Ένα εκπληκτικό αφιέρωμα στην Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου (Σκήτη Βέροιας)

Πιθανόν να αποτελεί ένα από τα Harvard της Ορθοδοξίας. Στα αγιασμένα μέρη του έχουν φοιτήσει από τις πιο εξέχουσες προσωπικότητες του Χριστιανισμού. Δεν είναι άλλη από την Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου. Πρόκειται για μια θαυματουργή γέφυρα της ύλης με το Θείο. Ένα παράδεισο φυσικό που θεμελιώνεται από τη συσσωρευμένη αρετή των επιφανών μοναχών
που υπηρέτησαν το θείο θέλημα ακλόνητοι και αναπόσπαστοι στην αδιάλειπτη προσευχή τους. Έχοντας περάσει το φράγμα του Αλιάκμονα και αφήνοντας πίσω μας την όμορφη Βέροια προχωράμε πιο βαθιά με σημάνσεις που οδηγούν στη μονή. Η οποία αν το σκεφτεί κανείς ίσως και να αποτελεί μια νοητή συνέχεια του παραδείσου που σφράγισε τις αισθήσεις μας.

Θα προσπαθήσουμε με το υλικό που διαθέτουμε να σας περάσουμε το όμορφο κλίμα που επικρατεί χαρίζοντάς σας έτσι ένα ακόμη προορισμό για να αφεθείτε. Λέγεται οτι η ιστορία του μοναστηριού χάνεται στα βάθη των αιώνων. Για την ιστορία της ιεράς Μονής χρησιμοποιήσαμε το κείμενο που οι ίδιοι οι μοναχοί έχουν επιμεληθεί τόσο από το προσκυνητάρι όσο και από την επίσημη ιστοσελίδα της Ιεράς Μονής. Συνάμα θα προσθέσουμε τη δική μας ματιά και αισθήματα με το χρώμα της φωτογραφίας.

Είναι βεβαιωμένο από το ιερό βιβλίο των Πράξεων των Αποστόλων ότι η Βέροια και η ευρύτερη περιοχή της Ημαθίας δέχτηκε το ευαγγελικό κήρυγμα από τον ίδιο τον απόστολο Παύλο. Μετά από την πρώτη επίσκεψη του Αποστόλου των Εθνών, παρέμειναν στην πόλη οι άγιοι Σίλας και Τιμόθεος και συνέχισαν για λίγο τον ευαγγελισμό του λαού. Η ακρίβεια εξάλλου της διηγήσεως αλλά και οι γνώμες των ειδικών επιστημόνων βεβαιώνουν ότι πέρασε και ο απόστολος Λουκάς από την πόλη, ακολουθώντας κατά πόδας τον δάσκαλό του απόστολο Παύλο.

Υποδοχή στη μονή από ένα κουταβάκι. Ένας μικρός σκύλος που συμβολίζει την άνευ όρων αγάπη και πίστη στο αφεντικό του.

Κρήνη στο εξωτερικό της μονής για να ξεδιψάσουν οι προσκυνητές. Την αλήθεια της παύλειας επίσκεψης στην Ημαθία γη την απορρόφησε η παράδοση και την μετάπλασε σε μια ωραία λαϊκή διήγηση. Υπάρχει έντονα χαραγμένο στην λαϊκή ψυχή, σε ολόκληρη την περιοχή των Πιερίων, ότι φεύγοντας ο άγιος απόστολος από την Βέροια, έφτασε μέχρι κάποιο σημείο του Βερμίου όρους και εκεί δίψασε και προσευχόμενος, έκανε την γη να αναβλύσει δροσερό και πολύ νερό. Το σημείο αυτό είναι η Ζωοδόχος Πηγή, που βρίσκεται έξω από την Βέροια, στον παλαιό δρόμο Βέροιας-Κοζάνης. Από το σημείο εκείνο, ο Παύλος πέρασε απέναντι στα Πιέρια και άρχισε να κατεβαίνει προς την θάλασσα. Έφτασε μέχρι την Μεθώνη. Και από εκεί ανέβηκε στο πλοίο για την Αθήνα.

«Ὃς γὰρ ἂν πίῃ ἐκ τοῦ ὕδατος οὗ ἐγὼ δώσω αὐτῷ, οὐ μὴ διψήσει εἰς τὸν αἰῶνα» 

(Ιω, δ', 14) 

"όποιος πιει από το νερό , το οποίο εγώ θα δώσω σε αυτόν, δεν θα διψάσει ποτέ"

Πανέμορφα παγώνια μας χαιρετούν με πνεύμα περιέργειας. Το μοναστήρι φημίζεται για τα παγόνια του τα οποία χαίρονται ανέμελα τα δώρα της φύσης... Στα Πιέρια, όπου σταματούσε να ξεκουραστεί έμπηγε στο χώμα το ξύλινο ραβδί του. Και σε όσα σημεία άφησε ο εθνοκήρυκας τη ράβδο του, αργότερα κάρπισε ο λόγος του αγίου Ευαγγελίου και φύτρωσαν τα μοναστήρια.Ένα από τα μοναστήρια αυτά, που ξεφύτρωσαν από το ραβδί του αποστόλου Παύλου, είναι και το παρόν μοναστήρι, η Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου των Πιερίων. Αν και οι ρίζες του μοναχισμού αντλούν τους χυμούς τους από τα ζωηφόρα νάματα του αγίου ευαγγελίου, γενικότερα ο μοναχισμός οργανώθηκε κατά τόπους από μεγάλους πατέρες της Εκκλησίας. Στην Αίγυπτο από τον Μέγα Αντώνιο, στην Καππαδοκία από τον Μέγα Βασίλειο, στην Ήπειρο από τον Άγιο Διάδοχο επίσκοπο Φωτικής και σε άλλες περιοχές από άλλους αγίους πατέρες.

Οι πόρτες ανοίγουν και το ζεστό φως το ηλίου μας στρώνει χαλί με τις ακτίνες.

Μετά την μεγάλη περιπέτεια της Εκκλησίας, την περίοδο της Εικονομαχίας, που διήρκεσε σχεδόν δύο αιώνες, αρχίζει μία νέα σελίδα για την ιστορία του ορθοδόξου μοναχισμού. Την ίδια εποχή αρχίζει η ιστορία του μοναχισμού και στην περιοχή, τις ευλογημένες όχθες του Αλιάκμονα.

Το παγώνι αποτελεί ένα χρησιμοποιούμενο σύμβολο και σε άλλες παραδόσεις, της ανοχής και της επίτευξης μέσα από τον πόνο. Λέγεται οτι μετουσιώνει το δηλητήριο από τα φίδια με τα οποία τρέφεται, στα χρώματα των φτερών του. Δηλαδή αλλάζει τον πόνο και το θάνατο σε χρώμα, ομορφιά και ζωή.

Ήλιος και σελήνη αναπόσπαστα τμήματα σε κάθε θρησκευτική παράδοση.

Ο κάθε πιστός εκφράζει τον εσωτερική του κατάσταση και μέσα από την τέχνη.

 

Όπως και στην πνευματική εξέλιξη η μια πόρτα διαδέχεται την άλλη. 

Στο σπήλαιο αυτό κρύβεται η ιεραρχία και το γενεολογικό δένδρο των αγίων που υπηρέτησαν στον πνευματικό αυτό πολυβολείο.

Με φωτεινότερο όλων τον Ιησού Χριστό.

Εδώ έγινε μοναχός και ο άγιος Κλήμης, που αργότερα έγινε αρχιεπίσκοπος Αχρίδος. Εδώ έγινε μοναχός και ο όσιος Αντώνιος, ο πολιούχος της Βέροιας. Ο άγιος Κλήμης έγινε μοναχός προς το τέλος του 9ου αιώνα, ενώ ο άγιος Αντώνιος έζησε τον 10ο αιώνα. Κατά τον 14ο αιώνα, και πάλι η περιοχή μένει έρημη. Έτσι όταν έρχεται ο μεγάλος φωστήρας της Εκκλησίας, ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, από την Θεσσαλονίκη, βρίσκει στην περιοχή ασκητές, που ζούσαν στα σπήλαια, με μεγάλη άσκηση στην κακοπάθεια και στην νηστεία.

Φαίνεται λοιπόν ότι η Μονή του Προδρόμου είχε μεγάλη δράση στο μεγάλο ανακαινιστικό και εκπολιτιστικό πρόγραμμα του αγίου Φωτίου, του μεγάλου πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, τόσο στην ελλαδική χερσόνησο όσο και γενικότερα στα Βαλκάνια.

Πιστοί εναποθέτουν τις ελπίδες τους στην προσευχή και στην ελπίδα οτι ο πόνος τους θα τους ανοίξει νέους ορίζοντες και προοπτικές για να έρθουν πιο κοντά στην αληθινή τους φύση.

Σε ένα από τα ιερά αυτά σπήλαια εγκαταστάθηκε ο ίδιος ο Γρηγόριος ενώ στα γειτονικά σπήλαια εγκαταστάθηκαν οι υπόλοιποι μαθητές μου. Ανάμεσα στους μαθητές του βρίσκονταν και οι δύο μικρότεροι κατά σάρκα αδελφοί του, ο Μακάριος και ο Θεοδόσιος.Μάλιστα ο όσιος Θεοδόσιος εκοιμήθη εδώ, και κατέλιπε, θαμμένο κάπου εδώ, πολύτιμο θησαυρό το οσιακό του λείψανο. Στα ίδια χρόνια, πέρασε από τον Άγιο Πρόδρομο και ο όσιος Αθανάσιος. Από εδώ γνώρισε και τον Άγιο Ιάκωβο, που ήταν μαθητής του οσίου Γρηγορίου του Σιναίτη και έγινε μητροπολίτης στα γειτονικά Σέρβια. Ο Αθανάσιος έζησε για λίγο εδώ, μαζί με τον Γέροντά του, τον πνευματικό του πατέρα, τον όσο Γρηγόριο τον Βυζάντιο. Φεύγοντας οι δυό τους από εδώ, εγκαταστάθηκαν στα Μετέωρα, στην Καλαμπάκα της Θεσσαλίας, και εκεί έχτισαν το μεγάλο Μετέωρα, το αφιερωμένο στην Μεταμόρφωση του Χριστού.

Μια γατούλα απολαμβάνει τα οφέλη της προσευχής των μοναχών και των γύρω πιστών, ελπίζοντας με τη σειρά της να ήταν άνθρωπος για να συμμετείχε και εκείνη. Στη φάση αυτή μας προσφέρει την αξία της σιγής και της ευελιξίας σε κάθε κατάσταση. Αντανακλαστικά που γελούν στη νωθρότητα του σημερινού ανθρώπου.

Στην είσοδο μας υποδέχεται ακόμα μια λαμπρή δημιουργία από την Ελένη Ανδρονικίδου.

Μια εξαιρετική απεικόνιση της ανευ φύλλου φύσης του Αρχαγγέλου.

Τον 14ο επίσης αιώνα, πέρασε και ο όσιος Θεοδόσιος, μαθητής και αυτός του οσίου Γρηγορίου του Σιναίτη. Αυτός έμεινε για λίγον καιρό στην Θεσσαλονίκη, οπου έμαθε για την πνευματική ζωή της Σκήτης. Με το καράβι έφθασε στα Πιέρια, απόλαυσε την συναναστροφή με τους αγίους εδώ ασκητές, και, παίρνοντας πάλι το πλοίο, επέστρεψε στην Θεσσαλονίκη. Εν συνεχεία έφυγε για τα μέρη της Βουλγαρίας, όπου μετέφερε το νηπτικό και ησυχαστικό πνεύμα, σύμφωνα με την διδασκαλία του οσίου Γρηγορίου του Σιναίτη, και έχτισε μοναστήρι στο Κελιφάροβο, κοντά στο Τόρνοβο της Βουλγαρίας. 

Εναλλαγές ανθρώπων, σκέψεων και επιθυμιών στολίζουν τα παγκάκια της αυλής.

Κάποιοι απλά αγναντεύουν αρνούμενοι να πληρώσουν το έργο της σκέψης και των επιθυμιών.

Αφήνονται ολοκληρωτικά στη μαγεία του τοπίου, στηριζόμενοι στα ποτισμένα από τις ευχές των μοναχών ξύλα... 

Κατά τον 16ο αιώνα, ήλθε και πάλι από το Άγιον Όρος, ο ηγούμενος της Μονής Φιλοθέου, Διονύσιος, εγκατέστησε εδώ το κοινοβιακό πολίτευμα και έχτισε το πρώτο καθολικό. Αργότερα, για να αποφύγει την απαίτηση των κατοίκων της Βεροίας που τον ήθελαν επίμονα για αρχιερέα τους, απομακρύνθηκε στα μέρη της Σουλπάτας, κοντά στο σημερινό χωριό Συκιά Πιερίων. Από εκεί έφυγε για τον Όλυμπο, όπου ίδρυσε την Μονή Αγίας Τριάδος, το σημερινό μοναστήρι που έχει το όνομά του. Συνεπώς για το μοναστήρι ο άγιος Διονύσιος θεωρείται κτίτορας, και φυσικά έτσι θα πρέπει να μνημονεύεται στις διάφορες λατρευτικές συνάξεις.

Προς το τέλος του 16ου αιώνα, δρα στην περιοχή της Ημαθίας ο όσιος Θεοφάνης, ερχόμενος και αυτός από το Άγιον Όρος, από την Μονή Δοχειαρίου, της οποίας υπήρξε δομήτωρ και, για ένα διάστημα, ηγούμενος. Ο όσιος Θεοφάνης ίδρυσε εδώ μοναστήρι αφιερωμένο στην Παναγία την Σκητιώτισσα και έξω από την πόλη της Βέροιας γυνακείο μοναστήρι, αφιερωμένο στους Ασωμάτους αγίους αγγέλους, στους οποίους ήταν αφιερωμένο και το μναστήρι του Δοχειαρίου. Ίδρυσε επίσης περί το 1595 και άλλο μοναστήρι, πάλι των Ταξιαρχών, που σήμερα είναι γνωστό με το όνομα του οσίου, στο όρος Βέρμιο, έξω από την πόλη της Νάουσας. Μάλιστα, σύμφωνα με τις γνώμες των ερευνητών, αυτός συνέβαλε να συγκεντρωθούν πολλοί καταγόμενοι από τα Ιωάννινα και να συνοικιστεί η πόλη, η οποία από ευγνωμοσύνη τον τιμά ως πολιούχο της. 

Απόηχοι της μοναστικής ζωής. 

  Κάποια από τα "όπλα" των γηραίων πολεμιστών του πνεύματος που θυσίασαν τις ανάγκες και τις επιθυμίες τους στο όνομα της θεϊκής αγάπης.

Τα ίδια χρόνια, συνδέθηκε με τους πατέρες και, είναι σχεδόν σίγουρο το ότι πέρασε από εδώ ο όσιος Αθανάσιος ο Πάριος, ο οποίος και επιμελήθηκε, συμπληρώνοντάς την, την αρχαία Ακολουθία του αγίου Κλήμη, του ομολογητού και ισαποστόλου, αρχιεπισκόπου Αχρίδος, του θαυματουργού.
Αυτοί οι Δώδεκα είναι οι γνωστοί μας άγιοι, προς το παρόν, που συνδέθηκαν με το μοναστήρι, περνώντας από εδώ και ζώντας για μικρότερο ή και μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, υπό την προστασία των πτερύγων του όρχαμου των μοναζόντων, του αγίου Ιωάννη του Προδρόμου.

Παναγία, η ενθύμηση της παντού.

Πλησιάζουμε προς το σπήλαιο του Αγίου Θεωνά...

Στα δεξιά μια πόρτα ανοικτή. Είναι το εργαστήριο κάποιου μοναχού αγιογράφου. Η γαλήνη κερδίζει το παιχνίδι των χρωμάτων. Το σανδιένιο πάτωμα παραπονιέται έντονα για την ύπαρξή μας στο χώρο. Αποχωρούμε αναγκαστικά.

Θεία χρώματα συζητούν με το φως του Ηλίου

Όμως και ο άγιος Θεωνάς, αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης, θεωρείται πως έζησε σε σπήλαιο της περιοχής, ερχόμενος από το Άγιο Όρος και πριν χτίσει το μοναστήρι της αγίας Αναστασίας στα ανατολικά του όρους Χορτιάτη. 

Το σπήλαιο του Αγίου Θεωνά.

Κατά τον 18ο αιώνα, έμεινε στον Τίμιο Πρόδρομο, εδώ, ο μεγάλος άγιος των σκλάβων και των ραγιάδων Ρωμιών, ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, περί το 1776. Έχοντας ως ορμητήριο το μοναστήρι, κήρυττε στα γύρω Χωριά των Πιερίων, όπου και μέχρι σήμερα θυμούνται το πέρασμά του και δείχνουν τον σταυρό ή το μέρος όπου στάθηκε και κήρυξε.

Με την επανάσταση στη Νάουσα, , ο θηριόγνωμος Λουμπούτ πασάς, για εκδίκηση, έκαψε όλα τα μοναστήρια στο όρος Βέρμιον αλλά και στα Πιέρια, σε όλη την παρακοίτια περιοχή.

   Επιβλητικές καμπάνες προσφέρουν τις αφυπνιστικές τους μελωδίες που φτάνουν ακόμη πιο μακριά από το φράγμα του Αλιάκμονα, προσπαθώντας μάταια να συναγωνιστούν τις βροντές των προσευχών των μοναχών.

Ο Τίμιος Πρόδρομος δεν ξέφυγε από την μανία του, αλλά οι άγιοι πατέρες της μονής είχαν καταφέρει, εγκαίρως, να κρύψουν τα κειμήλια και κυρίως τα τίμια λείψανα. Επιστρέφοντας, βρήκαν καμμένη γη, αλλά με πίστη στον Τίμιο Πρόδρομο και με την βοήθεια των αγίων λειψάνων, κατάφεραν, μέχρι το 1835, να ξαναχτίσουν τα καμμένα κτίρια, το καινούριο καθολικό και αρκετό μέρος από το τοιχόκαστρο. Τώρα όμως, τα καινούρια κτίρια δεν είναι διώροφα, αλλά έχουν μόνον ένα πάτωμα πάνω από το ισόγειο.

Το λιτό αλλά εύχρηστο εργαστήριο κηροποιείας. 

Η μυρωδιά των κεριών ανταγωνίζεται ακόμη και το πανίσχυρο λιβάνι.

Το αρχονταρίκι, στέκει άδειο προς το παρον. 

Παρέα η μυρωδιά του ελληνικού καφέ που κάποιος απολαμβάνει στο μπαλκόνι, με μπόλικη ζαχαρη και μπόλικες ανησυχίες και ένα παράνομο τσιγάρο...

 το οποίο έρχεται σώμα με σώμα με την θέα...

Και εκεί που κανείς νόμιζε οτι τα είδε όλα... ένα κρυφό μονοπάτι κάνει νεύμα

Στο δρόμο για το σπήλαιο του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά.

Κάθε βήμα γίνεται με μισή ανάσα γιατί η άλλη μισή αφιερωμένη στη θέα.

Η φύση, το τοπίο και η απαλή μυρωδιά του χαμόμηλου καταπραύνει και τον πιο αντιδραστικό νου.

Τα ξερά φύλλα συνοδεύουν με τις μελωδίες τους την αέναη συμφωνία των καταρρακτών.

Προσευχή... η σκούπα του Νου. 

Προειδοποίηση ίσως, οτι βαδίζουμε σε άγια εδάφη. 

Ίσως και μια ευκαιρία να σκουπίσει κανείς τις σκέψεις του πριν προχωρήσει παραπέρα και να αναθεωρήσει τα κίνητρα της επίσκεψή του στο σπήλαιο που για 4 ολόκληρα χρόνια προσεύχονταν ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς.

Η λιτότητα και η απάρνηση της μάταιης απόλαυσης της ύλης σε όλο της το μεγαλείο.

  

Φύλλα αλεξανδρινού αρχίζουν να ωριμάζουν. 

Ενώ πιο πέρα η φθορά έχει ήδη κάνει την παρουσία της.

Γυρίζοντας προς τα πίσω, μια φευγαλαία ματιά και ένα μεγάλο ευχαριστώ για την εμπειρία που αξιωθήκαμε να βιώσουμε. Εκπλήξεις μας περιμένουν όταν φτάνουμε στην έκθεση δίπλα στην έξοδο....

Ένα καταταλαίπωρο γαϊδουράκι μας κοιτά με βλέμμα απορίας. Βρίσκεται στην είσοδο κιόμως δεν μπαίνει μέσα στην έκθεση, η οποία μοσχομυρίζει από τα βότανα που έχουν συλλέξει οι μοναχοί. Οι αλογόμυγες σαν καμικάζι ορμούν με μανία στο αβοήθητο δέρμα του, που υποφέρει από τον πόνο. Ίσως να ζητά βοήθεια στο βάσανό του... και ποιος να τον βοηθείσει;... Μας πλησιάζει η ευγενική του φατσούλα που δε διαφέρει από αυτή ενός ανθρώπου που ζητά παιχνίδι και χάδι. Το αντανακλαστικό χάδι που του προσφέρεται δρα ίσως ανακουφιστικά. Στη μονή μόλις που καταφέραμε να δούμε δυο μοναχούς. Δίχως να θέλουμε να ενοχλήσουμε ή και να αναζητήσουμε κάποιο, αφήνουμε την προσευχή τους αδιάκοπη και την περιέργειά μας να τσιτσιρίζει. Έχοντας ήδη βγει αισθανόμαστε μια παρουσία.

Είναι το γαϊδουράκι που μας χαιρετά... 

Σα να θέλει κάτι να πει, 

ζυγώνουμε πιο κοντά και μας αφιερώνει αυτή τη πόζα.

Πιθανόν να λέει 

"Μιμηθείτε την υπομονή μου, για να φτάσετε στην πιο ψηλή κορυφή,..." 

την πίστη του σκύλου που σας υποδέχθηκε..., 

και την ομορφιά του παγωνιού από τα δηλητήρια που καταπίνει... 

Τον τελικό λόγο έχει η υπόλοιπη φύση που περιμένει να την χρωματίσουμε ξανά με την επόμενη επίσκεψή μας....

πηγή