Γιατί τα μετρητά παραμένουν ο αδιαμφισβήτητος βασιλιάς

Ακόμη και οι ειδικοί για την επιβολή του ολοκληρωτισμού ,
ταχουν «χαμένα» με την υγεία του κόσμου που φαίνεται 
να μην πολυτσιμπάει με τον δαιμονισμό τους…

Του Leonid Bershidsky

Δεν χρειάζεται να μας αρέσει ο τρόπος με τον οποίο η τεχνολογία αλλάζει τον κόσμο. Λαμβάνοντας υπόψη την τεχνολογική επανάσταση που συμβαίνει παντού, είναι λογικό να είμαστε επιφυλακτικοί απέναντι σε ορισμένα πράγματα. Το αυξανόμενο μερίδιο των μετρητών στις προηγμένες οικονομίες μπορεί να εμπίπτει σε αυτή την κατηγορία.

Οι οικονομολόγοι σπάνια παραδέχονται ότι δεν καταλαβαίνουν κάτι σχετικό με την περιοχή εμπειρογνωμοσύνης τους. Ωστόσο, ο Daniel Gros, διευθυντής του Κέντρου Μελετών Ευρωπαϊκής Πολιτικής, ενός think tank των Βρυξελλών, το έκανε σε μια νέα έκθεση για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Αποκάλεσε "μυστήριο" την ολοένα μεγαλύτερη αύξηση των μετρητών σε σχέση με την οικονομική παραγωγή. Τα μετρητά υποτίθεται ότι θα καταστούν παρωχημένα με όλες τις σύγχρονες μεθόδους πληρωμής, από τις χρεωστικές και πιστωτικές κάρτες έως τις τελευταίες εφαρμογές fintech, σωστά; Και όμως είναι λάθος, εκτός από την περίπτωση της Σουηδίας και της Δανίας, όπου γίνονται σοβαρές προσπάθειες για τη δημιουργία κοινωνιών χωρίς μετρητά. Εδώ είναι το γράφημα του Gros που δείχνει το αυξανόμενο μερίδιο των μετρητών:

Υπάρχουν μερικές πιθανές εξηγήσεις εδώ. Δεδομένου ότι η χρήση των μετρητών στις πληρωμές δεν αυξάνεται -οι συναλλαγές χωρίς μετρητά αυξήθηκαν παγκοσμίως στα 617 δισ. δολάρια το προηγούμενο έτος από 60 δισ. δολάρια το 2010- ίσως είναι λογικό να υποθέσουμε ότι τα χαρτονομίσματα χρησιμοποιούνται ως μέσο αποταμίευσης σε μια εποχή σχεδόν μηδενικών επιτοκίων. Ωστόσο, σύμφωνα με τον Gros, δεν έχει βρεθεί συσχέτιση μεταξύ των επιτοκίων και της σχέσης ρευστότητας προς το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν. Ο Gros επεσήμανε ότι στη ζώνη του ευρώ, το μερίδιο των χαρτονομισμάτων αξίας 500 ευρώ βαίνει μειούμενο ως προς το σύνολο των κυκλοφορούντων ρευστών διαθεσίμων ενώ το μερίδιο των χαρτονομισμάτων αξίας 50 ευρώ αυξάνεται ραγδαία, ωστόσο η αποτίμηση είναι μικρή ώστε να δημιουργήσει μεγάλες αποταμιεύσεις. Και σε κάθε περίπτωση, η διατήρηση μεγάλης ποσότητας χρήματος σε μετρητά δεν είναι ασφαλής, είναι άβολη και υπόκειται σε αυστηρούς κανονισμούς, όταν κάποιος θέλει να το ξοδέψει, για να μην αναφέρουμε τις απότομες κινήσεις, όπως η αδέξια απονομισματοποίηση της Ινδίας πέρυσι.

Τα περισσότερα μετρητά θα μπορούσαν επίσης να συνδεθούν με μια αναπτυσσόμενη σκιώδη οικονομία. Ωστόσο, ο άτυπος τομέας συρρικνώνεται παντού και το μερίδιο των μετρητών σε σχέση με το ΑΕΠ έχει αυξηθεί περισσότερο στην Ιαπωνία, όπου η παραοικονομία είναι μικρή -αντιστοιχεί μόλις περίπου στο 10% του ΑΕΠ.

Θα μπορούσε επίσης να υποστηριχθεί ότι πολλά δολάρια και ευρώ χρησιμοποιούνται εκτός της εγχώριας κυκλοφορίας. Αλλά αυτό δεν θα εξηγούσε την αύξηση των μετρητών στην Ουγγαρία ή την Τσεχική Δημοκρατία - κανείς δεν χρησιμοποιεί το φιορίνι ή την κορώνα έξω από τις χώρες καταγωγής τους.

Έχω υποστηρίξει ότι εάν οι κυβερνήσεις θέλουν να εξαλείψουν τα μετρητά - και, θεωρητικά, όλες θα ήθελαν να το κάνουν προκειμένου να συρρικνώσουν τη μαύρη αγορά και να εμποδίσουν τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας -θα πρέπει να προωθήσουν επίσης την εξάπλωση κρυπτονομισμάτων όπως τα Bitcoin. Οι συναλλαγές τους είναι αρκετά ανώνυμες, αλλά είναι κάπως πιο εύκολο να χρησιμοποιηθούν σε σχέση με τα μετρητά, επιτυγχάνοντας μια καλή ισορροπία μεταξύ του να επιτρέπεται στον άνθρωπο να εμπορεύεται ιδιωτικά, χωρίς εποπτεία και του να καθίσταται η εγκληματική δραστηριότητα πιο επικίνδυνη και πιο δύσκολη. Αυτό, ωστόσο, ήταν το επιχείρημα του τυπικού πρώιμου χρήστη κάθε είδους νέας τεχνολογίας. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν είναι έτσι και ξέρω ότι και εγώ αλλάζω καθώς μεγαλώνω.

Μου λείπουν τα πιο ανθεκτικά, βαρύτερα αντικείμενα, χαμηλής τεχνολογίας που χρησιμοποιούσαμε πριν από 20 ή 30 χρόνια. Το καλύτερο αυτοκίνητο που είχα ποτέ ήταν ένα Land Rover Defender, που μετά βίας είχε πάνω του ηλεκτρονικά συστήματα. Πριν από τρία χρόνια, η οικογένειά μου χάρισε όλα τα βιβλία που γέμιζαν το διαμέρισμά μας και τα αντικατέστησε με ηλεκτρονικά βιβλία - αλλά τώρα η μικρότερη κόρη μου δείχνει σαφή προτίμηση στα βιβλία που φτιάχνονται από νεκρά δέντρα και αισθάνομαι μια ένοχη ευχαρίστηση όταν γυρίζω τις σελίδες, διαβάζοντάς της. Σαφώς, η Amazon έχει κάτι στο μυαλό της με την επεκτεινόμενη αλυσίδα βιβλιοπωλείων της σε φυσική μορφή. Διαφέρουν από τα παραδοσιακά βιβλιοπωλεία στο ότι συγκεντρώνουν και προβάλλουν βιβλία ανάλογα με τις επιδόσεις τους στο ηλεκτρονικό κατάστημα της εταιρείας, αλλά η Amazon φαίνεται να αγαπά τη φυσική αλληλεπίδραση με τους πελάτες, οι οποίοι, με τη σειρά τους, θέλουν να έχουν απτή επαφή με τον browser του πραγματικού κόσμου.

Είναι ευκολότερο να χρησιμοποιήσει κανείς μια υπηρεσία όπως το Apple Pay ή μια πλαστική κάρτα από ό,τι τα παραδοσιακά χρήματα. Αλλά τα μετρητά έχουν μια παλιά, προ-ψηφιακή μαγεία. Υπάρχει κάτι τελετουργικό στο να μετράς χαρτονομίσματα ή να τα διπλώνεις για να τα βάλεις στο πορτοφόλι. Υπάρχει επίσης μια φυσική αντίδραση: Μια μελέτη του 2012 διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι σιελίζουν στη θέα των μετρητών επειδή έχουν μάθει να αισθάνονται την έλξη του. Η χρήση μετρητών αυξάνει επίσης τη συναισθηματική επένδυση κάποιου σε μια αγορά. Θυμάμαι ότι δίσταζα σε ένα κατάστημα του Κατμαντού που πωλούσε παραδοσιακούς πίνακες τέχνης tangka: Η τιμή φαινόταν πολύ υψηλή. Έτσι, ο πωλητής με προέτρεψε να πληρώσω με πιστωτική κάρτα. "Εύκολο χρήμα, πλαστικό χρήμα", είπε. Κάθε φορά που βλέπω το tangka πάνω στο γραφείο μου θυμάμαι το περιστατικό.

Στη Γερμανία, όπου μένω, η πλειονότητα των συναλλαγών εξακολουθεί να γίνεται με μετρητά. "Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η εμπιστοσύνη σε ένα νόμισμα ξεκινά με τα μετρητά", είπε ο Carl-Ludwig Thiele, μέλος του διοικητικού συμβουλίου της κεντρικής τράπεζας της Γερμανίας, σε μια ομιλία νωρίτερα φέτος. Εννοούσε την προ-ψηφιακή, υλική ποιότητα των μετρητών. Τα τραπεζογραμμάτια του ευρώ είναι ένα εξαιρετικά ορατό σύμβολο του project της ενημένης Ευρώπης, που δημιουργεί έντονα συναισθήματα.

Δεν έχω καμία απόδειξη ότι ο κόσμος συγκεντρώνει περισσότερα χρήματα εξαιτίας της προσκόλλησης σε έναν φυσικό κόσμο που σταδιακά εξαϋλώνεται ή στο είδος της αρχαίας ευκολίας που δεν προϋποθέτει μια φορτισμένη μπαταρία ή την πρόσβαση στο διαδίκτυο. Αλλά άλλες λογικές εξηγήσεις έχουν απορριφθεί. Είναι ενδιαφέρον να πιστεύουμε ότι η ανθρώπινη φύση μπορεί να επαναστατεί κατά της τεχνολογικής εξέλιξης με αυτόν τον ήσυχο αλλά θεμελιώδη τρόπο. Ίσως, καθώς η τεχνολογία γίνεται πιο παρεμβατική και πιο επιθετική, να δημιουργήσει περισσότερες τέτοιες αντεπιθέσεις.

πηγή