Του Σωτήρη Λέτσιου
«Η θρησκευτική πίστη είναι βαθιά ριζωμένη μέσα μας, δεν την αποχωριζόμαστε από τη μια στιγμή στην άλλη». Σε αυτή την τόσο αισιόδοξη εκτίμηση προχωρά ο κ. Χρόνης Αηδονίδης, μια θρυλική μορφή της ελληνικής μουσικής παράδοσης, αποτυπώνοντας με τον πιο γλυκό και ανθρώπινο τρόπο την αγάπη του για την Ορθοδοξία και το δημοτικό τραγούδι. Στη συνέντευξη που ακολουθεί αναφέρεται στα πρώτα μουσικά βήματά του, εξηγεί τη σχέση δημοτικού τραγουδιού και βυζαντινής μουσικής και τονίζει χαρακτηριστικά: «Είμαστε τυχεροί που έχουμε έναν τόσο σπουδαίο θησαυρό μουσικής παράδοσης και πρέπει να τον διαφυλάξουμε πάση θυσία!»
Τι ήταν αυτό που σας ώθησε να στραφείτε στο δημοτικό τραγούδι και, αργότερα, να εντρυφήσετε στη βυζαντινή μουσική; Ποιο ήταν το κίνητρο;
Δεν με ρώτησαν! Ηρθαν από μόνα τους. Την ειδικότητα του γνώστη της δημοτικής μουσικής και του βυζαντινού τραγουδιού την οφείλω στο γεγονός ότι ο πατέρας μου ήταν ιερέας και η μητέρα μου ήταν καλλίφωνη τραγουδίστρια. Ο πατέρας μου με παρότρυνε συνεχώς να ασχοληθώ, ενώ η μητέρα μου είχε μεν ταλέντο στο τραγούδι, αλλά δεν ήταν επαγγελματίας τραγουδίστρια. Μεγάλη ήταν η συμβολή του πατέρα μου, στάθηκε μεγάλος δάσκαλος για μένα. Ηταν μεγάλη η συμβολή του στη συγκέντρωση λαογραφικών στοιχείων. Επειτα, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι εκείνα τα χρόνια, στις δεκαετίες του '30 και του '40, δεν υπήρχαν μηχανήματα υψηλής τεχνολογίας για να γίνονται ηχογραφήσεις. Επομένως, ό,τι γνώσεις παίρναμε αυτό γινόταν με αυτοσχέδιο τρόπο. Χωρίς να το επιδιώξω όμως, από ένα σημείο και πέρα διαπίστωσα ότι είχα κλίση και προς τα δύο αυτά είδη του τραγουδιού. Δημιούργησα μέσα μου ένα κράμα, χρησιμοποιώντας αυτά. Μου άρεσαν και τα δύο, δεν έκανα κάποια διάκριση ανάμεσά τους...
Ανάμεσα στα δημοτικά τραγούδια της Θράκης και τη βυζαντινή μουσική υπάρχει μια συγγένεια. Ποιες ομοιότητες διακρίνετε ότι έχουν;
Καταρχάς, χρησιμοποιούν τις ίδιες κλίμακες, υφέσεις και διέσεις, τις ίδιες μουσικές καταλήξεις. Ακούς ένα τραγούδι και διαπιστώνεις ότι το ένα μοιάζει με το άλλο. Η δημοτική μουσική των νησιών έχει πάρει πολλά στοιχεία από τo βυζαντινό τραγούδι. Ο πατέρας μου, λόγω και του ότι ήταν συγχρόνως και δάσκαλος, μου έδωσε τις σωστές συμβουλές ακόμη και στο θέμα των διαφορών που συναντάμε σε αυτά τα δύο είδη. Το δημοτικό τραγούδι εκφράζει κυρίως τα βιώματα των ανθρώπων και την ανάγκη για διασκέδαση. Η δε βυζαντινή μουσική είναι λατρευτική μουσική. Αλλο ύφος απαιτεί το ένα από το άλλο. Τις διαφορές οφείλεις να φροντίσεις να τις εντοπίσεις. Δεν μπορείς να γελάς και να ψέλνεις. Δεν είναι σωστό να σε διακρίνει η ελαφρότητα. Αυτό το κάνεις όταν τραγουδάς ένα χαρούμενο τραγούδι. Στην ψαλτική βγάζεις έναν ένρινο ήχο, στο τραγούδι αυτό απαγορεύεται. Κάποιοι ψάλτες θέλουν να επιδίδονται και στο τραγούδι. Ε, λοιπόν, αυτούς θα τους καταλάβεις από την πρώτη στιγμή!
Ωστόσο στο λαϊκό τραγούδι διακρίνουμε εκείνες τις ταλαντούχες φωνές που έχουν το στοιχείο, τη χροιά της ψαλτικής τέχνης, που τους καθιστά αξιοσημείωτους.
Ναι, αυτό πράγματι συμβαίνει! Σας αναφέρω το παράδειγμα του Καζαντζίδη, ο οποίος προερχόταν από τον Πόντο. Τα ποντιακά τραγούδια έχουν πολλές ομοιότητες με τα θρακιώτικα, τα μουσικά ηχοχρώματα συναντιούνται.
Η επαφή σας με τη βυζαντινή μουσική εμπλούτισε τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζατε έως τότε τη μουσική;
Καθόλου! Ούτε καν κατάλαβα πώς αφομοίωσα όλα αυτά τα στοιχεία της παράδοσης μέσα μου και δημιούργησα ένα είδος αποκλειστικά δικής μου έμπνευσης. Αυτός είναι ο λόγος που ξεχωρίζω ακόμη και από τους τοπικούς τραγουδιστές της Θράκης. Στο χωριό μου υπάρχουν και άλλοι που ασχολούνται με τα τοπικά δημοτικά τραγούδια, αλλά σε αυτούς δεν θα εντοπίσεις τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν τη δική μου τραγουδιστική έκφραση. Κατάφερα να ενώσω δημοτική και βυζαντινή μουσική, δημιούργησα έναν νέο συνδυασμό, που κατάφερε να διατηρηθεί μέσα στη ροή του χρόνου. Ολα αυτά μου άρεσαν, εντυπώθηκαν βαθιά μέσα στην παιδική ψυχή μου. Και όταν κάτι σου αρέσει πολύ, δεν έχεις παρά να το αποδώσεις όσο καλύτερα και πιο πιστά γίνεται. Οταν ικανοποιείται το δικό σου αυτί από την προσπάθεια που κάνεις για να ερμηνεύσεις ένα τραγούδι, τότε λαμβάνεις μεγάλη ικανοποίηση, που μειώνει αισθητά τις πιθανότητες να κάνεις κάτι λάθος.
Το δημοτικό τραγούδι ήταν αυτό που έδωσε δημιουργική ώθηση στη βυζαντινή μουσική ή συνέβη το αντίθετο;
Η παραδοσιακή μουσική κάθε λαού αρχίζει από τις πρώτες στιγμές που κάνει την εμφάνισή του ένας λαός. Αυτό είναι μια βασική διαπίστωση και όλα από εκεί ξεκινούν. Προηγείται η δημοτική μουσική, ενώ η βυζαντινή άκμασε την περίοδο του Μεσαίωνα. Τότε έδωσαν τα φώτα τους οι μεγάλοι δάσκαλοι, όπως ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός, ο Ρωμανός ο Μελωδός κ.ά.
Το παραδοσιακό δημοτικό τραγούδι σε τι κατάσταση βρίσκεται; Τι εντυπώσεις σάς δημιουργεί;
Σίγουρα είναι σε καλύτερη μοίρα σε σχέση με το παρελθόν. Η αστυφιλία δημιούργησε σταδιακά το εξής καλό: Δημιουργήθηκαν στα μεγάλα αστικά κέντρα πολιτιστικοί σύλλογοι όπως και δημοτικά ή άλλα ωδεία. Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν πολλά τεχνικά μέσα ηχογράφησης και αναπαραγωγής μουσικής, τα οποία αποδίδουν ποιοτικότερα τους ήχους κ.ά. Τα προηγούμενα χρόνια κουράστηκα για να συλλέξω όλο αυτό το υλικό, ήμουν μόνος μου και, φυσικά, δεν υπήρχαν τα μέσα. Μπορώ όμως να πω ότι και ο κόσμος με βοήθησε. Θυμάμαι ακόμη και σήμερα τη βοήθεια που είχα μέσα από κάποιες ραδιοφωνικές εκπομπές στην Αθήνα τη δεκαετία του '50: από τον Πολύδωρο Παπαχριστοδούλου, καθηγητή και λαογράφο, ο οποίος καταγόταν και αυτός από τη Θράκη. Του έλειπαν κάποια τραγούδια τα οποία εγώ γνώριζα και κάθε εβδομάδα κάναμε μαζί μια εκπομπή. Επίσης, συνεργαζόμουν και με τον Σίμωνα Καρά, τον κορυφαίο αυτό μουσικολόγο και δάσκαλο, από τον οποίο έλαβα εξίσου σημαντική βοήθεια. Ετσι έφτασα στο σημείο να παρουσιάζω από μόνος μου μια εκπομπή, αφού πλέον είχα πάρει τον αέρα! Επίσης, δεν θα μπορούσα να παραλείψω τη συνεργασία με την ορχήστρα της Ρόζας Εσκενάζυ, η οποία συνδύαζε το ρεμπέτικο με το δημοτικό τραγούδι εξίσου καλά το ένα με το άλλο. Τα μέλη της ορχήστρας δεν ήταν μόνο πρακτικοί μουσικοί, είχαν και γνώσεις θεωρίας. Σταδιακά ακολούθησαν οι ηχογραφήσεις δίσκων και τα ταξίδια. Επισκέφθηκα σχεδόν όλο τον πλανήτη, εκτός από την Κίνα και την Ιαπωνία. Από τις ΗΠΑ έως την Αυστραλία και από τη Βρετανία, τη Γερμανία, τη Ρωσία έως τις αραβικές χώρες...
Οι πιο σημαντικές συνεργασίες σας -που αποτέλεσαν συγχρόνως και μουσικά ορόσημα- ποιες ήταν;
Ενας μεγάλος σταθμός ήταν η συνεργασία μου με τον Γιώργο Νταλάρα στη δισκογραφική δουλειά «Τ' αηδόνια της Ανατολής» (1990). Επίσης, θυμάμαι έντονα την παράσταση του «Μιλένιουμ» («Χιλιετία»), σε σκηνοθεσία του Παντελή Βούλγαρη, στον Ναό του Ποσειδώνα, στο Σούνιο, με την ανατολή του ήλιου την πρώτη ημέρα που ξεκινούσε η νέα χιλιετία. Και, φυσικά, βαθιά στη μνήμη είναι χαραγμένη και η συμμετοχή μου στην τελετή λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων, το 2004.
Πώς θα χαρακτηρίζατε σήμερα το έργο και την προσφορά της Εκκλησίας; Ανταποκρίνεται στα σύγχρονα προβλήματα;
Αυτό προσπαθεί και αυτή είναι η καθημερινή μέριμνά της. Δεν είναι όμως και τόσο εύκολο. Δεν ξέρω εάν το έχετε προσέξει, αλλά τον τελευταίο καιρό έχει αυξηθεί ο κόσμος που εκκλησιάζεται. Βλέπω εκκλησίες γεμάτες ειδικά από νέο κόσμο, αυτό είναι καλό σημάδι για το μέλλον της πατρίδας μας. Μπορεί να είναι πολλοί αυτοί που δεν έχουν συχνή επαφή με την εκκλησία, αλλά στην κρίσιμη στιγμή θα προσευχηθούν και θα ζητήσουν με ειλικρίνεια τη βοήθεια του Θεού. Η θρησκευτική πίστη είναι βαθιά ριζωμένη στη συνείδησή μας, δεν την αποχωριζόμαστε από τη μια στιγμή στην άλλη. Το μέλλον της θρησκείας μας το συναρτώ με αυτό του δημοτικού τραγουδιού. Εάν πεθάνει η θρησκεία, το ίδιο θα συμβεί και με το τραγούδι. Αλλά αυτό δεν θα συμβεί ποτέ!
Αξιόλογες φωνές υπάρχουν, αλλά απαιτείται ήθος!
Διακρίνετε σήμερα αξιόλογες φωνές στο δημοτικό τραγούδι;
Και βέβαια υπάρχουν αρκετές αξιόλογες. Είναι άλλο πράγμα όμως να το ζήσεις και άλλο να το ακούσεις μέσω μιας αφήγησης. Τα νέα παιδιά έχουν μόνο ακούσματα από δισκογραφικές δουλειές, από την τηλεόραση ή το διαδίκτυο. Είχα την τύχη να ζήσω το χθες και να ζω και το σήμερα. Δεν φτάνει μόνο μια φωνή για να αποδώσεις σωστά ένα τραγούδι και να το περάσεις στον κόσμο. Απαιτείται μια σειρά πραγμάτων: να διαθέτεις φωνή αλλά και ύφος όπως και το ήθος. Για παράδειγμα, εάν βλέπεις έναν σαχλαμάρα να τραγουδά, ο κόσμος δεν του δίνει και πολλή σημασία...
Εκκλησιάζεστε συχνά; Ασκείτε συχνά την τέχνη της ψαλτικής;
Ασφαλώς και συνεχίζω να πηγαίνω στην εκκλησία. Δυστυχώς όμως δεν έχω πια τη φωνή που είχα κάποτε για να ψάλω, λόγω κάποιου προβλήματος υγείας ειδικά φέτος. Πολύ θα το ήθελα, αλλά οφείλω να ακούω τους γιατρούς μου...
Ποια θεωρείτε τα πλέον αγαπημένα σας τραγούδια σε όλη τη διάρκεια της πορείας σας;
Ολα τα τραγούδια που έχω στο ρεπερτόριό μου -και είναι χιλιάδες- έχουν τη σφραγίδα μου. Εξάλλου, έχω ηχογραφήσει περίπου 500 δίσκους. Εχω συγκεντρώσει τα τραγούδια από τους απλούς, αγράμματους ανθρώπους της υπαίθρου. Για παράδειγμα, μια γριούλα τσάπιζε στο χωράφι και συγχρόνως τραγουδούσε ένα εκ πρώτης όψεως άχρωμο τραγούδι. Την άκουγα και αμέσως κατέγραφα αυτό το τραγούδι. Στη συνέχεια, αφού τα συγκέντρωνα, με τη βοήθεια των δασκάλων μου κάναμε την κατάλληλη επεξεργασία. Αγαπώ από την καρδιά μου τα τραγούδια στα οποία έχω δώσει το προσωπικό ερμηνευτικό στίγμα μου. Είμαστε τυχεροί που έχουμε έναν τόσο σπουδαίο θησαυρό μουσικής παράδοσης και πρέπει να τον διαφυλάξουμε πάση θυσία!
Οι δικές σας μουσικές προτιμήσεις ποιες είναι;
Ακούω σχεδόν τα πάντα, δεν ξεχωρίζω κάποια είδη. Οι μουσικές διαφορετικών λαών κρύβουν ευχάριστες εκπλήξεις. Λέω το εξής «απόφθεγμα», το οποίο φροντίζω να τηρώ: Οταν κάτι είναι σωστά ερμηνευμένο από έναν καλλίφωνο και με στίχους αξιόλογους, εάν δεν σου αρέσει, δεν είναι το τραγούδι που φταίει αλλά τα αυτιά σου!
Από την εφημερίδα Ορθόδοξη Αλήθεια
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου