Δενδρολίβανο το φαρμακευτικό (Rosmarinus officinalis)

Στο φυτό αυτό αναφέρεται η τέταρτη Λιβανωτίς, του Διοσκορίδου, ο οποίος λέει ότι οι Ρωμαίοι την ονομάζουν Ροσμαρίνουμ. Στην Κύπρο είναι γνωστόν ως Λασμαρί, στην Κρήτη ως Αρισμαρές και σε άλλα μέρη ως Δυοσμαρίνι και ως Λιβανόδενδρο. Είναι της τάξεως των Χειλανθών. Ιθαγενές της μεσημβρινής Ευρώπης και αυτοφυές της Ελλάδας, όπου συναντάτε αραιά, στους ορεινούς πετρώδεις τόπους και εν γένει ξηρά μέρη.
Βοτανικοί χαρακτήρες
Θάμνος φρυγανώδες, αειθαλές, πολύκλαδο με οσμή αρωματώδη, κοσμητικό και αρτυματικό, υψούμενο από 1-3 μέτρων. Φύλλα πυκνά, ευρισκόμενα πλησίον αλλήλων, άμισχα, διαρκή, γραμμωτά και χνουδωτά. Άνθη κυανά, σπανίως λευκά.

Καλλιέργεια-Πολλαπλασιασμός

Το φυτό αυτό πολλαπλασιάζεται με διάφορους τρόπους: 1ον) με σπορά η οποία γίνεται την άνοιξη, σε σπορείο.
2ον) με μοσχεύματα και
3ον) δια διχοτομήσεως των τουφών.

Οι σπόροι σπέρνονται, σε πρασιές κατά Απρίλιο-Μάϊο ή και λίγο νωρίτερα. Τα από την σπορά, προερχόμενα φυτά, μεταφυτεύονται σε φυτώριο και φυτεύονται επί τόπου το φθινόπωρο.

Αν και η με μοσχεύματα μέθοδος, δεν παρουσιάζει δυσκολία, απαιτεί μερικές φροντίδες, για την ρίζωση των φυτών. Μπορούμε να κάνουμε μοσχεύματα τον χειμώνα, τα οποία μεταφυτεύουμε σε φυτώριο, πάντως όμως πρέπει να προτιμήσουμε τον μήνα Φεβρουάριο, προ της βλαστήσεως. Τα μοσχεύματα αυτά ριζώνουν το ίδιο εύκολα ώστε μπορούμε να έχουμε τόσα φυτά, όσα και μοσχεύματα.
Εκλογή του εδάφους
Για να ευδοκιμήσει το δενδρολίβανο, πρέπει να φυτευτεί σε έδαφος μαλακό, βαθύ, αδιαπέραστο από τα νερά και αρκούντως γόνιμο. Παρότι είναι ιθαγενές των θερμών κλιμάτων, δύναται να καλλιεργηθεί και σε βόρεια κλίματα. Αναπτύσσεται τόσο ταχέως, ώστε απαντώνται υποκείμενα ύψους πλέον των τριών μέτρων, με κορμό διαμέτρου 0.10 εκατοστών.
Προετοιμασία τον εδάφους
Όπως για όλα τα άλλα ξυλώδη φυτά, το δενδρύλλιο αυτό απαιτεί έδαφος με βαθιά άροση, για να αναπτυχθεί πρέποντος. Η καλλιέργεια πρέπει να γίνεται τον χειμώνα και αυτή ακολουθούν άλλα ελαφρά οργώματα, για να καταστεί το έδαφος εύθρυπτο και να παραχωθούν τα λιπάσματα. Η τελευταία άροσης λαμβάνει χώρα, όταν πρόκειται να φυτεύουν τα φυτά επί τόπου.

Φύτευση
Σε έτοιμο έδαφος, χαράσσονται γραμμές σε αποστάσεις 1 μ. και 0.20 εκατ. στις οποίες φυτεύουμε τα φυτά κάθε ένα μέτρο. Κατόπιν τα ποτίζουμε, για να πιεστεί το χώμα γύρω στις ρίζες.
Συμβουλεύουμε τους καλλιεργητές, αυτού του φυτού, όπως μεταξύ των εκ σποράς αποκτηθέντων φυτών, να κάνουν επιλογή προτιμώντας τα πλέον εύρωστα υποκείμενα, εκ των οποίων πάλι να εκλέγουν τα προς φύτευση κατάλληλα μοσχεύματα. Η σπορά έχει το ελάττωμα να δίνει φυτά διαφόρων σχημάτων, ένεκα λοιπόν του λόγου τούτου, προτιμάται για τον πολλαπλασιασμό, η μέθοδος της μοσχεύσεως.
Φροντίδες στην φυτεία
Αυτές συνίστανται σε σκαλίσματα και βοτανίσματα, κατά το καλοκαίρι και ένα όργωμα τον χειμώνα. Οι εργασίες αυτές θα γίνουν με το ιπποσκαλιστήρι, με το οποίο ανασκάπτεται το χώμα και καθίσταται ελαφρό ή με το χέρι.
Συγκομιδή
Κόβουμε κατά έτος μεγάλη ποσότητα κλαδιών, ίση προς εκείνη την οποία θα αφήσουμε. Όταν τα υποκείμενα είναι χονδρά, η συγκομιδή είναι ενδιαφέρουσα και δίδει μια μεγάλη ποσότητα φύλλων ωραίων. Οι συγκομισθέντες φυλλώδεις κλαδίσκοι, αποξηραίνονται και κατόπιν τινάζονται, για να συλλέγουν τα φύλλα με λίγα άνθη.

Μέρη χρησιμοποιούμενα

• Στην φαρμακοποιία: τα φύλλα, (Λιβανωτίδος φύλλα—Folia Rosmarini).
• Στην αρωματοποιία το από τις κορυφές αποσταζόμενο αιθέριο μυρεψικό έλαιο, χρήσιμο ιδίως, στην σύνθεση του ύδατος κολόνιας.
• Στην μαγειρική: τα φύλλα, ως αρτυματικά εισάγονται στην παρασκευή διαφόρων φαγητών. Στην Ιταλία αρωματίζεται προ παντός το ρύζι. Στην Γαλλία το χοιρομέρι (ζαμπόν) και δε εμάς αυτά χρησιμοποιούνται, σε διάφορα εδέσματα, (ψάρι η συκώτι μαρινάτο).

Φαρμακευτικές ιδιότητες

Τα φύλλα είναι στομαχικά, διεγερτικά, εφιδρωτικά και εμμηναγωγά. Αφέψημα από 20-30 γραμμάρια κατά χιλιόγραμμο νερού, αποτελούμενο από φύλλων ή άκρων ανθισμένων, είναι χρήσιμο προς καταπολέμηση της δυσπεψίας, της αδυναμίας του στομάχου, της αναιμίας, της χλωρώσεως και των χοιράδων (χελωνίων).
Το αφέψημα αυτό, ένεκα των αντισπασμωδικών του ιδιοτήτων είναι επίσης λίαν αποτελεσματικό, επί των νευρικών παθήσεων ήτοι συχνών παλμών, υποχονδρίας, ζαλάδων, ημικρανιών, υστερισμών, νευρικών εμετών και ούτω καθεξής.
Μετά επιτυχίας επίσης χρησιμοποιείται, στις περιπτώσεις άσθματος, βρογχίτιδας και χρόνιου κατάρρου των πνευμόνων. Κατά μερικούς συγγραφείς, το νερό εντός του οποίου μούσκεψαν επί αρκετό χρόνο κλαδίσκοι δενδρολίβανου δυναμώνουν την μνήμη. Το βέβαιο είναι ότι το εκ φύλλων αφέψημα, είναι κατάλληλο για κλύσματα, σε περιπτώσεις ευκοιλιότητας προερχομένης εξ ατονίας, δια ενέσεις προκειμένου περί λευκόρροιας και για πλύση των πληγών γαγγραινώδους φύσεως ως και για λουτρά επί αρθριτικών ρευματισμών, του ραχιτισμού και των χοιράδων.
Το κρασί εντός του οποίου έβρασε δενδρολίβανο, χρησιμοποιείται για την τόνωση της οράσεως και είναι κατάλληλο διαλυτικό υγρό για πάσης φύσεως πληγές.
Γίνετε επίσης εξωτερική χρήση καταπλασμάτων, σε πληγές, θλάσεις, κτυπήματα και στραμπουλίσματα. Αυτά αποκτούμε αφού επί 15 μέρες παραμείνουν εντός ενός λίτρου νερού 10 γραμμάρια άκρων των βλαστών δενδρολίβανου, θυμαριού, ρίγανης, μέλισσας και φασκόμηλου, όλα τεμαχισμένων. Το παρασκεύασμα αυτό στην δόση 2-3 κουταλιών εντός μισού ποτηριού δροσερού νερού , συμβουλεύετε στις λιποθυμίες και τις συγκοπές.
Προφυλάξεις
Πάντα χρησιμοποιείτε τα βότανα υπό την επίβλεψη ενός ειδικού ιατρού και ποτέ μόνοι σας. Μην χρησιμοποιείτε βότανα κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης, σε συνδυασμό με άλλα φάρμακα ακόμα και συμπληρώματα χωρίς την γνώμη ιατρού. Οι φυσικές θεραπείες και τα βότανα δεν αποτελούν υποκατάστατο ιατρικής περίθαλψης.
Οι πληροφορίες που παρέχονται είναι καθαρά και μόνο για ενημερωτικό σκοπό.

Πηγή: Θεραπευτικά φυτά-Μιχ. Δ. Καλλιφρονά-Αθήναι 1936-Παράρτημα γεωργικού δελτίου Ιουλίου 1936