Κεραμική: Μαγεία… φτιαγμένη από πηλό

του Γιώργου Κόκουβα
Έργα τέχνης από το πιο απλό υλικό που μπορεί να φανταστεί κανείς. Δημιουργίες από το τίποτα, από μια άμορφη μάζα πηλού, που σταδιακά μεταμορφώνεται με τα ίδια σας τα χέρια σε κάτι μοναδικό. Πολλά μπορεί κανείς να πει για την κεραμική τέχνη, τις τεχνοτροπίες της, τις διάφορες μορφές της και τα παρακλάδια της, αλλά δεν μπορεί να εντοπίσει πιο αποτελεσματικά την «μαγεία» της, όσο αυτή ακριβώς η αίσθηση: H χαρά του να «γεννάς» κάτι, να το πλάθεις με τα ίδια σου τα χέρια από το μηδέν. Αν σας έχει λείψει αυτή η αίσθηση – εκείνη που νιώθαμε από το νηπιαγωγείο ακόμη, όταν υπερηφανευόμασταν για τις… δημιουργίες μας από πλαστελίνη, ίσως ήρθε η ώρα να το ρίξετε κι εσείς στην αγγειοπλαστική. Τα μαθήματα και τα σεμινάρια που διοργανώνονται συνεχώς στην Αθήνα δεν είναι λίγα, και οι άνθρωποι με όρεξη για αυτό που κάνουν υπάρχουν επίσης.

Ποιος ενδιαφέρεται σήμερα για την κεραμική;

«Υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον από τον κόσμο για τα μαθήματα κεραμικής. Είναι κάτι σαν ένστικτο, μόλις κάποιος καταπιαστεί με τον πηλό, νιώθει πάλι παιδί, νιώθει μια ανεξήγητη χαρά», μας λέει ο κ. Νίκος Βαλλάτος, πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Κεραμιστών και Αγγειοπλαστών, που οργανώνει open workshops κεραμικής τέχνης στον όμορφο χώρο της «Ελληνικής Κεραμικής» στο Μαρούσι. Έρχονται για μαθήματα εξίσου ενήλικες και παιδιά, αλλά πάνω απ’ όλα τα παιδιά», σημειώνει.

«Η ανταπόκριση είναι πολύ μεγάλη, καθημερινά βρισκόμαστε εδώ και υποδεχόμαστε από ενήλικες, οικογένειες με τα παιδιά τους μέχρι σχολικές ομάδες, που μας δείχνουν ότι υπάρχει έντονο ενδιαφέρον για την αγγειοπλαστική», επισημαίνει η κ. Φωτεινή Κατσαούνη, μουσειολόγος και υπεύθυνη των εκπαιδευτικών προγραμμάτων του Κέντρου Μελέτης Νεότερης Κεραμικής. «Αυτό που πιστεύω ότι τους ωθεί στον πηλό είναι η αγχολυτική επαφή μαζί του. Όταν ασχολούνται με την κεραμική, ξεχνούν όλα τα προβλήματά τους και αντλούν ικανοποίηση από την δημιουργία, από το να φτιάχνουν κάτι με τα ίδια τους τα χέρια από μια άμορφη μάζα. Η επαφή με το υλικό σίγουρα τους αιχμαλωτίζει», προσθέτει.

Κεραμική ή αγγειοπλαστική;
Ζητάμε από τον κ. Βαλλάτο να μας εξηγήσει σε τι διαφέρουν ορισμένοι όροι της κεραμικής, ώστε αν κάποιος ενδιαφέρεται να ασχοληθεί να γνωρίζει τα βασικά. «Αγγειοπλαστική λέγεται η παραδοσιακή κεραμική, με τον γνωστό τροχό που γυρίζει και διαμορφώνει το αγγείο. Από την άλλη υπάρχει η πηλοπλαστική, που στην ουσία είναι “γλυπτική”, διαμορφώνεις τον πηλό σε μικρά σκεύη με τα χέρια σου. Από εκεί και πέρα, η κεραμική διακρίνεται σε πάρα πολλές τεχνοτροπίες, πιο εξειδικευμένες, ενώ υπάρχει τέλος και η διακοσμητική τέχνη, το να δουλέψεις τις διακοσμητικές λεπτομέρειες πάνω στα αντικείμενα», μας λέει.

Πόσο γρήγορα «μαθαίνεται»;

«Η διδαχή της κεραμικής ακολουθεί μια συγκεκριμένη πορεία – στο Μουσείο μας για παράδειγμα οι κύκλοι μαθημάτων είναι τριετείς», μας εξηγεί η κ. Κατσαούνη. Σίγουρα, βέβαια, από την πρώτη στιγμή θα μάθεις κάποια πράγματα, όπως επισημαίνει ο κ. Βαλλάτος: «Από την πρώτη ημέρα των μαθημάτων αρχίζει η δημιουργία. Φυσικά, ένας άνθρωπος που ασχολείται πρώτη φορά δεν μπορεί να καταπιαστεί κατευθείαν με εξειδικευμένες τεχνοτροπίες. Πρώτα θα ασχοληθεί με την αγγειοπλαστική ή την πηλοπλαστική, να εξοικειωθεί με τον πηλό ή και τον τροχό και να μάθει την πορεία του πηλού από άμορφη μάζα μέχρι το καμίνι», μας λέει και εξηγεί αυτήν την πορεία. Ο πηλός διαμορφώνεται είτε με το χέρι είτε στον τροχό, ακολουθεί το στέγνωμα, η διακόσμηση, το σμάλτωμα και τελικά το ψήσιμο σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες, άνω των 1000 βαθμών Κελσίου.

«Η κεραμική δεν είναι ούτε εύκολη ούτε δύσκολη», λέει και συνεχίζει: «Εξαρτάται πάντα από το πάθος του καθενός, αλλά νομίζω ότι όποιος “ανακατευτεί” λίγο με αυτή την τέχνη, την αγαπά και βλέπει τον εαυτό του να κάνει πράγματα που δεν πίστευε ότι μπορεί να κάνει, γι’ αυτό και ενθουσιάζεται. Πρέπει όλοι να το δοκιμάσουν. Για να πεις, όμως, ότι έγινες κεραμίστας, ότι κάνεις μια παραγωγική δουλειά και μπορείς για παράδειγμα να πουλήσεις τα έργα σου, χρειάζεται αρκετός χρόνος και προσπάθεια».
Βέβαια, κανείς δεν ξέρει πού μπορεί να κρύβεται το ταλέντο. Ο κ. Βαλλάτος μας διηγείται ένα περιστατικό που του έχει εντυπωθεί έντονα στη μνήμη: «Μία μητέρα είχε έρθει με το τρίχρονο παιδάκι της απλώς για να επισκεφθούν την έκθεση και το έβαλε για λίγο να παίξει με τον τροχό. Και τότε, όλοι μείναμε άφωνοι. Το παιδί χειρίστηκε τον τροχό επιδέξια, με αξιοθαύμαστη προσήλωση, αφοσιώθηκε και δεν το ενδιέφερε τι γινόταν γύρω του. Άρχισε να χρησιμοποιεί και να αλλάζει πινέλα, δημιουργούσε, ήταν μια εντυπωσιακή σκηνή».
Και πού θα κάνετε τα πρώτα σας βήματα;

*Η ΠΕΚΑ (Πανελλήνια Ένωση Κεραμιστών και Αγγειοπλαστών) διοργανώνει μαθήματα/open workshops για παιδιά και ενηλίκους στον χώρο του Κέντρου Ελληνικής Κεραμεικής στο Μαρούσι, σε πολύ οικονομικές τιμές. Για παράδειγμα, το σαββατοκύριακο 25-26 Ιανουαρίου έχει προγραμματιστεί τμήμα ελεύθερης απασχόλησης με τον πηλό, με μόνο 5€ ανά παιδί (δηλώσεις συμμετοχής στο 2106144430), ενώ για ενηλίκους και παιδιά λειτουργούν τμήματα με δύο δασκάλους (για αγγειοπλαστική και πηλοπλαστική) στην τιμή των 50€ τον μήνα (τρεις ώρες εβδομαδιαίως) ή 80€ (έξι ώρες εβδομαδιαίως). Στις τιμές περιλαμβάνεται και το κόστος των υλικών, καθώς και ομιλίες-παρουσιάσεις για το αντικείμενο. Περισσότερες πληροφορίες εδώ. 

*Στο Κέντρο Μελέτης Νεότερης Κεραμεικής, ο επόμενος κύκλος μαθημάτων για αρχαρίους ξεκινά τον Φεβρουάριο και ολοκληρώνεται το καλοκαίρι. Τα μαθήματα είναι εβδομαδιαία σε απογευματινές ώρες, διδάσκων είναι ο κ. Λιάρος, ενώ αποσκοπούν στην εκμάθηση των βασικών στοιχείων της κεραμικής, την κατασκευή με χειροποίητες τεχνικές, τη διακόσμηση, την εφυάλωση και το ψήσιμο των κεραμικών (το κόστος είναι 80€ τον μήνα, περιλαμβανομένων υλικών, εργαλείων και εκδηλώσεων). Υπάρχει επίσης διετής κύκλος σπουδών για επαγγελματική κεραμική. 

Πολύ μεγάλη σημασία έχουν, ωστόσο, όπως μας αναφέρει η κ. Κατσαούνη, και τα εκπαιδευτικά προγράμματα που διοργανώνει το Κέντρο για τα παιδιά, και διδάσκουν την κεραμική σε θεωρητικό αλλά και πρακτικό επίπεδο, ενώ περιλαμβάνουν την περιήγηση στο Μουσείο, την ανάλυση των παραδοσιακών τεχνικών, την παρουσίαση του παραδοσιακού επαγγέλματος του αγγειοπλάστη και άλλα θέματα λαϊκού πολιτισμού. Περισσότερες πληροφορίες εδώ. 

*Η κεραμίστρια Ματίλντα Μαλανδράκη οργανώνει μαθήματα που ξεκίνησαν το Φθινόπωρο και πραγματοποιούνται κάθε Πέμπτη απόγευμα (60€ τον μήνα για γνωριμία με την τέχνη της κεραμικής, πηλοπλαστική για αρχάριους, παραχώρηση χώρου για ψήσιμο των έργων). Πληροφορίες εδώ. 

*Το «Εργαστήρι Σκλάβαινα» οργανώνει εβδομαδιαία τμήματα ενηλίκων στο Μαρούσι (Σαρανταπόρου 2 και Δελφών). Στο τμήμα κεραμικής διδάσκονται οι ιδιότητες και δυνατότητες του πηλού, καθώς και διάφορες τεχνικές κατασκευής και διακόσμησης. Για τιμές και πληροφορίες επικοινωνήστε στα τηλέφωνα 210 8021308 και 6126343.

*Το εργαστήρι κεραμικής «Περί γης» στον Άγιο Δημήτριο (210 9764781) διδάσκει τις βασικές τεχνικές επεξεργασίας πηλού και την διακόσμηση, ενώ τμήματα ξεκινούν καθ’ όλη την διάρκεια του έτους. 

*Κεραμική για όλους προσφέρει η σχολή «Κεραμικές Μορφές» της Μαριλένας Μιχοπούλου: Από διετή ή τριετή φοίτηση σε ολιγομελή τμήματα έως 6 ατόμων (κεραμική, γλυπτική κεραμική) μέχρι ιδιαίτερα μαθήματα και επιπλέον εκδηλώσεις, όπως επισκέψεις σε Μουσεία και εκθέσεις της πόλης και ομιλίες, παρουσιάσεις και αναλύσεις περί κεραμικής. Περισσότερες πληροφορίες για το κάθε μάθημα θα βρείτε εδώ.  
πηγή