Η Οσία Θεοκτίστη ως θησαύρισμα Ικαρίας και οι σύγχρονες ουτοπίες.

του Γεωργίου Γ. Σπανού

Παρότι η 9η Νοεμβρίου επισκιάζεται πανελλαδικώς και δικαιολογημένα από την εορτή του Αγίου Νεκταρίου για τον οποίον, σύμφωνα με το αλάνθαστο λαϊκό αίσθημα, "ουδέν ανίατον", εμείς οι Ικαριώτες δεν πρέπει υπουδενί λόγο να ξεχνάμε την Οσία και προστάτιδα του νησιού μας, Θεοκτίστη την εκ Μηθύμνοις, το σεπτό σκήνωμα της οποίας βρέθηκε στην Ικαρία.

"Ρώμην θείαν καρπούται Ικαρίαν Οσία εκ του λειψάνου σου" και το "σω σκήνι τω σεπτώ πεπλούτισται Ικαρία" ενδεικτικά αναφέρουν τα τροπάρια, τα απολυτίκια και οι παρακλήσεις προς την Οσία Θεοκτίστη.

Ο βίος της, γνωστός και αξιοθαύμαστος, διασώθηκε 10 αιώνες πριν από τον Νικήτα τον Μάγιστρο, καταγράφηκε από τον Συμεών τον Μεταφραστή και μπήκε στα Συναξάρια από τον Όσιο Νικόδημο τον Αγιορείτη (που συνδέεται με την Ικαρία μέσω των Κολλυβάδων πατέρων). Έχει σχολιαστεί, μελετηθεί και επανεκδοθεί από πολλούς ιστορικούς, καθηγητές, λόγιους και πατέρες, με πιο γνωστό ίσως απ' όλους τον αγιασμένο Γέροντα της Πάρου και φίλο του Αγίου Νεκταρίου, που συνεορτάζει σήμερα, π. Φιλόθεο Ζερβάκο. 

Αξιοσημείωτη, πέρα για πέρα, είναι η αναφορά του Φώτη Κόντογλου...
(βλ. εδώ) ο οποίος χαρακτηρίζει την Οσία Θεοκτίστη ως "Ροβινσώνα της Ορθοδοξίας", καθώς όχι μόνο κατά τη διάρκεια του γήινου βίου της απομακρύνθηκε βιαίως από τα πάτρια εδάφη της, που ήταν τα Μήθυμνα της Λέσβου, ταξιδεύοντας ως αιχμάλωτη στο Αιγαίο με τα πειρατικά πλοία του διαβόητου Νίσιρη αλλά πέρασε και τα υπόλοιπα, τουλάχιστον, 35 χρόνια της ζωής της στην Παναγία την Εκατονταπυλιανή στην Πάρο, όπου και είχε αποδράσει από τους πειρατές με τη βοήθεια της.

Παρεμπιπτόντως, μες απ΄ τον βίο της Οσίας, μαθαίνουμε και πολλά ενδιαφέροντα ιστορικά στοιχεία της εποχής εκείνης του 9αι. μ.Χ. για τη δράση των πειρατών στο Αιγαίο, για την δημογραφική αλλά και περιβαλλοντική κατάσταση των νησιών και δη της Πάρου η οποία, σε αντίθεση με σήμερα, "ἤτανε ἔρημη καὶ ρουμανιασμένη, καὶ δὲν φαινότανε ἀπάνω τῆς μηδὲ ἴσκιος ἀπὸ ἄνθρωπο" (Φ. Κόντογλου).

Τα άγια λείψανα της Οσίας, από τότε που τα πήραν Ικάριοι, από ευλάβεια και μόνο, είτε από την Πάρο που είναι και η επικρατέστερη εκδοχή, είτε από πλοίο που ελλιμενίστηκε στο Γιαλισκάρι και τα μετέφερε, θησαυρίζουν πνευματικώς το νησί μας με την προφανή συγκατάβαση της Οσίας η οποία και φανερώνεται από τότε σε ευλαβείς κατοίκους "βεβαιωθέντων αυτών διά της ευλογίας" ότι "αφηκόμην ενταύθα ίνα φρουρώ και σκέπω την νήσον ταύτην" (Μον. Ιωάσαφ).

Πολλές είναι οι ιστορίες που μπορούν να αναφερθούν και να συγκεντρωθούν προς επιβεβαίωση της ζωντανής και συνεχούς προστασίας της Οσίας Θεοκτίστης που παρέχει στους πιστούς Ικαριώτες -ναι υπάρχουν ακόμα, έστω και σα μαγιά. Θυμάμαι την πρώτη φορά που άκουσα και είδα κάτι σχετικό με την Οσία και χαράχθηκε στη μνήμη μου ανεξίτηλα μέχρι σήμερα, παρόλο που πέρασαν δεκαετίες. Η ευλαβής κυρα-Μαριγώ στον Κάμπο, γειτόνισσα της δικής μου γιαγιάς της Διαμαντούλας, συνήθιζε να μιλάει πάντα για την Οσία και τα σημεία της σε όλους στο χωριό μας. Λίγο πριν αποβιώσει είπε ξεκάθαρα ότι την επισκέφτηκε η Οσία και της προείπε ότι σε τρεις ημέρες θα την πάρει και γι' αυτό έπρεπε να προετοιμαστεί. Έτσι κι έγινε. Σε τρεις ημέρες η κυρα-Μαριγώ πέρασε στην άλλα ζωή, προφανώς συνοδευόμενη από την αγαπημένη της Οσία.

Το Μοναστήρι της Οσίας Θεοκτίστης στην Πηγή αποτελεί μία όαση για την σύγχρονη Ικαρία που κατά πλειοψηφία αναλώνεται σε ατέρμονα πανηγύρια- που ενώ οφείλουν την ύπαρξη τους στις θρησκευτικές εορτές της Εκκλησίας και οργανώνονται από τους τοπικούς συλλόγους για κοινωφελείς σκοπούς, πολλές φορές ο σκοπός τους είναι ν' αγιάζονται τα μέσα και στο τέλος ούτε ιδιαίτερα κοινωφελή έργα γίνονται με τα λεφτά που μαζεύονται αλλά και οι συμμετέχοντες στο τέλος (ή απ' την αρχή) ξεχνούν τη θρησκευτικότητα του πνεύματος και θυμούνται εκείνη του οινοπνεύματος. Έτσι μία Γιορτινή Πανήγυρις καταλήγει σε πανηγύρι... Έχουμε ξε-χάσει, ας το παραδεχτούμε, το θησαύρισμα των προγόνων μας που είναι η καθαρή και υγιής Ορθόδοξη παράδοση και βιωτή που έκανε τους κατοίκους του νησιού μας να ξεχωρίζουν καθιστώντας τους "σωφρονεστέρους" όλων των άλλων, σύμφωνα με σοφούς περιηγητές του παρελθόντος.

Η Παναγία η Λέφαινα της Ακαμάτρας που ήταν πανελλαδικό προσκύνημα, η Αγία Σοφία στο Μονοκάμπι, η Αγία Ειρήνη στον Κάμπο, ο Ευαγγελισμός στη Λευκάδα, στο Μουντέ και στο Μαυριάνου, η Οσία Θεοκτίστη το θησαύρισμα της Ικαρίας, ο Άγιος Κήρυκος ο νεαρότερος Μάρτυς της Εκκλησίας και η μητέρα του Αγία Ιουλίτη, η Αγία Μαρίνα που ευλόγησε και την Απελευθέρωση της Ικαρίας, ο Άγιος Μακάριος "ο κοσμήτορας της Χίου και Ικαρίας το κλέος" με τους Κολλυβάδες πατέρες που θεώρησαν την Ικαρία ένα νέο Άγιον Όρος, αλλά και όλα τα άλλα σημαντικά προσκυνήματα βιώνουν το δικό τους "αιώνα της αφάνειας" εξαιτίας μία συλλογικής αδυναμίας (ίσως και αδιαφορίας) από τους σύγχρονους καριώτες, θυσία ίσως σε αντίθετες και αντίθεες πολιτικές και ιδεολογίες. "Ούλοι εμείς" έχουμε τεράστιες ευθύνες απέναντι στην ιστορία του νησιού μας και απέναντι στα παιδιά μας, πέραν του ότι όταν αγνοείς από αχαριστία ή περιπαίζεις από ψευτοιδεολογήματα τους Αγίους "μαζεύεις κάρβουνα στο κεφάλι σου" όπως λέει αλάνθαστα το θυμικό του λαού μας, διότι πολύ απλά, όταν έχει εκλείψει τελείως η μετάνοια και η κατάσταση είναι μη αναστρέψιμη αρχίζουν να εφαρμόζονται οι πνευματικοί νόμοι (Γ. Παϊσιος).

Εύχομαι η Οσία Θεοκτίστη να μην σταματήσει να σκεπάζει και να φρουρεί τη Ικαρία. Εύχομαι η Ικαριώτικη μαγιά να αρκέσει ώστε να ξαναζυμωθεί ο τόπος μας με τον Χριστό, δηλαδή, με την Οντολογία της Ζωής και όχι με την Ουτοπία.

Χαίροις Οσία Θεοκτίστη!

πηγή