ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΗ –«Ἂν ἡ Εὐρώπη δὲν ξαναβρεῖ τὶς ἀξίες [τῆς χριστιανικῆς της παραδόσεως], θὰ ἀπειλεῖται ἀναπόφευκτα ἀπὸ ἐσωτερικὴ ἀποσύνθεση ποὺ θὰ τὴν ἀφήσει χωρὶς ἐφόδια μπροστά στό μέλλον». (Ἀρχιμ. Πλακίδας Deseille)

.          

   Οἱ ἱστορικοὶ τοῦ δυτικοῦ πολιτισμοῦ συχνὰ λέγουν ὅτι οἱ μοναχοὶ δημιούργησαν τὴν Εὐρώπη. Χωρὶς ἀμφιβολία, ἔχουν στὸ νοῦ τους ἰδιαίτερα τὴν πολιτιστικὴ καὶ μορφωτικὴ δράση τῶν πρώτων μοναχῶν στὴ νότιο καὶ κεντρικὴ Γαλλία, τὼν Κελτῶν καὶ Ἀγγλοσαξόνων μοναχῶν, ποὺ διέδωσαν τὸ Εὐαγγέλιο στὴν βορειοδυτικὴ Εὐρώπη κατὰ τὸν 7^ο καὶ 8^ο αἰῶνα, τῶν Βενεδικτίνων καὶ Κιστερσιανῶν, οἱ ὁποῖοι ἐξάσκησαν μία ἀξιόλογη ἐπίδραση ὣς καὶ τὰ τέλη τοῦ 12^ου αἰῶνα.
.             Ὅμως ὁλόκληρη αὐτὴ ἡ ἐξωτερικὴ δραστηριότητα ἐκπορευόταν ἀπὸ μιὰ μυστικὴ πηγή, ποὺ ἦταν ἡ ἔντονη ἐσωτερικὴ ζωὴ ἐκείνων τῶν μοναχῶν: «Ζητεῖτε πρῶτον τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ καὶ ταῦτα πάντα προστεθήσεται ὑμῖν» (πρβλ. Ματθ. ϛ´ 33). Ἂν τὰ μοναστήρια εἶχαν μιὰ τέτοια ἀκτινοβολία, ἂν ἡ μεσαιωνικὴ Εὐρώπη ἀποτέλεσε, χάρη σ’ αὐτά, μιὰ ἐξαιρετικὴ ἑστία πολιτισμοῦ, ἐμποτισμένη μὲ τὶς ἀξίες τοῦ Εὐαγγελίου, δὲν εἶναι, κατ’ ἀρχήν, ἐπειδὴ ἐκεῖνοι οἱ μοναχοὶ ἀντέγραψαν χειρόγραφα τοῦ Βιργιλίου καὶ τοῦ Ὀβιδίου, ἄνοιγαν σχολεῖα, ἔχτιζαν ρωμανικὲς βασιλικὲς καὶ σμίλευαν θαυμαστὰ ἔργα χρυσοχοΐας, ἀλλ’ ἐπειδὴ σὲ ἀναρίθμητα μοναστήρια οἱ ἄθρωποι ἐπεζήτησαν νὰ κυριαρχήσουν στὰ πάθη τους, νὰ ἐμποτιστοῦν μὲ τὸ πνεῦμα τῶν Μακαρισμῶν, φθάνοντας ἔτσι σ’ αὐτὴ τὴν μυστηριώδη εἰρήνη τῆς καρδιᾶς, ποὺ καμιὰ τεχνικὴ καὶ καμιὰ ἐπιστήμη δὲν μπορεῖ νὰ παράσχει. «Στέριωσε στὴν ψυχή σου τὴν εἰρήνη καὶ χιλιάδες θὰ σωθοῦν γύρω σου», ἔλεγε ἕνας μεγάλος μοναχὸς τοῦ περασμένου αἰῶνα.
.             Τὸ γεγονὸς αὐτὸ μπορεῖ νὰ μᾶς βοηθήσει νὰ ἀντιληφθοῦμε τὴν ἁρμόζουσα θέση καὶ τὸν ρόλο τοῦ Ἁγίου Ὄρους μέσα στὴν Εὐρώπη ποὺ οἰκοδομεῖται σήμερα. Θὰ ἦταν τελείως λάθος, ὅσον ἀφορᾶ στὴν σημασία καὶ στὴν σπουδαιότητα τοῦ Ἁγίου Ὄρους, νὰ τὸ δοῦμε σὰν ἕναν ἀξιοθαύμαστο χῶρο διατηρήσεως τοῦ βυζαντινοῦ πολιτισμοῦ, ἕνα μουσεῖο περιωπῆς ποὺ ἀνακαλεῖ ἕνα νεκρὸ παρελθόν. Τὸ Ἅγιον Ὄρος εἶναι, πρὶν ἀπ’ ὅλα, μὲ τὸν ἀριθμὸ τῶν μοναστηριῶν του, μὲ τὴν ζωὴ ποὺ ξαναγεννιέται σ’ αὐτὸ σέ κάθε σημεῖο, μὲ τὴν πίστη τῶν μοναχῶν του νὰ κρατήσουν ζωντανὴ μιὰ παράδοση περισσότερο ἀπὸ χιλιόχρονη, μἐ τὴν καταφανῆ ἁγιότητα πολλῶν ἀπὸ αὐτοὺς, τὸ σπουδαιότερο πνευματικὸ κέντρο της Εὐρώπης.

Πνευματικὴ παράδοση

.             Στὴν διάρκεια τῶν περασμένων αἰώνων ἡ ἀκτινοβολία τοῦ Ἁγίου Ὄρους φώτισε ἰδιαίτερα τὴν Ἑλλάδα καὶ τὶς Βαλκανικὲς καὶ σλαβικές χῶρες. Σήμερα, ὅμως, σὲ μιὰ Εὐρώπη ὅπου τὰ σύνορα γίνονται περισσότερο εὐκολοδιάβατα, πολλοὶ Δυτικοὶ ἀνακαλύπτουν ὅτι ἡ πνευματικὴ παράδοση τοῦ Ἁγίου Ὄρους εἶναι οὐσιαστικὰ ὅμοια μ᾽ ἐκείνη στὴν ὁποία ζοῦσαν οἱ δικοί τους Πατέρες, ἰδιαίτερα οἱ ἀρχαῖοι μοναχοὶ τῆς Δύσεως, τὴν ἐποχή κατὰ τὴν ὁποία τά σχίσματα καὶ οἱ διαιρέσεις δὲν εἶχαν ἀκόμη τραυματίσει τὴν πνευματικὴ ἑνότητα τῆς Εὐρώπης. Καθὼς ἔρχονται ὡς προσκυνητὲς στὸ Ἅγιον Ὄρος, ξαναβρίσκουν τὶς ρίζες τῆς δικῆς τους παιδείας καὶ τοῦ δικοῦ τους πολιτισμοῦ. Ξαναβρίσκουν ἐδῶ τὶς ἀξίες αὐτὲς πού, αὐτὲς μόνο, μποροῦν νὰ ξαναδώσουν δημιουργικὴ ὤθηση σὲ μιὰ Εὐρώπη ποὺ συνειδητοποιεῖ τραγικὰ τὸ τεράστιο πνευματικὸ κενὸ τὸ ὁποῖο ἄφησε ἡ τεχνολογικὴ καὶ οἰκονομικὴ ἀνάπτυξη, ἡ ὁποία, πολὺ συχνά, δὲν προσανατολιζόταν πρὸς κανένα ὑπερβατικὸ τέλος. Ἂν ἡ Εὐρώπη δὲν ξαναβρεῖ τὶς ἀξίες αὐτές, θὰ ἀπειλεῖται ἀναπόφευκτα ἀπὸ ἐσωτερικὴ ἀποσύνθεση ποὺ θὰ τὴν ἀφήσει χωρὶς ἐφόδια μπροστά στό μέλλον, ἀνίκανη νὰ παίξει τό ρόλο ποὺ τῆς ἁρμόζει σέ ἕναν κόσμο ὅπου μόνον ἡ πνευματικὴ καὶ μορφωτικὴ ἀκτινοβολία θὰ μπορέσει νὰ ἀντισταθμίσει τὴν αὐξανόμενη δημογραφικὴ μείωσή της.
.             Ἰδιαίτερα, τὸ Ἅγιον Ὄρος μπορεῖ νὰ συνεισφέρει στὴν ἀπόκτηση ἀπὸ τὴν Εὐρώπη μεγαλύτερης συνείδησης αὐτοῦ ποὺ πρέπει νὰ εἶναι ἡ δική της προσφορὰ στὸ πλαίσιο τῶν μεγάλων παγκόσμιων πολιτισμῶν, δηλαδὴ τό νόημα τοῦ προσώπου καὶ ἡ ἀντίληψη μιᾶς κοινωνίας προσωποκρατικῆς.
.             Πράγματι, οἱ ἀνθρώπινες κοινωνίες σήμερα κυμαίνονται γενικὰ μεταξὺ δύο προτύπων μοντέλων ἐξ ἴσου ἀπατηλῶν. Εἴτε κυριαρχεῖ ἕνας φιλελευθερισμός, στὸν ὁποῖο ἡ ἐπιβίωση τοῦ ἀτομικοῦ καὶ συλλογικοῦ συμφέροντος δὲν γνωρίζει ἄλλους περιορισμοὺς παρὰ μόνον αὐτοὺς ποὺ ἐπιβάλλει ὁ φόβος τοῦ συμβιβασμοῦ τοῦ ἴδιου αὐτοῦ συμφέροντος, ἄν προσκρούσει στὰ ἐνδιαφέροντα ἰσχυροτέρων ἀτόμων ἢ ὁμάδων. Τότε ἡ κοινωνία κινδυνεύει νὰ μεταμορφωθεῖ σὲ ζούγκλα, ὅπου ἐπικρατεῖ τὸ δίκαιο τοῦ ἰσχυροτέρου καὶ ὅπου ἡ ἀφθονία τῶν καταναλωτικῶν «ἀγαθῶν», μὲ τὴν ἀπουσία κάθε ὑψηλότερου ἰδανικοῦ, πνίγει τὶς ψυχὲς τῶν ἀνθρώπων. Ἀλλοῦ ἐπιβάλλεται ἕνας ὁλοκληρωματισμὸς ποὺ ὑποτάσσει τὰ ἄτομα -μὲ τὴν αὐταρχικότητα καὶ τὴν βία- σ’ ἕνα καθεστὼς τοῦ ὁποίου τὶς ἀπαιτήσεις δὲν ἀναλαμβάνει ὁ καθένας καὶ τὸ ὁποῖο, γιὰ νὰ ἐκπληρώσει τοὺς σκοπούς του, δὲν διστάζει νὰ καταπατήσει τὰ δικαιώματα τοῦ προσώπου· αὐτὸ κατασκευάζει ἕναν κόσμο περισσότερο ἀπάνθρωπο ἀπὸ τὸν προηγούμενο.

---

1. Εἰσήγηση στὸ συμπόσιο «Τὸ Ἅγιον Ὄρος στὴν ἐποχὴ τῆς Εὐρωπαϊκῆς Κοινότητας». Θεσσαλονίκη-Ἅγιον Ὄρος 17-20 Μαΐου 1984. Ὁ συγγραφέας εἶναι Γάλλος στὴν καταγωγή. Ὑπῆρξε μοναχὸς καὶ κληρικὸς τῆς παπικῆς Ἐκκλησίας. Ἔγινε Ὀρθόδοξος στὸ Ἅγιον Ὄρος καὶ ἀδελφὸς τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Σίμωνος Πέτρας. Σήμερα εἶναι ἡγούμενος σὲ μετόχι τῆς ἀνωτέρω Μονῆς στὴν Γαλλία.

(Ἄρθρο στὸ Ἀφιέρωμα
«ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ: Η ΚΙΒΩΤΟΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ»,
 τοῦ ἐνθέτου περιοδ. «ΕΠΤΑ ΗΜΕΡΕΣ»
τῆς ἐφημ. «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ», 05.07.1992)

 

πηγή