχής. Όμως το σώμα της αναστάσεως, θα λειτουργεί με τους νόμους και τις δυνάμεις του Αγίου Πνεύματος. Γι' αυτό και ονομάζεται: "πνευματικό", σε αντίθεση με το "ψυχικό".
Άλλο όμως σημαίνει η λέξη: "σαρκικό", και άλλο η λέξη: "σάρκινο". Ας δούμε ένα εδάφιο: "εγώ δε σαρκικός ειμι, πεπραμένος υπό την αμαρτίαν" (Ρωμαίος 7/ζ: 14). Ο απόστολος Παύλος που τα λέει αυτά, ήταν και βέβαια Πνευματικός. Δεν ήταν "σαρκικός". Ήταν όμως "ΣΑΡΚΙΝΟΣ". Δηλαδή αποτελείτο από σάρκα. Δεν μιλάει εδώ για παρορμήσεις, αλλά για τη φθαρτή του βιολογική φύση. Παρόμοια έκφραση υπάρχει και στην Β΄ Κορινθίους 3/γ: 3: "φανερούμενοι ότι εστέ επιστολή Χριστού διακονηθείσα υφ’ ημών, εγγεγραμμένη ου μέλανι, αλλά Πνεύματι Θεού ζώντος, ουκ εν πλαξί λιθίναις, αλλά εν πλαξί καρδίαις σαρκίναις".
Μια παρόμοια περίπτωση έχουμε και στο Ρωμαίους 14/ιε: 27: "ει γαρ τοις πνευματικοίς αυτών εκοινώνησαν τα έθνη, οφείλουσι και εν τοις σαρκικοίς λειτουργήσαι αυτοίς". Δηλαδή, "αν τα έθνη μετείχαν στα σαρκικά τους, οφείλουν να τους εξυπηρετήσουν στα σαρκικά τους". Εδώ πάλι αναφέρεται σε αγαθά, και όχι σε ανθρώπους. Άρα δεν μιλάει για ανθρώπους, οι οποίοι φέρονται από δυνάμεις της ψυχής ή του Πνεύματος του Αγίου. Μιλάει για αγαθά υλικά, και για αγαθά πνευματικά. Κάτι παρόμοιο λέει και στην Α΄ Κορινθίους 9/θ: 11: "ει ημείς υμίν τα πνευματικά εσπείραμεν μέγα ει ημείς υμών τα σαρκικά θερίσομεν;".
Επίσης, άλλο είναι το: "σαρκικός", και άλλο το "κατά σάρκα", που δείχνει "το είδος", ή "την ποιότητα". Μια τέτοια διατύπωση, υπάρχει στο Β΄ Κορινθίους 5/ε: 16: "Ωστε ημείς από του νυν ουδένα οίδαμεν κατά σάρκα· ει δε και εγνώκαμεν κατά σάρκα Χριστόν, αλλά νυν ουκέτι γινώσκομεν". Φυσικά ο Χριστός ήταν ο κατ' εξοχήν φορέας του Αγίου Πνεύματος, και καθόλου δεν φερόταν από τη σάρκα. Αλλά ΕΜΕΙΣ οι άνθρωποι τον γνωρίσαμε "κατά σάρκα", δηλαδή κατά την σάρκα του την οποία είδαμε, και όχι κατά τη Θεϊκή Του φύση, την οποία δεν είδαμε. Ο Ίδιος δεν ζούσε ως "σαρκικός", αλλά ως Πνευματικός.
Στο ίδιο πνεύμα, αναφέρει η Αγία Γραφή και τη φράση: "εν σαρκί". Όταν συναντάμε αυτή τη φράση, πρέπει να κάνουμε διάκριση, αν αντιπαρατίθεται με τη φράση: "εν πνεύματι". Για παράδειγμα, όπως είδαμε στο Ρωμαίους 8/η: 9, εκεί υπάρχει το αντιθετικό ζεύγος: "εν σαρκί" και "εν πνεύματι". Όμως, έχουμε και εδάφια του εξής τύπου: "Εν σαρκί γαρ περιπατούντες ου κατά σάρκα στρατευόμεθα" (Β΄ Κορινθίους 10/ι: 3). Παρατηρούμε ότι εδώ ξεκαθαρίζεται ότι ζούμε μέσα σε σάρκα, αλλά δεν ζούμε σύμφωνα με τις παρορμήσεις της σάρκας. Παρόμοια έννοια έχουν και εδάφια σαν το εξής: "οι μη ομολογούντες Ιησούν Χριστόν ερχόμενον εν σαρκί" (Β΄ Ιωάννου 7). Και πάλι εδώ, δείχνει την ποιότητα του "κατά σάρκα" Χριστού, χωρίς όμως να κάνει αντιπαράθεση με το Πνεύμα. Και χωρίς αυτή την αντιπαράθεση, δεν νοείται κακή χρήση της φράσης: "εν σαρκί".

Συμπέρασμα:

Οι λέξεις: "σαρκικός" και "ψυχικός", σημαίνουν τον άνθρωπο που ζει και σύρεται από τις βιολογικές ανάγκες της σάρκας, και αντιτίθεται στο Πνεύμα το Άγιο. Αντιθέτως, "πνευματικός", είναι αυτός που έχει, και φέρεται στη ζωή του από το Άγιο Πνεύμα.

Ν.Μ.