Χριστουγεννιάτικα έθιμα-Ήθη και έθιμα των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς

 της Έφης Χαλούλου-Λογοθέτη

1.Το χριστόξυλο(Μακεδονία)

Στα χωριά της Μακεδονίας τις παραμονές των Χριστουγέννων ο νοικοκύρης του σπιτιού ψάχνει στα χωράφια του να βρει το πιο γερό και χοντρό ξύλο. Αυτό το πάει σπίτι του και θα καεί στο τζάκι του σπιτιού όλο το δωδεκαήμερο των γιορτών . Αυτό είναι το χριστόξυλο. ¨όταν την παραμονή των Χριστουγέννων μαζευτεί όλη η οικογένεια μπροστά στο τζάκι ανάβουν το χριστόξυλο . Ο λαός λέει ότι καίγεται και ζεσταίνεται ο μικρός Χριστούλης που μόλις γεννήθηκε.


2.Το χριστόψωμο
Είναι το ψωμί που φτιάχνουν οι γυναίκες στα μέρη μας αλλά και σε όλες σχεδόν της περιοχες της πατρίδας μας. Μάλιστα χρειάζεται ιδιαίτερη φροντίδα και υπομονή. Το ζύμωμα είναι μια ολόκληρη ιεροτελεστία. Χρησιμοποιούν ψιλοκοσκινισμένο αλεύρι , ροδόνερο , μέλι , σουσάμι, κανέλα και γαρύφαλλο. Ζυμώνουν όλα τα υλικά για πολλή ώρα. Παίρνουν τη μισή ζύμη και φτιάχνουν μια κουλούρα. Με την υπόλοιπη φτιάχνουν σταυρό και λωρίδες από ζύμη , τις οποίες βάζουν πάνω στην κουλούρα. Στο κέντρο βάζουν ένα καρύδι άσπαστο και στην υπόλοιπη επιφάνεια σχεδιάζουν με το μαχαίρι λουλούδια ,φύλλα, καρπούς.
Για το χριστουγεννιάτικο τραπέζι το χριστόψωμο είναι ευλογημένο ψωμί. Το κόβουν ανήμερα τα Χριστούγεννα δίνοντας πολλές ευχές.

3.Τα σπάργανα του Χριστού.
Είναι ένα έθιμο της Ηπείρου. Οι γυναίκες ετοιμάζουν ζύμη την οποία και ανοίγουν σε λεπτά φύλλα. Τα στεγνώνουν στο φούρνο . Στη συνέχεια στρώνουν ένα ένα φύλλο σε μεγάλο ταψί ρίχνοντας ανάμεσά τους ψιλοκομμένους ξηρούς καρπούς , αμύγδαλα , καρύδια , κουκουνάρι , κανέλα , ζάχαρη. Το κόβουν σε κομμάτια και τα τρώνε την παραμονή των Χριστουγέννων.




Β. ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ

1. Οι καλικάντζαροι
 
 Οι ζαβολιάρηδες καλικάντζαροι ανεβαίνουν στη γη από την παραμονή των Χριστουγέννων ως τα Θεοφάνια. Όλο τον υπόλοιπο χρόνο ζουν στο βάθος της γης , όπου πριονίζουν το δέντρο στο οποίο στηρίζεται η γη μας. Παραμονή λοιπόν των Χριστουγέννων το δέντρο είναι έτοιμο να πέσει , η γη είναι έτοιμη να γκρεμιστεί και οι καλικάντζαροι ανεβαίνουν στην επιφάνεια της.
Δώδεκα νύχτες πηδούν , χορεύουν και αλωνίζουν παντού. Τρυπώνουν στα σπίτια , ανακατεύουν το σπίτι , τα δωμάτια, την κουζίνα, ανοίγουν τα ντουλάπια και τα πετάνε όλα κάτω. Αν βρουν κάποιον στο δρόμο τον πειράζουν και , αν αυτός τους μιλήσει , τότε του παίρνουν τη μιλιά του!!!!
Οι καλικάτζαροι φοβούνται τη φωτιά και έτσι οι άνθρωποι τα βράδια κρατούν αναμμένα τα τζάκια. Μάλιστα βάζουν και ένα κόσκινο έξω από την πόρτα του σπιτιού τους. Οι καλικάτζαροι βλέποντας το κόσκινο θα αρχίσουν να μετρούν μια μια τις τρύπες. Καθυστερούν μέχρι να τις μετρήσουν όλες και μόλις ακούσουν τα λάλημα του κόκορα γίνονται καπνός. Βλέπετε , φοβούνται την ημέρα να εμφανιστούν.
Τη μέρα όμως των Φώτων ξανατρυπώνουν πάλι κάτω από τη γη λέγοντας :
«φύγετε να φεύγουμε , έρχετ΄ο παπάς με την αγιαστούρα και με τη βρεχτούρα του»
Κάτω από τη γη όμως τι να δουν!!!! Ο κορμός του δέντρου που στηρίζει τη γη έχει ξαναθρέψει!!!!!Έτσι αρχίζουν και πάλι να τον πριονίζουν.


Γ. ΕΘΙΜΑ ΤΗΣ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ

1.Το έθιμο της βασιλόπιτας
Όταν ο άγιος Βασίλειος ήταν επίσκοπος στην Καισάρεια οι κάτοικοι υποχρεώθηκαννα πληρώσουν μεγάλους φόρους , κάτι όμως που ήταν αδύνατο αφού ήταν φτωχοί. Απελπισμένοι έτρεξαν να ζητήσουν βοήθεια από τον άγιο Βασίλειο.
«Φέρετε ό,τι πολύτιμο έχετε», τους είπε.
Τα έφεραν λοιπόν και όλοι μαζί πήγαν στο διοικητή. Ο άγιος κατάφερε να τον πείσει να μην πληρώσουν και έτσι ο διοικητής δεν πήρε τίποτα.
Πώς τώρα όμως ο άγιος Βασίλειος να επιστρέψει στον καθένα αυτό που είχε φέρει , αφού δεν μπορούσε να βρει ποιο είναι ποιανού; Τότε είπε στους κατοίκους να φτιάξουν πίτες και μέσα σε καθεμιά έβαλε και ένα αντικείμενο και τις μοίρασε στους κατοίκους.
Από τότε έμεινε συνήθεια να φτιάχνουμε πίτες και να βάζουμε μέσα νομίσματα. Οι πίτες αυτές ονομάστηκαν βασιλόπιτες από το όνομα του Αγίου Βασιλείου.

2. Το ποδαρικό
Είναι ένα έθιμο που το τελετουργικό της είναι διαφορετικό από περιοχή σε περιοχή στην Ελλάδα.
Στην Κρήτη , παίρνουν το αμίλητο νερό με ησυχία και μπαίνουν στο σπίτι λέγοντας «όπως το νερό είναι δροσερό , έτσι να είναι και τα χείλη μας»
Στην Αμοργό , όποιος κάνει ποδαρικό κρατάει μια εικόνα λέγοντας «μέσα καλό , έξω κακό».Ύστερα σπάει ένα ρόδι και όπως χύνονται έξω οι σπόροι έτσι το σπίτι να ξεχειλίσει από ευτυχία και πλούτη.



3.Οι κολόνιες

Στην Κεφαλονιά οι κάτοικοι του νησιού βγαίνουν στους δρόμους κρατώντας κολόνια και ραίνουν ο ένας τον άλλον λέγοντας «Ήρθαμε με ρόδα και ανθούς να σας ειπούμε χρόνους πολλούς»

πηγή