ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΞΕΝΟΠΟΥΛΟΣ Ο αγιογράφος που ζει... για την αξιοπρέπεια ενός πινέλου!

Κείμενο Καρεκλά Σοφία Φωτογραφίες Ζαχαρίας Καρεκλάς, ΔΟΓΜΑ

Χαρισματικός, οξυδερκής, με πολυδιάστατο ζωγραφικό έργο, ο Κωνσταντίνος Ξενόπουλος αποτελεί ξεχωριστή περίπτωση αγιογράφου. Άρχων Εικονογράφος του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας, μαθητής και μετέπειτα καθηγητής για τέσσερα χρόνια στην Αθωνιάδα Σχολή, διδάσκει, πλέον, αγιογραφία όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος του έχει αναθέσει την αγιογράφηση ναών στη Φινλανδία, την Ουγγαρία και την Πολωνία. Είναι βραβευμένος με το παράσημο του Μεγάλου Τάγματος του Αγίου Αμνού της Αρχιεπισκοπής Φινλανδίας και με το παράσημο της Εκκλησίας της Πολωνίας. Εκτός αυτών, έχει γράψει τέσσερα βιβλία.

 

Με αφορμή τη συνεργασία του με την Έκθεση Προϊόντων του Αγίου Όρους στη Θεσσαλονίκη, μιλήσαμε μαζί του για βυζαντινή τέχνη, ζωγραφική αλλά και για τις εμπειρίες του ως δάσκαλος αγιογραφίας.
Πόσο απέχει η αγιογραφία από τη ρεαλιστική απόδοση ενός προσώπου;

Απέχει κατά πολύ. Είναι πολύ διαφορετικό το έργο ενός αγιογράφου που ζωγραφίζει μια εικόνα από το έργο ενός ζωγράφου που φτιάχνει πορτρέτα. Πάρτε για παράδειγμα μια βυζαντινή εικόνα της Παναγίας και μια Παναγία που έχουν κάνει καλλιτέχνες της καθολικής εκκλησίας, η οποία είναι ρεαλιστικής απεικόνισης. Όταν βλέπεις ένα ρεαλιστικό έργο, το θαυμάζεις μεν αλλά μένεις εκεί, στο θαυμασμό του έργου. Από την άλλη πλευρά, το έργο της βυζαντινής αγιογραφίας δεν το βλέπεις και το θαυμάζεις απλά αλλά σε παίρνει από εκεί που είσαι και σε ανεβάζει πνευματικά. Εκεί βρίσκεται η διαφορά. Επειδή το ένα είναι εξαϋλωμένο, σε ανεβάζει σε άλλα επίπεδα.

Ως δάσκαλος αγιογραφίας, ποια πιστεύετε ότι είναι τα χαρακτηριστικά της βυζαντινής τέχνης που ελκύουν τους νέους σήμερα και που θέλετε να εμπνεύσουν τους φοιτητές σας για να ασχοληθούν μαζί της;

Πολλοί φοιτητές έρχονται στο μάθημα για να πάρουν βαθμό. Άλλοι βλέπουν την αγιογραφία σαν ένα τρόπο για να βγάλουν χρήματα. Αυτό βέβαια δεν είναι απαραίτητα κακό. Έχω τον τρόπο, μέσα από τα μαθήματα, να τους κάνω να μην το βλέπουν μόνο έτσι αλλά να αγαπήσουν πραγματικά την αγιογραφία. Αν κοιτάζουν μόνο πως θα βγάλουν χρήματα, δεν θα προχωρήσουν την τέχνη. Οι περισσότεροι αλλάζουν στάση. Αρχίζουν ν’ αγαπούν την αγιογραφία. Θέλουν να μαθαίνουν κάτι διαφορετικό κι ανυπομονούν να γίνει το μάθημα.

 

Σε ποιο βαθμό επηρέασε και διαμόρφωσε την καλλιτεχνική σας πορεία η θητεία σας στην Αθωνιάδα σχολή ως μαθητής και ως δάσκαλος;

Από μικρό παιδί ζωγράφιζα. Μπήκα στην Αθωνιάδα γιατί ήθελα να γίνω ιερέας και μετά μοναχός. Αγαπούσα πολύ την αγιογραφία. Το πινέλο ήταν προέκταση του χεριού μου. Δεν έφτιαχνα μόνο αγίους. Έφτιαχνα και σκίτσα και σχέδια μοναχών. Ζούσα την τέχνη και ζούσα για την τέχνη.

Πολλές φορές βλέπω κάτι στον ύπνο μου. Ξυπνάω εκείνη τη στιγμή και το ζωγραφίζω για να μην το ξεχάσω. Την τέχνη, τη ζωγραφική, την αγιογραφία πρέπει να την αγαπάς πολύ. Πως είναι τα ερωτευμένα ζευγάρια που λαχταράνε πότε θα βρεθούνε κι οι δυο μαζί,  έτσι πρέπει να νιώθεις και για την τέχνη. Να λαχταράς να είσαι συνέχεια με τα πινέλα, αλλιώς δεν θα καταφέρεις τίποτα. Να μάθεις να κάνεις κάποιες εικόνες είναι το μόνο εύκολο. Υπάρχουν τόσοι αγιογράφοι που το έχουν μάθει. Υπάρχουν κάποιοι άλλοι που προσπαθούν να πάρουν διδακτορικά για να φανούν ότι είναι άνθρωποι της τέχνης. Αυτοί δεν μπορούν να φανούν από τη δουλειά τους και προσπαθούν να φανούν από τα πτυχία τους. Αυτό, όμως, είναι κάτι τελείως διαφορετικό. Αν δεν βιώσεις την τέχνη, αν δεν δουλέψεις, όσα πτυχία και να πάρεις, δεν μπορείς να γίνεις κάτι περισσότερο από ερασιτέχνης. Αν θέλεις να λέγεσαι καλλιτέχνης, θα πρέπει ν’ ασχοληθείς με την τέχνη σου. Όχι τα πτυχία να σε ονομάζουν καλλιτέχνη. Να είσαι καλλιτέχνης από το πινέλο σου.

Υπάρχει κάποιος αγιογράφος που ξεχωρίζετε;

Αγαπώ πολύ τους δασκάλους μου. Πήρα κάτι από τον καθένα και δεν είναι εύκολο να ξεχωρίσω κάποιον. Παίρνω, όμως, και από τους μαθητές μου. Παίρνουν αυτοί αλλά μου δίνουν κιόλας. Οι μαθητές σου δίνουν την ευκαιρία να βγάλεις αυτά που έχεις μέσα σου. Αν έχεις αδιάφορους μαθητές, θα σταματήσεις κι εσύ κάποια στιγμή να ασχολείσαι. Αν έχεις μαθητές με όρεξη, καλλιεργείς κι εσύ τον εαυτό σου ώστε να βρίσκεις συνεχώς κάτι αξιόλογο, κάτι καινούργιο να τους δίνεις. Αυτή τη στιγμή δουλεύω πάνω από 270 τρόπους πρόσωπο. Αυτό πως έγινε; Έπρεπε να τους διδάξω στους μαθητές μου. Αν δεν έχεις ενδιαφέρον για τον μαθητή σου, δεν καλλιεργείς και τον εαυτό σου.

 

Ποια είναι τα συνηθέστερα λάθη που κάνουν οι άνθρωποι που θέλουν να αγοράσουν μια αγιογραφία αλλά δεν έχουν επαφή και γνώση της βυζαντινής τέχνης;

Οι άνθρωποι αυτοί αντιμετωπίζουν την αγιογραφία μόνο ως μόδα. Δεν τους ενδιαφέρει η τέχνη. Θα αγοράσουν μια εικόνα αν θεωρείται μόδα να έχουν μια στο σαλόνι τους. Αυτός που ξέρει και είναι συλλέκτης έργων, δεν αγοράζει συνέχεια. Αγοράζει σπανίως αλλά ξέρει τι παίρνει. Καλό είναι να έχουμε εικόνες στο σπίτι μας. Είναι καλύτερο, όμως, να ξέρουμε και γιατί τις έχουμε. Το να αντιμετωπίζεις τις εικόνες μόνο ως μόδα, δεν σε αφήνει να δεις την ουσία της δουλειάς που έχει πάνω η εικόνα. Είναι άλλο η τέχνη της εικόνας κι άλλο το εμπόριο της εικόνας.

 

Η έκθεση προϊόντων του Αγίου Όρους φιλοξενεί σε σταθερή βάση έργα σας κι έχετε μια στενή συνεργασία. Ποια είναι η γνώμη σας για την έκθεση; Ποια είναι η ανταπόκριση του κοινού στα έργα βυζαντινής τέχνης και στα υπόλοιπα προϊόντα της έκθεσης;

Για να πάει πολύς κόσμος στο Άγιο Όρος είναι δύσκολο. Το να πάνε, δε, γυναίκες, είναι απαγορευτικό. Οπότε, όσοι δεν μπορούν να επισκεφθούν το Άγιο Όρος, μέσω της artionrate που προβάλλει με αξιοπρέπεια τα προϊόντα του, έχουν την ευκαιρία να τα δουν και να τα γνωρίσουν.

 

Από την εμπειρία σας σε εκθέσεις του εξωτερικού, ποια είναι η ανταπόκριση του ξένου κοινού;

Οι ξένοι, ακόμα και οι μη ορθόδοξοι, γνωρίζουν πάρα πολύ καλά ποια είναι η βυζαντινή τέχνη. Δυστυχώς ο Έλληνας δεν ξέρει. Επειδή έχω κάνει εκθέσεις σε χώρες που υπάρχουν Έλληνες, δεν ήρθαν να δουν την έκθεση, παρά μόνο οι ξένοι. Ακόμη και οι αγοραστές έργων μου σε εκθέσεις του εξωτερικού ήταν ξένοι. Επειδή παραδίδω μαθήματα και στο εξωτερικό, οι ξένοι μαθητές που έχω μου κάνουν τέτοιες ερωτήσεις που δεν τις έχω ακούσει ποτέ από Έλληνες μαθητές. Ερωτήσεις που δείχνουν ότι διαβάζουν κι ασχολούνται πολύ με την αγιογραφία. Ότι έχουν ενδιαφέρον. Κρίμα, όμως, που δεν έχουν το ίδιο ενδιαφέρον κι εδώ. 

Υπάρχει κάποια μορφή που αγαπάτε ιδιαίτερα ν’ αγιογραφείτε;

Η Παναγία. Σε δύσκολες στιγμές στη ζωή μου αγιογραφώ την Παναγία. 

πηγή