Προσδιορισμός του φωτισμού του νου

Η αποδέσμευση του νου από την λογική

 

Τού π. Ιωάννη Ρωμανίδη

 

Μετά την κάθαρση της καρδιάς έρχεται ο φωτισμός του νου, που είναι το δεύτερο στάδιο της πνευματικής τελειώσεως του ανθρώπου, Στην συνέχεια, πέρα από όσα έχουν γραφτεί, θα εντοπισθεί τι είναι ο φωτισμός του νου και ποιες είναι οι συνέπειές του για τον άνθρωπο.

Κατ' αρχάς πρέπει να υπομνησθεί ότι ο άνθρωπος στον Παράδεισο, πριν από την πτώση, βρισκόταν στην κατάσταση του φωτισμού του νου, που είναι ο πρώτος βαθμός θεωρίας του Θεού. Πρόκειται για την παραδείσια κατάσταση του ανθρώπου.

Έχει τονισθεί, προηγουμένως, ότι η ψυχή του ανθρώπου έχει δύο παράλληλες ενέργειες, την νοερά και την λογική ενέργεια. Στην κατάσταση της πτώσεως οι δύο αυτές ενέργειες ταυτίζονται, οπότε γίνεται λόγος για τον σκοτασμό του νου. Όταν χωρίζονται αυτές οι ενέργειες, και όταν η νοερά ενέργεια λειτουργεί ανεξάρτητα από την λογική ενέργεια, αυτό είναι ο φωτισμός του νου.

«Τι είναι ο φωτισμός; Ο κατ' ουσίαν φωτισμός δεν είναι φωτισμός της λογικής. Βέβαια υπάρχει φωτισμός της λογικής, να προσεύχεται κανείς, να πηγαίνει στην Εκκλησία, να νηστεύει, να προσανατολίζεται με την λογική του στο να κάνει το σωστό, να απελευθερώνει τους δούλους, να βοηθάει τους φτωχούς, να πάει εθελοντής, να δίνει αίμα, ξέρω γω τι, όλα αυτά τα πράγματα».

«Ο φωτισμός στους Πατέρες είναι η φώτιση όχι της λογικής, αλλά της καρδίας. Η κάθαρση της καρδίας, η φώτιση της καρδίας, που δεν είναι η λογική φώτιση, είναι η πνευματική φώτιση, αυτή είναι η φώτιση. Λοιπόν αυτή είναι η θεραπεία. Η αρρώστια είναι ο σκοτασμός του νοός, θεραπεία είναι η φώτιση του νοός».

Κατά τους Πατέρες ο φωτισμός γίνεται στον νου και όχι στην λογική, διότι αν συνέβαινε αυτό, ο άνθρωπος δεν θα μπορούσε να κάνει καμιά εργασία. Στην συνέχεια όμως επηρεάζεται και η λογική.

«Ο άνθρωπος πρέπει να ασχοληθεί με τα προς το ζην, την οικογένεια, την κοινωνία, με την δουλειά κ.ο.κ. Οπότε, ο άνθρωπος λογικά μπορεί να προσεύχεται μόνον κατά διαστήματα την ημέρα, δηλαδή όρθρο, εσπερινό, μεσονυκτικό, κ.ο.κ. Το υπόλοιπο της ημέρας μπορεί να προσπαθεί να προσεύχεται όταν δουλεύει κλπ, αλλά άμα πολύ προσπαθεί, εργάτης καλός δεν θα είναι τουλάχιστον. Θα τον θεωρούν ότι είναι τεμπέλης, ότι υποφέρει από την φυγοδουλειά, κ.ο.κ., δεν θα είναι ένας σωστός εργάτης δηλαδή. Άρα, εκείνο που πρέπει να πετύχει είναι να χωρισθεί η νοερά ενέργεια από την λογική ενέργεια. Και πώς γίνεται αυτό; Με το να διώχνει από την νοερά ενέργειά του, από τον νου του, όλους τους λογισμούς».

«Δεν χρειάζεται να είναι κανείς φιλόσοφος για να μάθη αυτά τα πράγματα. Γι' αυτό και οι Πατέρες λέγανε, για να φθάσει κανείς στον φωτισμό, δεν χρειάζονται τα γράμματα. Δεν είναι η επιστήμη και τα γράμματα αυτά που θα οδηγήσουν τον άνθρωπο στην φώτιση του νοός, αλλά η ασκητική. Και αυτό το τονίζουν οι Πατέρες πάρα πολύ».

Ο φωτισμός του νου προσδιορίζεται, κυρίως, με την κατάσταση της εσωτερικής νοεράς προσευχής. Όταν ο νους αποδεσμεύεται από την λογική και φωτίζεται από την Χάρη του Θεού, τότε προσεύχεται αδιαλείπτως.

«Όπου υπάρχει η κάθαρση του νου, αρχίζει ο φωτισμός του νου. Είναι ο νεοφώτιστος, μετά ο φωτισμένος και υποτίθεται ο φωτισμένος είναι ένας ο οποίος έχει την αέναη μνήμη Θεού, έχει απελευθερωθεί ο νους του από την λογική, τα πάθη κλπ, και ασχολείται μόνο με την προσευχή, την ευχή και έχει μνήμη Θεού». 

«Στην δική μας παράδοση ο φωτισμός είναι η κάθαρση της καρδιάς και η αντικατάσταση των πολλών λογισμών με μόνον έναν λογισμό που είναι μία απλή προσευχή».

«Αυτό ήταν το "αδιαλείπτως προσεύχεσθε" (Α΄ Θεσ. ε΄, 17) του Αποστόλου Παύλου. Αυτός είναι ο κυρίως φωτισμός. Και αυτό είναι που περιγράφει ο Απόστολος Παύλος ως φωτισμό, δηλαδή. Και στην αρχαία Εκκλησία αυτός είναι ο φωτισμός».

«Η γνώση που έρχεται στον άνθρωπο με τον φωτισμό δεν είναι φιλοσοφική γνώση, αλλά είναι προσευχή. Δεν είναι λογική γνώση, είναι γνώση της προσευχής, διότι η λογική γνώση μένει στην λογική του ανθρώπου».

«Η φώτιση είναι μια κατάσταση αδιάλειπτη, διαρκεί όλο το εικοσιτετράωρο και κατά τον ύπνο ακόμα».

«Όλες οι προσευχές είναι ρήματα και νοήματα, οπότε αυτά χρησιμοποιούνται στην εμπειρία του φωτισμού από το ίδιο το Άγιον Πνεύμα, το οποίο παίρνει τα ίδια τα λόγια με τα οποία προσευχόμαστε εμείς, ψαλμούς κ.ο.κ., παίρνει τα ίδια τα ρήματα και τα νοήματα αυτά, και το Πνεύμα προσεύχεται μέσα μας με τα δικά μας τα λόγια».

Η αποδέσμευση του νου από την λογική λέγεται ελευθερία από την αιχμαλωσία.

«Η αναίρεση αυτής της αιχμαλωσίας πραγματοποιείται με την παλινόρθωση της αδιάλειπτης μνήμης του Θεού στον κολοφώνα των ενεργειών της ψυχής, που ονομάζεται νους, ο οποίος μεταμορφώνεται από αιχμαλωτισμένη και εμπαθή δύναμη».

Ο φωτισμός του νου δεν είναι μια τεχνική μέθοδος, με την οποία διαχωρίζεται η νοερά ενέργεια από την λογική ενέργεια, αλλά είναι μια κατάσταση επισκέψεως του Αγίου Πνεύματος. Αυτό γίνεται με την ενέργεια του Αγίου Πνεύματος

Πηγή: "Εμπειρική Δογματική τής Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας κατά τις προφορικές παραδόσεις τού π. Ι. Ρωμανίδη" Τόμος Β΄.  Τού σεβ. Μητρ. Ναυπάκτου και αγ. Βλασίου Ιεροθέου.