Τηλεφωνικό spamming: Ποιος μου στέλνει μηνύματα;

του Γιώργου Κόκουβα

Κάποιος μόλις σας ενημέρωσε με γραπτό μήνυμα πως είστε ο υπερτυχερός που κέρδισε χιλιάδες ευρώ, αρκεί να τηλεφωνήσετε σε συγκεκριμένο αριθμό. Ένα νυχτερινό κέντρο που δεν έχετε ξανακούσει σας πληροφορεί για το νέο του σχήμα και την ημερομηνία έναρξής του, ενώ την ίδια ώρα χτυπά το τηλέφωνό σας και άλλη μια τράπεζα σας ενημερώνει για τα προνομιακά της δάνεια. Ακόμη χειρότερα, ένας υποψήφιος βουλευτής φροντίζει να σας καλέσει προσωπικά στην προεκλογική του ομιλία, στην οποία όχι μόνο δεν είχατε καμία όρεξη να πάτε, αλλά το πιθανότερο είναι να θέλετε να την επισκεφθείτε κραδαίνοντας γιαουρτάκι. Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις, τα εισερχόμενα του κινητού σας τηλεφώνου έχουν δεχτεί απρόσκλητη επίσκεψη από τηλεφωνικό spamming, και εσείς έχετε μείνει με την απορία: Πώς βρήκαν τον αριθμό σας; Τι προβλέπει ο νόμος για όσους το έχουν κάνει με παράνομο τρόπο και πώς μπορείτε να κινηθείτε για να αποφύγετε νέα κρούσματα στο μέλλον;

Τι προβλέπει ο νόμος

Αναζητώντας την νομιμότητα του τηλεφωνικού spamming στις πληροφορίες που μας δίνει η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΠΔΠΧ), εντοπίσαμε τον ισχύοντα νόμο επί του θέματος – και συγκεκριμένα το άρθρο 11 ν.3471/2006, ο οποίος μεταφέρει στην ελληνική νομοθεσία την αντίστοιχη διάταξη του άρθρου 13 αντίστοιχης ευρωπαϊκής Οδηγίας:

«Η πραγματοποίηση μη ζητηθεισών επικοινωνιών με οποιοδήποτε μέσο ηλεκτρονικής επικοινωνίας, με ή χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση, για σκοπούς απευθείας εμπορικής προώθησης προϊόντων ή υπηρεσιών και για κάθε είδους διαφημιστικούς σκοπούς, επιτρέπεται μόνο αν ο συνδρομητής συγκατατεθεί εκ των προτέρων ρητώς».
Με άλλα λόγια, κάθε ηλεκτρονικό μήνυμα που αποστέλλεται χωρίς την προηγούμενη ρητή συγκατάθεση του παραλήπτη, δηλαδή κάθε μήνυμα spam, είναι παράνομο, αναφέρει η ΑΠΔΠΧ.

«Δεν επιτρέπεται η πραγματοποίηση μη ζητηθεισών επικοινωνιών για τους ανωτέρω σκοπούς, εφόσον ο συνδρομητής έχει δηλώσει προς τον φορέα παροχής διαθεσίμων στο κοινό υπηρεσιών ηλεκτρονικών επικοινωνιών ότι δεν επιθυμεί γενικώς να δέχεται τέτοιες επικοινωνίες. Ο φορέας υποχρεούται να καταχωρίζει δωρεάν τις δηλώσεις αυτές σε ειδικό κατάλογο συνδρομητών, ο οποίος είναι στη διάθεση κάθε ενδιαφερομένου», συνεχίζει η σχετική νομοθεσία. Αυτό σημαίνει το εξής: Για να μην υπάρχει η δυνατότητα να σας ενοχλήσουν με ανεπιθύμητα SMS, θα πρέπει όταν συντάσσεται το συμβόλαιό σας με την εταιρία κινητής τηλεφωνίας ή όταν πραγματοποιείτε την ταυτοποίηση στοιχείων του καρτοκινητού σας, να ζητάτε να τσεκάρετε ένα ειδικό πεδίο, το οποίο σας κατατάσσει σε λίστα συνδρομητών που δεν επιθυμούν ο αριθμός τους να είναι διαθέσιμος προς τους ενδιαφερόμενους.

Ποια είναι τα όρια του spamming;
Λίγα χρόνια πριν, η Αρχή βρέθηκε αντιμέτωπη με αρκετές καταγγελίες από συνδρομητές κινητής τηλεφωνίας, οι οποίοι έλαβαν στο κινητό τους το εξής μήνυμα: “ΚΕΡΔΙΣΑΤΕ ΚΑΤΟΠΙΝ ΚΛΗΡΩΣΗΣ ΔΩΡΕΑΝ ΕΝΑ ΠΑΚΕΤΟ ΗΛΕΚΤΡΙΚΩΝ ΣΥΣΚΕΥΩΝ ΠΛΗΡΩΝΟΝΤΑΣ ΜΟΝΟ ΤΑ ΕΞΟΔΑ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ ΚΑΙ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑΣ. ΚΑΛΕΣΤΕ ΣΤΟ 901-600-9889 ΑΠΟ ΣΤΑΘΕΡΟ ΤΗΛ”. Στο πεδίο του αποστολέα του μηνύματος εμφανιζόταν η λέξη “GIFT”.

Με αφορμή αυτή την υπόθεση, η Αρχή προχώρησε σε πορίσματα, η αναφορά στα οποία καλύπτει και εξηγεί μεγάλο φάσμα του ζητήματος του τηλεφωνικού spamming. Εξακρίβωσε για παράδειγμα, ότι η μέθοδος εύρεσης των τηλεφωνικών αριθμών είναι η εξής: Η εν λόγω εταιρία διάλεξε έναν τηλεφωνικό αριθμό στην τύχη, και στην συνέχεια ανέθεσε σε ένα λογιστικό φύλλο του Excel να καταρτίσει μια λίστα εκατοντάδων συνεχόμενων τηλεφωνικών αριθμών.

Στις αποφάσεις και τις σημειώσεις για αυτή την υπόθεση, επίσης, οι υπεύθυνοι της ΑΠΔΠΧ συμφώνησαν πως τα SMS αποτελούν στην ουσία μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. «Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο είναι κάθε μήνυμα με κείμενο, φωνή, ήχο ή εικόνα που αποστέλλεται μέσω δημοσίου δικτύου επικοινωνιών, το οποίο μπορεί να αποθηκεύεται στο δίκτυο ή στον τερματικό εξοπλισμό του παραλήπτη, έως ότου ληφθεί από τον παραλήπτη», αναφέρει, και σύμφωνα με τη διάταξη αυτή, τα SMS αποτελούν μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, που μπορεί να αποθηκεύονται είτε στο δίκτυο τηλεφωνίας είτε στη συσκευή τηλεφώνου του παραλήπτη, ώσπου να αναγνωστούν από αυτόν. Έτσι, οι διατάξεις που ισχύουν για τα spam mails μπορούν να ισχύσουν και σε αυτή την περίπτωση.

Προεκλογικό spamming

Το νομικό blog e-Lawyer αναφέρει σε σχετική του ανάρτηση με αφορμή το προεκλογικό spamming, τα δικαιώματά μας σε ανάλογες περιπτώσεις:

-Καθένας έχει δικαίωμα να γνωρίζει ποιος επεξεργάζεται τα προσωπικά δεδομένα που τον αφορούν, την προέλευσή τους, την τυχόν κοινοποίησή τους σε τρίτους. Αυτό το δικαίωμα ασκείται με γραπτή αίτηση του ατόμου προς τον αποστολέα του μηνύματος. Εάν σε 15 ημέρες ο αποστολέας δεν απαντήσει, τότε το άτομο έχει δικαίωμα προσφυγής στην Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων (άρθρο 12 Ν.2472/1997), η οποία μπορεί να επιβάλλει κυρώσεις (προειδοποίηση, πρόστιμο, ανάκληση άδειας επεξεργασίας δεδομένων).

-Καθένας έχει δικαίωμα να ζητήσει να παύσει η χρήση των στοιχείων του, με γραπτή αίτηση προς τον αποστολέα. Εάν ο αποστολέας δεν απαντήσει εντός 15 ημερών ή η απάντησή του δεν είναι ικανοποιητική, το άτομο μπορεί να προσφύγει στην Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων (άρθρο 14 Ν.2472/1997), η οποία μπορεί να επιβάλλει τα νόμιμα.

-Ανεξάρτητα από τις δύο παραπάνω δυνατότητες, εάν η αποστολή των μηνυμάτων έχει προκαλέσει ηθική βλάβη στο άτομο (διατάραξη της ηρεμίας του, διάδοση στοιχείων σε συνοικούντες κλπ) μπορεί κατευθείαν να αξιώσει χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης. Ο νόμος προβλέπει ως minimum αποζημίωση 10.000 ευρώ για την περίπτωση των on-line μηνυμάτων και 6.000 ευρώ για την περίπτωση του συμβατικού ταχυδρομείου. Η αξίωση μπορεί να προβληθεί με αποστολή εξωδίκου ή και με αγωγή αποζημίωσης στα πολιτικά δικαστήρια του τόπου κατοικίας του αποστολέα.

Όπως αναφέραμε και παραπάνω, εφόσον δεν έχετε φροντίσει να ζητήσετε από την εταιρία κινητής τηλεφωνίας σας να μην παρέχεται ο αριθμός σας για διαφημιστική χρήση, φυσιολογικά, δεν θα δεχθείτε και πολιτικά μηνύματα σε προεκλογικές περιόδους. Ακόμη κι αν δεν το έχετε κάνει, όμως, για να είναι νόμιμη η αποστολή τέτοιων μηνυμάτων, η διαδικασία που πρέπει να ακολουθούν οι πολιτικοί είναι η εξής: Πριν ξεκινήσει η αποστολή προεκλογικού υλικού, οι υποψήφιοι (ή οι εταιρίες που τους υποβοηθούν) θα πρέπει να έχουν γνωστοποιήσει την τήρηση αρχείου στην Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, ενώ η συλλογή των δεδομένων θα πρέπει να γίνεται από δημόσια προσβάσιμες πηγές.

Βέβαια, το συγκεκριμένο ζήτημα αποτελεί «θολό τοπίο», καθώς οι νομικοί ερίζουν για το αν πρόκειται για διαφήμιση ή για θεμιτή πολιτική επικοινωνία – μάλιστα η Αρχή προβλέπει για την συλλογή δεδομένων (δηλαδή τηλεφωνικών αριθμών) πως αφού «η επεξεργασία είναι απολύτως αναγκαία για τις ανάγκες του δημοκρατικού πολιτεύματος (επικοινωνία μεταξύ υποκειμένων του ενεργητικού και του παθητικού εκλογικού δικαιώματος), δεν απαιτείται συγκατάθεση του υποκειμένου των προσωπικών δεδομένων», ενώ «ευνόητο είναι ότι η συλλογή των ως άνω προσωπικών δεδομένων μπορεί να γίνεται μόνο από δημόσια προσβάσιμες πηγές και ότι απαγορεύεται η διάθεση σε τρίτους των εν λόγω αρχείων των βουλευτών και των υποψηφίων για το βουλευτικό αξίωμα».

Τι μπορείτε να κάνετε
Πρώτη κίνησή σας είναι να απευθυνθείτε στην εταιρία κινητής τηλεφωνίας της οποίας είστε συνδρομητής, και να ζητήσετε σε ένα κατάστημά της να συμπληρώσετε την σχετική ρύθμιση στην συνδρομή σας – να τσεκάρουν δηλαδή την επιλογή της μη διάθεσης του τηλεφωνικού σας αριθμού για παρόμοιους σκοπούς. Φυσικά, το ίδιο πρέπει να κάνετε σε περίπτωση που υπογράψετε νέο συμβόλαιο ή αποκτήσετε καρτοκινητό.

Εφόσον έχετε πέσει θύμα τηλεφωνικού spamming, μπορείτε να εξαντλήσετε τα νομικά δικαιώματά σας, όπως τα αναφέραμε πιο πάνω. Επιπλέον, σε περιπτώσεις SMS spamming καλό είναι να ενημερώνετε σχετικά την εταιρία κινητής τηλεφωνίας για να λαμβάνει τα απαραίτητα μέτρα. Μπορείτε επί παραδείγματι να δείτε εδώ τι συμβουλεύει η Vodafone τους συνδρομητές της σχετικά με το πώς να ξεχωρίζουν το τηλεφωνικό spamming. Δείτε επίσης εδώ ορισμένα ενδεικτικά παραπλανητικά SMS και πώς να τα αντιμετωπίσετε – spoiler: Η πάγια αντιμετώπιση είναι «μην απαντάτε σε αυτά».