Η ψυχή της Ρωμιοσύνης βρίσκεται μέσα στον ήχο του Κλαρίνου

Το Κλαρίνο μπορεί να εκφράσει και τα πιο δυνατά, ανθρώπινα συναισθήματα. Η ψυχή της Ρωμιοσύνης βρίσκεται μέσα στον ήχο του Κλαρίνου και δη στο Μοιρολόϊ φίλοι μου, κατά την γνώμη μου και τα συναισθήματά μου.[1]

Οι δρόμοι των νερών και των κοπαδιών

Ο Οκτώβρης είναι ο μήνας που οι ποιμένες, οδηγούμενοι και από τον οικολογικό καταναγκασμό, αρχίζουν να κατεβαίνουν με τα κοπάδια από τα αλπικά λιβάδια των βουνών στους κάμπους, να ξεχειμωνιάσουν.

Όσο αισιόδοξο και άνετο είναι το ανέβασμα ανθρώπων και ζώων μέσα στην ανοιξιάτικη φυσική αλλά και ψυχική ευδία, τόσο αγωνιώδες και επίπονο είναι το κατέβασμα μέσα στη φθινοπωρινή συγκυρία, οπότε η μέρα έχει μικρύνει, τα ζώα εγκυμονούν, οι καιρικές συνθήκες είναι συχνά αντίξοες.[2]

Ο Οκτώβριος είναι η εποχή με τα πρωτοβρόχια και τα χρυσάνθεμα, που βαφτίστηκαν αϊδημητριάτικα και στην Κύπρο οχτωβρούδια. Είναι η εποχή που πρωτανθίζουν τα κυκλάμινα σε πλαγιές και βράχια, όπως τόσο χαρακτηριστικά τραγουδάει ο Γιάννης Ρίτσος: «Κυκλάμινο, κυκλάμινο, στου βράχου τη σχισμάδα/ που βρήκες χρώματα κι ανθείς, που μίσχο και σαλεύεις;».

Η μεγάλη γιορτή του Αγίου Δημητρίου, στις 26 του μήνα, έχει δώσει στον Οκτώβριο την προσωνυμία «Αι-Δημητριάτης» ή «Αι-Δημήτρης». Όπως μας αναφέρουν οι Στράτος Θεοδοσίου και Μάνος Δανέζης: 

«Η γιορτή αυτή, που θεωρείται από το λαό μας ορόσημο του χειμώνα, συνδυάζεται με τη γιορτή του Αγίου Γεωργίου στις 23 Απριλίου. Στο γεωργικό καλαντάρι οι δυο αυτές γιορτές αποτελούν τις χρονικές τομές που χωρίζουν το έτος σε δυο ίσα μέρη, στο χειμερινό και στο θερινό εξάμηνο αντίστοιχα».

Τον ίδιο αυτό μήνα γιορτάζεται και η μνήμη του Ευαγγελιστή Λουκά, στις 18 Οκτωβρίου, ο οποίος εκτός του τρίτου Ευαγγελίου συνέγραψε επίσης και τις Πράξεις των Αποστόλων. Ο Λουκάς, όμως, είναι επίσης γνωστός και ως ιατρός, αλλά και ως ζωγράφος, «καθώς σ’ αυτόν αποδίδεται η ιστόρηση των παλαιότερων και αυθεντικών προσωπογραφιών της Θεοτόκου».

Ο μήνας, πάντως, αρχίζει με την εορτή του πολιούχου των Αθηνών, του Διονυσίου του Αρεοπαγίτη στις 3 του μήνα. Όπως αναφέρει ο Γιώργος Ζωγραφίδης: 

«Όταν ο Απόστολος Παύλος κατέβηκε από το βήμα του Αρείου Πάγου, δεν φαίνεται να πέτυχε τίποτα το σπουδαίο. Μπορεί η ομιλία του, όπως τη διασώζουν οι Πράξεις των Αποστόλων, να θεωρήθηκε αργότερα καταστατικό κείμενο για τη σχέση του χριστιανισμού με τον ελληνισμό, όμως δεν έκανε καλή εντύπωση στους Αθηναίους. Δυο-τρεις μόνο τον πλησίασαν, γιατί πίστεψαν στα λόγια του, και ανάμεσά τους κάποιος Διονύσιος Αεροπαγίτης…».
Κι ενώ τα κείμενα που αποδίδονται σ’ αυτόν ήταν σημαντικά, «γι’ αυτό άλλωστε συνεχίζουμε να τα διαβάζουμε με αδιάπτωτο ενδιαφέρον και σήμερα», εντούτοις γράφτηκαν πιθανότατα το 520 από έναν χριστιανό μοναχό συριακής καταγωγής, ο οποίος χρησιμοποίησε νεοπλατωνική γλώσσα και θεωρίες.

Αλλά ο Οκτώβριος συνδέεται επίσης στενά και με τρία σημαντικά ορόσημα της πρόσφατης ιστορίας μας. Όπως μας περιγράφει η Μαρίνα Πετράκη: «Η νικηφόρα είσοδος στη Θεσσαλονίκη στις 26 Οκτωβρίου 1912 μεταμόρφωσε την αμελητέα Ελλάδα σε υπολογίσιμη δύναμη. Η απόρριψη του φασιστικού τελεσίγραφου στις 28 Οκτωβρίου 1940 συμπύκνωσε σε μια λέξη την ομοψυχία και αγωνιστικότητα που στήριξαν, πέρα από κάθε ελπίδα και απελπισία, τον αγώνα στα βουνά της Αλβανίας, στις πόλεις και την ύπαιθρο της κατεχόμενης Ελλάδας. Η απελευθέρωση της Αθήνας στις 12 Οκτωβρίου 1944 πυκνώνει συμβολικά το πέρασμα από τον εφιάλτη του εξανδραποδισμού στις προσδοκίες, και τις διαψεύσεις, του μεταπολεμικού κόσμου μας».[3]

Φωτογραφία του Κώστα Μπαλάφα. Τσοπάνηδες στο Βουνό Παρνασσός το 1903

  «Τσοπανάκος ήμουνα». Ηχογράφηση του 1910 δημοτικού τραγουδιού. Θυμηθήτε το παλιό σήμα της Ελληνικής ραδιοφωνίας κατά την έναρξη του προγράμματος με τις κουδούνες.» Τραγούδι με προέλευση από την Αιτωλοακαρνανία Στερεάς Ελλάδας. Ο ρυθμός του κομματιού είναι 8/8 (3-3-2), χορεύεται ως «ΣΥΡΤΟΣ» και κινείται σε δρόμο Νιγκρίζ.

1. 
   

   
   

Ο Οκτώβρης Σημαία Στα Μπαλκόνια 

Παντ. Θαλασσινός

Τον ξέρω για ευαίσθητο και για παραπονιάρη

τον πάω στην Ακρόπολη, μετά στο Λουμπαρδιάρη

Με γιασεμάκι χιώτικο, λευκό χρυσανθεμάκι

Οκτώβρης ήρθε κι άνοιξε του κήπου το πορτάκι

τα μάτια είχε χαμηλά, σεμνά και λυπημένα

και κάτω από τα βλέφαρα δυο σύννεφα κρυμμένα.

Του Αϊ Δημήτρη ανήμερα εχάρηκε η ψυχή του

έτσι που ήλιος έγινε στα μάτια η βροχή του

Την άλλη μέρα το πρωί, θυμάται το '40

τη σχολική παρέλαση, τη μεθυσμένη μπάντα

τα γυριστά σαξόφωνα και τα χρυσά τρομπόνια

κι αυτός σημαία υψώθηκε στης πόλης τα μπαλκόνια

1. 
   

Σοφία Ντρέκου

Παραπομπές:

1. Σοφία Ντρέκου / www.sophia-ntrekou.gr
2. Ελένη Ψυχογιού - Λαογράφος, Ερευνήτρια του Κέντρου
Ερεύνης Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών
3. Σιμόπουλος, Διονύσης Π. Οι Μήνες Σεπτέμβριος και Οκτώβριος, Γεωτρόπιο Ελευθεροτυπίας, Τεύχος 489 (29 Αυγούστου 2009). Βικιπαίδεια- Αφιέρωμα: Οκτωβρίος, ΕΠΤΑ ΗΜΕΡΕΣ Καθημερινής, 7 Οκτωβρίου 2001
4. αέναη επΑνάσταση / www.sophia-ntrekou.gr