Ὁ καρπός τῆς νηστείας

Ἀββᾶς Ἰσαάκ ὁ Σύρος 

Τό θεμέλιο ὅλων τῶν καλῶν ἔργων εἶναι ἡ νηστεία. Μ᾿ αὐτήν τά ἄγρια πάθη δαμάζονται καί ὑποχωροῦν οἱ κακές ἐπιθυμίες. Ἡ μνήμη τοῦ θανάτου, τά δάκρυα, ἡ σωφροσύνη καί ἡ ἐξαφάνιση τῶν ἀκαθάρτων λογισμῶν εἶναι ἀποτελέσματα τῆς νηστείας. Μέ τή νηστεία κόβεται ἡ ραθυμία καί ἡ ἀμέλεια, κακίες θανάσιμες γιά τήν ψυχή. Ἡ νηστεία ἐξαλείφει κάθε αἰσχρή φαντασία καί δημιουργεῖ στόν ἄνθρωπο τόν φόβο τοῦ Θεοῦ καί τόν πόθο γιά τήν αἰώνια ζωή. Στίς ψυχές πού νηστεύουν ὅπως προστάζει ἡ ἁγία μας Ἐκκλησία, ἐπαναπαύεται ὁ Χριστός. Ὅσοι νηστεύουν ἔχουν τήν ἐλπίδα τῆς κληρονομίας τῆς Βασιλείας τῶν Οὐρανῶν.

Ὅποιος παραμελεῖ τή νηστεία, ἄς γνωρίζει ὅτι μετακινεῖ τό θεμέλιο ὅλων τῶν ἀρετῶν. Γιατί αὐτή εἶναι ἡ ἀρχή κάθε ἐργασίας γιά τήν ψυχή καί ὁ δρόμος πού ὁδηγεῖ στόν Χριστό. Γιά νά φυλαξει κανείς ὅμως τή νηστεία χρειάζεται ὑπομονή, γιατί πρέπει νά θυσιάσει μερικά φαγητά πού εὐφραίνουν τό σῶμα καί τό ἱκανοποιοῦν. Τό πολύ καί εὐχάριστο φαγητό ἀνοίγει στήν ψυχή τόν δρόμο πρός τούς σαρκικούς λογισμούς. Καί συμβαίνει πολλές φορές νά ξυπνᾶνε μέσα μας πάθη ὕστερα ἀπό πολλά χρόνια, μόνο καί μόνο ἀπό τή λαιμαργία.

 Ἔτσι σιγά-σιγά, χωρίς νά τό πάρει κανείς εἴδηση, αἰσθάνεται πνευματική ψυχρότητα καί ἐξατμίζεται ὁ θεῖος ζῆλος γιά τή νηστεία. Χαλαρώνεται κάθε προσπάθεια τοῦ ἀνθρώπου γιά τήν ἀρετή καί ἀρχίζει ὁ ὕπνος τῆς ψυχῆς, πού εἶναι ἡ ἀρχή τοῦ πνευματικοῦ θανάτου. Ἡ ψυχή γεμίζει ἀπό σκοτάδι, ταραχή καί χαυνότητα καί τέλος ἔρχεται ἡ ἀκηδία, πού εἶναι ἡ ἔλλειψη φροντίδας γιά κάθε πνευματική προσπάθεια. Τό σῶμα ἀπό τή φύση του εἶναι ἀργό καί ἄν δέν τό βιάσουμε, δέν θά γευθοῦμε ποτέ τή γλυκύτητα τῆς πνευματικῆς ζωῆς. Γιατί τό σῶμα εἶναι ἀντίπαλος τῆς ψυχῆς καί ζητάει αὐτά πού δέν θέλει ἡ ψυχή, ὅπως λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος: «Ἡ γάρ σάρξ ἐπιθυμεῖ κατά τοῦ πνεύματος, τό δέ πνεῦμα κατά τῆς σαρκός, ταῦτα δέ ἀντίκεινται ἀλλήλοις». Τό φαγητό, ὅπως καί ὅλα τά ἀγαθά, εἶναι δῶρο τοῦ Θεοῦ. Ἡ χρήση τους εἶναι λογική, ἡ κατάχρηση ὅμως παράλογη καί καταστρεπτική.

 Πρέπει νά γνωρίζουμε καλά τήν ἀδυναμία μας καί τήν ἀρρώστια μας, γιά νά παίρνουμε τά κατάλληλα μέτρα. Ποτέ δέν πρέπει νά ἐπαναπαυόμαστε, γιατί οἱ ἀπαιτήσεις τῆς σάρκας δέν σταματᾶνε. Ὅσο περισσότερο τήν ταλαιπωροῦμε μέ τή νηστεία, τόσο περισσότερο πνευματικό καρπό θά ἔχουμε. Ὅσο τήν περιποιόμαστε καί τήν προσέχουμε, τόσο κακό τῆς κάνουμε. Καί τό κακό δέν σταματάει στό σῶμα, ἀλλά προχωράει καί στήν ψυχή. Αὐτά τά δυό εἶναι σφιχτά δεμένα καί ἀποτελοῦν τόν ὅλο ἄνθρωπο. Μόνο ὁ θάνατος τά χωρίζει, γιά νά τά ἑνώσει ὁ Θεός πάλι στήν αἰωνιότητα μέ τήν Ἀνάσταση.

 Ἄς μή δειλιάζουμε ὅταν ἀντιδρᾶ ἡ σάρκα, γιατί θέλει ὅλα τά εὔκολα καί τά καλά. Αὐτό δέν εἶναι γιά τό ψυχικό μας συμφέρον. Μήν ὑπολογίσουμε τίς ἀντιδράσεις της. Τή σάρκα θά τή φροντίζουμε μέχρις ἐκεῖ πού δέν βλάπτει τήν ψυχή μας. Ὅταν οἱ ἀπαιτήσεις της προχωροῦν, ἐμεῖς δέν θά ὑποχωροῦμε. Οἱ παράλογες ἐπιθυμίες τῆς σάρκας ἀνοίγουν τόν δρόμο γιά τίς ἀκόλαστες ἐπιθυμίες καί πράξεις.

 Βέβαια αὐτά μᾶς φαίνονται λίγο ἀπίστευτα. Εἶναι ὅμως τό ἀπόσταγμα τῆς πλούσιας πείρας τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας, πού τά δοκίμασαν στήν πράξη πολλές φορές. Αὐτοί, πού μάραναν τή σάρκα μέ τή νηστεία, γνώριζαν πολύ καλά τήν ὠφέλεια πού προξενοῦσε στήν ψυχή τους. Ὅποιος χαλιναγωγεῖ τό σῶμα, μπορεῖ νά κυριαρχήσει καί στίς κακές ἐπιθυμίες. Ὅποιος περιφρονεῖ τά μικρά, νικιέται κι ἀπό τά μεγάλα. Ὅποιος πολεμάει τόν ἐχθρό στήν πρόσκαιρη αὐτή ζωή καί ὑποφέρει τίς θλίψεις καί τίς ταλαιπωρίες τοῦ σώματος, αὐτός δέν θά φοβηθεῖ τή μέλλουσα Κρίση.

 Ὁ διάβολος ἀγωνίζεται νά καταργήσει τή νηστεία σιγά-σιγά. Δέν μᾶς λέει νά μή νηστεύουμε, ἀλλά μᾶς ὑποβάλλει νά κάνουμε μιά μικρή ὑποχώρηση. Αὐτό γι᾿ αὐτόν εἶναι ἀρκετό, γιατί ὕστερα θά ζητήσει καί ἄλλη ὑποχώρηση, ὁπότε, ὅταν θά μᾶς βρεῖ ἀδύνατους, θά μᾶς ἐπιτεθεῖ καί θά μᾶς νικήσει τελειωτικά.

 Μήν ξεχνᾶμε ὅτι αὐτός δέν κοιμᾶται νύχτα καί μέρα. Στέκεται, περιμένει καί καραδοκεῖ γιά νά μᾶς αἰχμαλωτίσει. Πανοῦργος, πονηρός, δόλιος καί ἀναιδής, περιμένει μιά μικρή μας ἀμέλεια στό θέμα τῆς νηστείας, γιά νά μπεῖ, στή συνέχεια, στήν ψυχή μας καί νά μᾶς βλάψει. Καί ἐπειδή γνωρίζει ὁ διάβολος ὅτι ἀπό τή φύση του ὁ ἄνθρωπος ἀγαπᾶ τήν ἀνάπαυση καί τήν παρηγοριά τοῦ σώματος, αὐτά τά ἐκμεταλλεύεται γιά νά ξεσηκώσει μέσα μας τά πάθη τά ἁμαρτωλά.

 Γνώριζε καλά ὅτι ἡ σοφία καί ἡ φρόνησή σου εἶναι ἀπαραίτητα γιά τήν ἀντιμετώπιση τῶν δυσκολιῶν πού φέρνει ἡ νηστεία. Μή ξεχνᾶς ὅτι θά προχωρήσεις σιγά-σιγά καί ὄχι πολύ γρήγορα, γιατί ὅπως εἴπαμε καί πιό πάνω, τά μεγάλα καί ἀπότομα ἅλματα στήν ἀρετή εἶναι ἐπικίνδυνα. Ἄς ἀρχίσουμε λοιπόν ἀπό τούς μικρούς κόπους, γιά νά μπορέσουμε νά φτάσουμε καί στούς μεγάλους. Πραγματικός φιλόσοφος εἶναι ἐκεῖνος πού προσέχει τά μικρά, γιατί μετά θά προσέξει καί τά μεγάλα. Δέν μπορεῖ κανείς ν᾿ ἀπολαμβάνει τά πάντα καί νά νομίζει ὅτι μπορεῖ εὔκολα νά νικήσει τά πάθη του. Κόψε τό λίγο, γιά νά κόψεις καί τό πολύ. Τρῶγε μέ μέτρο καί τότε θά κατορθώσεις ἀρκετά στήν ἀρετή. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος δέν ἔχει μέτρο, γίνεται χειρότερος κι ἀπό τά ζῶα. Ὑπομένοντας μιά μικρή λύπη, μέ τή στέρηση ὁρισμένων ὡραίων φαγητῶν, θά ὑπομείνεις στή συνέχεια καί τίς μεγάλες λύπες αὐτῆς τῆς ζωῆς.

 Εἶναι ἀνόητοι ἐκεῖνοι πού γιά μιά μικρή ἀνάπαυση θυσιάζουν τή Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν. Καλύτερα νά ὑποφέρει κανείς τίς δοκιμασίες τοῦ σώματος, παρά νά κατακριθεῖ ἀπό τόν Χριστό σάν ράθυμος. Γιατί οἱ σοφοί καί φρόνιμοι ἐπιθυμοῦν μᾶλλον τόν θάνατο, παρά νά κατηγορηθοῦν σάν ὀκνηροί γιά τή σωτηρία τους. Ὁ σοφός ἄνθρωπος εἶναι προσεκτικός καί ξύπνιος, προσπαθώντας νά φυλάξει τή ζωή του ἀπό τίς παγίδες πού στήνει ὁ διάβολος. Σημειώνει ὁ θεοφόρος μέγας Βασίλειος: «ὅποιος στά μικρά ἔργα εἶναι ἀμελής, μήν πιστέψει ὅτι αὐτός θά διαπρέψει στά πολλά καί μεγάλα».

 Λοιπόν, νά εἶσαι ἀνδρεῖος στήν ἀρετή, γιατί ὁ δειλός ἄνθρωπος ἔχει τήν ἀρρώστια ν᾿ ἀγαπᾶ ὑπερβολικά τό σῶμα του, ἀποφεύγοντας τή νηστεία πού τόσες χάρες προσφέρει στήν ψυχή. Ἀκόμη αὐτό εἶναι καί σημάδι ἀπιστίας. Μή ξεχνᾶμε τή νηστεία τοῦ Κυρίου πού ἔκαμε σαράντα μέρες πρίν ἀρχίσει τό σωτήριο ἔργο του. Ἡ νηστεία εἶναι εὐλογημένη ἀρετή, ἀρκεῖ νά γίνεται σωστά καί ὅπως ὁρίζει ἡ Ἐκκλησία.

 Νά ἔχεις γενναία καρδιά, περιφρονώντας τούς κινδύνους πού δημιουργεῖ ὁ διάβολος γιά νά σέ τρομάξει. Ἡ γενναιότητα τῆς καρδιᾶς γεννιέται ἀπό τή μαρτυρία τῆς συνειδήσεως, πού λειτουργεῖ σωστά, ὅταν ἐφαρμόζουμε τίς ἐντολές τοῦ Χριστοῦ. Ἡ ἐλπίδα μας στόν Δεσπότη Χριστό θά ἐνισχύει τόν ἀγώνα μας.

 Χρειάζεται πολλή καί σκληρή δουλειά γιά τήν καλλιέργεια τῆς ψυχῆς μέ τή νηστεία. Αὐτή βέβαια πρέπει νά συνοδεύεται ὁπωσδήποτε καί ἀπό τήν ταπείνωση, γιά νά ὑπάρχει καρπός πνευματικός. Διαφορετικά δέν κάνουμε τίποτε, γιατί καί οἱ δαίμονες δέν τρῶνε καθόλου, ἀλλά δέν μποροῦν νά ταπεινωθοῦν. Ἡ νηστεία μᾶς ἀνοίγει τόν δρόμο γιά τήν πραγματοποίηση ὡραίων ἔργων καί προπαντός γιά τήν ἀγάπη πρός τόν Θεό καί τόν ἄνθρωπο. Ἀξίζει κανείς νά κάνει μερικές θυσίες γιά νά ἔχει μισθό «ἑκατονταπλασίονα» στή Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν.

Τέλος καί τῇ Τρισηλίῳ Θεότητι

κράτος, αἶνος καί δόξα εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων.

Ἀμήν.

Ἀπότόβιβλίο:“Ἡ ἄσκηση στή ζωή μας”

Βασισμένο στούς Ἀσκητικούς Λόγους
τοῦ ἀββᾶ Ἰσαάκ τοῦ Σύρου

Ἐκδόσεις:“ Ἱερᾶς Μονῆς Παρακλήτου Ὡρωποῦ Ἀττικῆς»