Περί Μυστικής Θεολογίας

Ποιος είναι ο θείος γνόφος


Εισαγωγικό σχόλιο περί του ποιός είναι ο Άγιος Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης, απο απόσπασμα ομιλίας σε κουρά μοναχού, του Μητρ. Ναυπάκτου Ιεροθέου Βλάχου:
 
[Ὅταν διαβάζη κανείς τά ἔργα τοῦ ἁγίου Διονυσίου τοῦ Ἀρεοπαγίτου - σώζονται τέσσερα θαυμαστά κείμενα: «Περί μυστικῆς θεολογίας», «Περί θείων ὀνομάτων», «Περί ἐκκλησιαστικῆς ἱεραρχίας», «Περί οὐρανίου ἱεραρχίας» καί μερικές ἄλλες ἐπιστολές - σέ αὐτά τά τέσσερα βασικά κείμενα τοῦ ἁγίου Διονυσίου τοῦ Ἀρεοπαγίτου, βλέπει ὅτι δέν ὑπάρχει μεγαλύτερος θεολόγος στήν Ἐκκλησία.

Τά κείμενα αὐτά τοῦ ἁγίου Διονυσίου τοῦ Ἀρεοπαγίτου εἶναι τά ὑψηλότερα θεολογικά κείμενα. Ἀπόδειξη εἶναι ὅτι μέ αὐτά ἀσχολεῖται ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής, μέ αὐτά ὁ ἅγιος Συμεών ὁ Νέος Θεολόγος, αὐτά γνωρίζει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, αὐτά γνωρίζουν οἱ νηπτικοί Πατέρες καί τά ἀναλύουν.

Εἶναι δέ πολύ χαρακτηριστικό ὅτι ὁ διάλογος πού ἔγινε μεταξύ τοῦ Βαρλαάμ καί τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ στήν πραγματικότητα εἶναι διάλογος ἑρμηνείας τῶν ἔργων τοῦ ἁγίου Διονυσίου τοῦ Ἀρεοπαγίτου. Διαφορετικά ἑρμηνεύει ὁ Βαρλαάμ, μέτοχος τῆς σχολαστικῆς θεολογίας τά κείμενα αὐτά, κατά τρόπον μυστικιστικό, ''ἀγνωστικιστικό'', και διαφορετικά τά ἑρμηνεύει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς μέσα ἀπό τήν ἐμπειρία τῆς Ἐκκλησίας καί τήν δική του ἐμπειρία.

Ἄρα τά κείμενα αὐτά εἶναι τό κέντρο ὁλοκλήρου τῆς θεολογίας τῆς Ἐκκλησίας μας. Καί ὅταν διαβάση κανείς αὐτά τά κείμενα, ἀμέσως διαπιστώνει ὅτι ὅλη ἡ διδασκαλία τοῦ ἁγίου Διονυσίου ἀποδίδεται στόν ἅγιο Ἱερόθεο. Καί λέει, ὅτι αὐτήν τήν διδασκαλία τήν παρέλαβε ἀπό τόν «δεινόν καθηγεμόνα», τόν πνευματικό πατέρα καί διδάσκαλο.] (Ναυπάκτου κ. Ἱεροθέου: Ὁμιλία στήν Κουρά τοῦ μοναχοῦ Ἱεροθέου).

Περί Μυστικής Θεολογίας - Κεφάλαιο 1

Ποιος είναι ο θείος γνόφος ~ Άγιος Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης

1.) Τριάς υπερούσια και υπέρθεη και υπεράγαθη, που εφορεύεις επί της θεοσοφίας των Χριστιανών, οδήγησέ μας στην υπεράγνωστη και υπερφώτεινη και ακρότατη κορυφή των μυστικών Λογίων. οδήγησέ μας εκεί όπου είναι σκεπασμένα τα απλά και απόλυτα και αμετάβλητα μυστήρια της θεολογίας, στον υπέρφωτο γνόφο της κρυφιόμυστης σιγής που με το βαθύ του σκοτάδι υπερλάμπει υπερφανέστατα και, μένοντας ανέγγικτος κι αόρατος, γεμίζει με υπέρκαλη λάμψη τους τυφλωμένους νόες.

Αυτή την προσευχή είχα να αναπέμψω εγώ. Εσύ δε, αγαπητέ Τιμόθεε, ασχολήσου έντονα με τα μυστικά θεάματα. άφησε τις αισθήσεις και τις νοερές ενέργειες, όλα τα αισθητά και τα νοητά, όλα τα μη όντα και τα όντα, και όσο είναι εφικτό ανυψώσου για να ενωθείς κατά τρόπο ακατάληπτο με αυτόν που είναι επάνω από κάθε ουσία και κάθε γνώση. Διότι, όταν έλθεις σε έκσταση, που θα σε ελευθερώσει τελείως από τον εαυτό σου και από όλα τα πράγματα, όταν αφαιρέσεις τα πάντα και απαλλαγείς από τα πάντα, θα αναχθείς στην υπερούσια ακτίνα του θείου σκότους.

2.) Πρόσεχε όμως να μην ακούσει κανένας αμύητος αυτά τα μυστικά. Κι εννοώ με τον όρο "αμύητοι" εκείνους που είναι εμπεπλεγμένοι στα αισθητά όντα και δεν φαντάζονται ότι υπάρχει κάτι υπερούσιο επάνω από τα όντα, αλλά νομίζουν ότι με την γνωστική τους ικανότητα μπορούν να γνωρίσουν αυτόν που έχει ορίσει το σκότος κρυψώνα του. Αν τώρα οι θείες μυσταγωγίες είναι επάνω από τις δυνάμεις των αμύητων, τι θα έλεγε κανείς για τους περισσότερο αμύστους, οι οποίοι την υπερκειμένη αιτία των όλων χαρακτηρίζουν με βάση τα χαμηλότερα όντα, κι ισχυρίζονται ότι δεν υπερέχει καθόλου από τα αθεϊστικά και πολύμορφα είδωλα που αυτοί κατασκευάζουν;


  Η αλήθεια είναι ότι πρέπει από το ένα μέρος ν' αποδίδωμε σ' αυτήν καταφατικά όλες τις θέσεις των όντων, σαν αιτία των όλων, κι από το άλλο σωστότερα να τις αποφάσκωμε όλες, με την πεποίθηση ότι υπερβαίνει τα πάντα, και να μη νομίζομε ότι οι απο-φάσεις αντίκενται στις κατα-φάσει, αλλά να νομίζομε ότι αυτή πολύ πρωτύτερα υπερβαίνει τις στερήσεις, διότι ευρίσκεται επάνω από κάθε αφαίρεση και θέση.

3.) Με αυτή την έννοια λοιπόν λέγει ο θείος Βαρθολομαίος ότι η θεολογία είναι και πολλή και ελαχίστη, και ότι το ευαγγέλιο είναι από το ένα μέρος πλατύ και μεγάλο και από το άλλο συντετριμμένο. 

Εμένα μου φαίνεται ότι με αυτά τα λόγια εννοούσε υπερφυώς τούτο. 

 
Ότι η αγαθή αιτία των πάντων είναι πολύλογη και συγχρόνως βραχύλογη και άφωνη, αφού δεν έχει ούτε λόγο ούτε νόηση, διότι υπέρκειται των όλων υπερουσίως και αποκαλύπτεται φανερά κι αληθινά μόνο σ' εκείνους που ξεπερνούν όλα τα ανόσια και τα καθαρά πράγματα, που υπερβαίνουν κάθε ύψωμα όλων των αγίων κορυφών, που εγκαταλείπουν πίσω τους όλα τα θεία φώτα, όλους τους ουρανίους ήχους και λόγους, για να εισδύσουν στον γνόφο, όπου πραγματικά ευρίσκεται ο επέκεινα των πάντων, όπως λέγουν τα Λόγια.

Πραγματικά ο θείος Μωυσής δεν παίρνει απλώς την εντολή να καθαρθεί πρώτα ο ίδιος κι έπειτα να χωρισθεί από τους ακαθάρτους. αλλά έπειτα από την τελεία κάθαρση ακούει τις πολύφωνες σάλπιγγες, βλέπει πολλά φώτα που στέλλουν αστραπτερές και πολύχυτες ακτίνες. Ύστερα χωρίζεται από τους πολλούς και μαζί με τους εγκρίτους ιερείς φθάνει στην κορυφή των θείων αναβάσεων.

Κι εν τούτοις εκεί δεν συναντάται με τον ίδιο τον Θεό και δεν βλέπει αυτόν (διότι αυτός είναι αθέατος), αλλά τον τόπο όπου ευρίσκεται αυτός.

Τούτο νομίζω ότι σημαίνει ότι τα θεία και κορυφαία από τα οράματα και τα νοήματα είναι σπερματικοί λόγοι των πραγμάτων που είναι υποτεταγμένα στον υπέρτατο όλων, με τους οποίους φανερώνεται η επάνω από κάθε κατάληψη παρουσία των που επιβαίνει στις νοητές κορυφές των αγιοτάτων τόπων του. 

Τότε ο Μωυσής αποδεσμεύεται και από τα ορώμενα και από τους ορώντας, και εισδύει μέσα στο γνόφο της αγνωσίας, τον πραγματικά μυστικόν, όπου αποκλείει όλες τις γνωστικές αντιλήψεις και φθάνει στο εντελώς ανέγγικτο και αόρατο, παραδίδεται ολόκληρος στο επέκεινα όλων, και δεν ανήκει ούτε στον εαυτό του ούτε σε κανένα άλλον. και, κατόπιν της ανενεργησίας κάθε γνώσεως, ενωμένος σε ανώτερο επίπεδο με τον εντελώς άγνωστο, με το να μη γνωρίζει τίποτε, γνωρίζει πέρα από κάθε νόηση.
πηγή