Επεφάνης σήμερον τη Οικουμένη, και το φως σου Κύριε εσημειώθη εφ' ημάς, εν επιγνώσει υμνούντας σε. Ήλθες εφάνης, το φως το απρόσιτον.

 

Tα Άγια Θεοφάνεια γιορτάζουμε την Βάπτιση του Χριστού, από τον Τίμιο Πρόδρομο στον Ιορδάνη ποταμό.
Όταν πέρασαν τριάντα χρόνια από την γέννηση του Χριστού, θέλησε να δείξει στους ανθρώπους ότι είναι ο «Θεός εν σώματι» και ότι είναι Υιός του Θεού γνήσιος και «ομοούσιος τω Πατρί».
Εκείνο τον καιρό, ο άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος είχε έρθει από τα βάθη της ερήμου και βάπτιζε «Βάπτισμα μετανοίας», κατά το πρόσταγμα του Θεού.
Και μολονότι ο Χριστός δεν είχε αμαρτίες, όντας αναμάρτητος, για να πληρώσει και σ' αυτό το «νόμο» ήρθε να βαπτισθεί από τον Ιωάννη.
Ο Ιωάννης δειλιάζει, και συλλογιζόμενος την αναξιότητα του μπρος στη δόξα του Θεού αναφωνεί: «εγώ χρείαν έχω υπό σου βαπτισθήναι και συ έρχει προς με;»-«πως εκτείνω χείρα και άψομαι κορυφής κρατούσης τα σύμπαντα; Ει και Μαρίας υπάρχεις βρέφος, αλλ' οίδα σε Θεόν προαιώνιον. Επί γης βαδίζεις, ο υμνούμενος υπό των Σεραφείμ. Και δούλος Δεσπότην βαπτίζειν ου μεμάθηκα»!
Μα ο Χριστός αφοπλίζει τη λογική δειλία του Βαπτιστού, λέγοντας αυτά τα λόγια: «άφες άρτι. Ούτω γαρ πρέπον ημίν πληρώσαι πάσαν δικαιοσύνην».
Τότε ο Ιωάννης, χωρίς να φέρει πια άλλην αντίσταση, έστερξε να βαπτίσει τον Χριστό. Κ' είδεν ευθύς ο Ιωάννης την στιγμήν εκείνην ν' ανοίγονται οι ουρανοί να κατεβαίνει «το Πνεύμα το ΄Αγιον σωματικώ είδει, ωσεί περιστερά επ' αυτόν».
Κι' άκουσε να έρχεται φωνή εξ ουρανού, που έλεγε: «ούτος εστίν ο Υιός μου ο αγαπητός, εν ω ηυδόκησα»!

Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός αναφέρει εφτά λόγους για τους οποίους ο Χριστός βαπτίσθηκε: α) «βαπτίζεται δε ο Χριστός, ουχ ως αυτός χρήζων καθάρσεως, αλλά την εμήν οικειούμενος κάθαρσιν»,
β) να συντρίψει τα κεφάλια των δρακόντων πάνω στο νερό,
γ) να πνίξει την αμαρτία κι όλο τον παλαιό Αδάμ να τον παραχώσει μεσ' το νερό,
δ) να αγιάσει τον Ιωάννη Πρόδρομο τον Βαπτιστή,
ε) να «πληρώση» το νόμο,
στ) ν' αποκαλύψει στους ανθρώπους το μυστήριο της Αγίας Τριάδος,
ζ) να γίνει για μας τύπος και υπογραμμός και στο βάπτισμα.

Σ' αυτούς τους λόγους, ο νέος άγιος της Ορθοδοξίας ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης προσθέτει κι έναν
η) ν' αγιάσει την φύση των υδάτων. «όθεν και το νερόν όπου λάβη τινάς από πηγήν ή ποταμόν κατά την ημέραν των Θεοφανείων μένει άσηπτον».

Και αναφέρει ο αγ. Νικόδημος μια χαρακτηριστική περικοπή του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου που αξίζει τον κόπο να την μεταφέρουμε και εμείς εδώ, μεταφράζοντας την κάπως. Λέγει ο ιερός Χρυσόστομος: «αυτή είναι η ημέρα που (ο Χριστός) βαπτίσθηκε και αγίασε όλα τα νερά. Γι' αυτό, λοιπόν, και στη γιορτή αυτή όλοι οι χριστιανοί με θερμή πίστη και ευλάβεια παίρνουν νερό για τα σπίτια τους, για τον λόγο ότι αγιάστηκαν όλα τα νερά σήμερα και το φυλάγουν όλο το χρόνο στα εικονίσματα τους, στον ιερότερο τόπο κάθε σπιτιού.

Και το θαύμα αυτό γίνεται φανερό, απ' το ότι τα νερά που παίρνουμε (τα Φώτα) δεν αλλοιώνονται και δεν μυρίζουν όσος καιρός κι αν περάσει».

Ο Χριστός έλαβε το βάπτισμα του Ιωάννου. Και αυτό θα πει, πως δεν έλαβε ούτε το Ιουδαϊκό βάπτισμα που αφορούσε την καθαρότητα σώματος και ενδυμάτων, αλλά ούτε το δικό μας, με την τριπλή κατάδυση και ανάδυση και την άφεση των αμαρτημάτων. Το βάπτισμα του Ιωάννου είχε μια κατάδυση και μια ανάδυση του βαπτιζομένου.

Και λεγόταν βάπτισμα «μετανοίας» γιατί ο Ιωάννης, τους ανθρώπους που έρχονταν να βαπτισθούν σ' αυτόν, τους βαστούσε μέσα στον Ιορδάνη, ώσπου να εξομολογηθούν όλες τις αμαρτίες τους, και ύστερα τους έβγαζε έξω. Τους δίδασκε και τους οδηγούσε στη μετάνοια που είχε επιστέγασμα της το βάπτισμα.

«Μετανοείτε, ήγγικε γαρ η Βασιλεία των Ουρανών» και «ποιήσατε καρπούς αξίους της μετανοίας» όμως, καθώς μας αναφέρουν οι Ευαγγελιστές, ο Χριστός την ώρα της βαπτίσεως του «ανέβη ευθύς από του ύδατος». Γιατί; «Επειδή ήταν αναμάρτητος, και αμαρτίες δεν είχε να εξομολογηθεί, διά τούτο ευθύς οπού εμβήκεν εις το νερόν, ευθύς και εβγήκεν έξω» (ιερός Χρυσόστομος). Και έτσι ο Χριστός έκαμε το βάπτισμα του Ιωάννου σαν ένα είδος γέφυρας, που μας πέρασε απ' το ιουδαϊκό-σωματικό, στο χριστιανικό-πνευματικό βάπτισμα, το οποίο μας καθαρίζει από την προπατορική και από κάθε άλλη αμαρτία και μας χαρίζει μια άσπιλη και αμόλυντη πνευματική καθαρότητα.

Η ποιητικώτατη προφητική φράση των Ψαλμών «ο Ιορδάνης εστράφη εις τα οπίσω» είναι πλουτισμένη μ' ένα ασυνήθιστο και ανυποψίαστο πνευματικό βάθος. Λέει ο ι. Χρυσόστομος πως ο Ιορδάνης ποταμός πηγάζει από δύο πηγές: η μία λέγεται Ιόρ κι η άλλη Δαν. Καθώς προχωρούν τα δύο αυτά ποτάμια, ενώνονται και γίνονται ένα ποτάμι που ονομάζεται Ιορδάνης και χύνεται στη Νεκρά θάλασσα.

Η αλληγορία εδώ είναι βαθιά και θεολογικώτατη. Ο Ιορδάνης είναι ο τύπος του ανθρωπίνου γένους. Οι δύο πηγές του συμβολίζουν τον Αδάμ και την Εύα, τους δύο προπάτορες από του οποίους ανέβλυσε όλο το ανθρώπινο γένος και το γένος αυτό προς τα πού πήγαινε;

Στη νέκρωση και στο θάνατο- όπως ο Ιορδάνης στη Νεκρή Θάλασσα. Ήρθε όμως ο Υιός του Θεού που πόνεσε για την αθλιότητα του ανθρωπίνου γένους κι έγινε άνθρωπος και έπαθε επάνω στο Σταυρό, και κατήργησε, με τον θάνατο Του,  τον θάνατο. Έτσι εχάρησε στους ανθρώπους τη ζωή και τους έστρεψε προς τα πίσω, τους έκαμε να μην τρέχουν πια προς την νέκρωση και τον θάνατο, αλλά προς τη ζωή και την αφθαρσία. Αυτός είναι ο λόγος, που ο Απ. Παύλος λέει: «όσοι εις Χριστόν Ιησούν εβαπτίσθημεν εις τον θάνατον αυτού εβαπτίσθημεν». (Ρωμ. στ΄ 3). 
«ΕΡΩΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ»                  
Π.Β.ΠΑΣΧΟΥ                                  
.