Στο Δαμάσι των καζαναριών!

ΕΚΕΙ ΟΠΟΥ ΠΑΡΑΓΕΤΑΙ ΤΟ «Ευλογημένο  ΤΣΙΠΟΥΡΑΚΙ»...

Μια παράδοση, που οι ρίζες της χάνονται στα βάθη των αιώνων και την οποία δεν κατάφερε να κάμψει ούτε η Τουρκοκρατία, τα «καζάνια», που παράγουν το «άγιο τσιπουράκι»- όπως λέει και το γνωστό τραγούδι- παραμένει ζωντανή, στην ευρύτερη περιοχή του Τυρνάβου, με επίκεντρο το Δαμάσι, μια περιοχή «πνιγμένη» στα αμπέλια. Εκεί, τις επόμενες εβδομάδες οι άμβυκες και οι αποστακτήρες θα δουλεύουν νυχθημερόν, ακολουθώντας πιστά το καθιερωμένο τελετουργικό.

Το Δαμάσι, σύμφωνα με όσα αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο καλλιεργητής και κάτοικος Δαμασίου, Μάνθος Γκαρλόφης, καλλιεργεί κάθε χρόνο 15.000 στρέμματα με αμπέλια.

Σε μια δύσκολη, μάλιστα, οικονομική συγκυρία, όπως η τωρινή, ένα ποσοστό των νέων ανθρώπων του συγκεκριμένου τόπου, που λέγεται ότι «αγγίζει» το 90% βρίσκουν στα αμπέλια μια ασχολία, που τους εξασφαλίζει κάποιο εισόδημα.

Πρόκειται, σύμφωνα με τον κ. Γκαρλόφη, για την κατεξοχήν απασχόληση των κατοίκων της περιοχής. Μάλιστα, η έκταση των αμπελιών για ένα χωριό περίπου 1.500 κατοίκων αποτελεί ρεκόρ για όλη τη χώρα!

Αυτές τις ημέρες έγινε ο τρύγος των σταφυλιών των χιλιάδων στρεμμάτων αμπελοκαλλιέργειας. Τα σταφύλια μεταφέρονται από το αμπέλι, με πλαστικές κλούβες, σε ειδικές δεξαμενές (στέρνες), φτιαγμένες συνήθως από μπετόν, με χωρητικότητα από 4 έως 20 τόνους. Τοποθετούνται στις δεξαμενές και ακολουθεί η ζύμωσή τους (δημιουργία μύκητων που μετατρέπει τη ζάχαρη σε οινόπνευμα).

Τα στέμφυλα ή τσίπουρα τοποθετούνται με κουβάδες μέσα στον άμβυκα (καζάνι), έναν βραστήρα, δηλαδή, χωρητικότητας συνήθως 130 κιλών. Στα στέμφυλα προστίθεται ένα μέρος από τα υγρά της ζύμωσης (τσιπριάζι) και λίγο νερό, αλλά και διάφορα μυρωδικά, που οι αναλογίες και τα είδη τους αποτελούν επτασφράγιστο μυστικό (πιο συνηθισμένο μυρωδικό είναι το γλυκάνισο).

Να σημειώσουμε πως στέμφυλα ή τσίπουρα είναι το στέρεο υπόλειμμα των σταφυλιών, μετά την απομάκρυνση του μούστου, ο οποίος θα χρησιμοποιηθεί για την παρασκευή κρασιού, δηλαδή οι φλούδες, τα κοτσάνια και τα κουκούτσια.

Στη συνέχεια, το καζάνι κλείνεται ερμητικά, μ' ένα μπρούτζινο καπάκι. Κάτω από το καζάνι υπάρχει ένας φούρνος, όπου καίει η φωτιά σιγά-σιγά και αρχίζει το βράσιμο. Μόλις το υλικό του καζανιού αρχίζει να βράζει, σηματοδοτείται η έναρξη της απόσταξης. Οι υδρατμοί, μέσω ενός σωλήνα, ξεκινούν από την κορυφή του καπακιού κατευθύνονται στο τόξο (λουλάς), που δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένας ακόμη σωλήνας σε σχήμα Π, ο οποίος καταλήγει, με ειδική υποδοχή, σ' ένα φαρδύτερο σωληνοειδές εξάρτημα, τη λάντζα, βουτηγμένη σε μια μεγάλη δεξαμενή, με κρύο νερό, ώστε οι ατμοί να ψύχονται και να υγροποιούνται.

Η πορεία των υδρατμών συνεχίζεται στο κάτω μέρος της δεξαμενής, σε στενότερους σωλήνες, που βρίσκονται γύρω-γύρω στα τοιχώματα (σερπαντίνα), με ελαφρά κλίση, για να μην κρατούν τα υγρά. (Το νερό της δεξαμενής αντικαθίσταται διαρκώς για να παραμένει κρύο). Έτσι, φτάνουμε στο τέλος της πρώτης απόσταξης.

Η διαδικασία παρασκευής του τσίπουρου δεν τελειώνει, όμως, εδώ. Αυτή η πρώτη απόσταξη, λέγεται «σούμα» ή «χάμικο», επειδή μυρίζει και καίει πολύ στη γεύση. Έτσι, λοιπόν αποστάζεται και για δεύτερη φορά, αφού ξανατοποθετηθεί στο καθαρό από στέμφυλα καζάνι. Είναι ο λεγόμενος μεταβρασμός, που έχει γράψει ιστορία στην περιοχή, αφού σ' αυτή τη δεύτερη φάση κρίνεται το καλό τσίπουρο. Το δεύτερο αυτό βράσιμο «ραφινάρει» το τσίπουρο και το κάνει πιο εύγεστο.

ΤΟ ΔΑΜΑΣΙ

Το σημερινό χωριό είναι κτισμένο ανάμεσα σε δυο απότομους λόφους, τη Βίγλα προς τα νότια και τον Άγιο Θεόδωρο προς το βορρά, δίπλα στη δεξιά όχθη του Τιταρήσιου ποταμού, κοντά στο δημόσιο δρόμο Τυρνάβου-Ελασσόνας.

Το σημερινό χωριό είναι κτισμένο, σύμφωνα με τους μελετητές, στη θέση της αρχαίας πόλης Μύλες. Κατά τη βυζαντινή περίοδο, αναπτύχθηκε ιδιαίτερα ο οικισμός Δαμασούλι, όπου βρέθηκαν και αξιόλογα ευρύματα. Ενθύμιο βυζαντινής περιόδου αποτελούν και τα διπλά τείχη φυλακίου βυζαντινού κάστρου.

Το χωριό, μέχρι στις 5 Οκτωβρίου 1912, ήταν σκλαβωμένο στους Τούρκους. Έχει μόλις 82 χρόνια ελεύθερη ζωή.

Τα σύνορα που χώριζαν το Δαμάσι, μαζί με τη Βόρεια Ελλάδα, από τη νότια Ελλάδα το 1881 ήταν: Μελούνα - Τρυπημένη - Λουτόμι - Γέφυρα τούρκικη (στον Πηνειό), απέναντι στο Γουντσιώτικο βουνό, γέφυρα Κουτσοχείρου.

Σημάδια των συνόρων αυτών είναι τα μέχρι σήμερα σωζόμενα τουρκικά φυλάκια (καζάρμες). Τρία φυλάκια υπάρχουν στο βουνό Προφήτης Ηλία, μέχρι τον Τιταρήσιο ποταμό, σ'απόσταση ενός χιλιομέτρου περίπου το ένα από το άλλο. Απέναντι από τον Τιταρήσιο ποταμό (μετά το Μπουγάζι), επάνω στο βουνό Λουτόμι υπάρχουν ακόμη τρία φυλάκια κι ένα στην τουρκογέφυρα (Πηνειό).

Όλο το χωριό ήταν τσιφλίκι Τούρκων Μπέηδων. Το τσιφλίκι του Δαμασίου ήταν πολύ μεγάλο. Συνόρευε με τα χωριά Ζάρκο, Κουτσόχειρο, Αμυγδαλέα (Γούνιτσα), Πλατανούλια, Τύρναβο, Γκουρτζιόβαλη (Βοτανοχώρι), Λεύκη (Σκόμπα), Δομένικο -Μυλόγουστα (Μεσοχώρι), Μεγάλο Ελευθεροχώρι. Το Δαμάσι, το 1881 παρέμεινε σκλαβωμένο. Στις 5 Οκτωβρίου του 1912, ο ελληνικός στρατός, καταλαμβάνοντας σε λίγες ώρες τα συνοριακά φυλάκια, εισέβαλε και στο Δαμάσι, χωρίς αντίσταση.

Στο χωριό σώζονται ερείπια παλιών νερόμυλων, με παραδοσιακά υδροτριβεία, ενώ ενδιαφέρον προκαλούν στον επισκέπτη οι εκκλησίες των Αγίου Νικολάου (πολιούχος), Αγίων Θεοδώρων, Αγίου Γεωργίου, Αγίας Παρασκευής, Αγίων Κων/νου και Ελένης.

Το Δαμάσι κοσμούν τα δύο γεφύρια «Γαλιγαύρας» και «Τιταρήσιου», ενώ οι δύο αντικρινές κατάφυτες κορυφές «Βίγλα» και «Κάστρο Αγίων Θεοδώρων» με την πανοραμική θέα, χαρίζουν στιγμές χαλάρωσης και ξεκούρασης σε όποιον βρεθεί εκεί.

πηγή