Αλεξάνδρεια: Φάρος της Ορθοδοξίας και του Ελληνισμού

Έμβλημα Πατριαρχείου Αλεξανδρείας -

Η ένδοξη ιστορία του Αποστολικού Θρόνου της Αλεξανδρείας, με δισχιλιετή πορεία, κατόρθωσε να γίνει φάρος θεολογικός, επιστημονικός, εκκλησιαστικός, πολιτιστικός και προ παντός κράτησε υψηλό γόητρο και τιμή προς δόξαν της καθόλου Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας. Από την εποχή, που την Εκκλησία Αλεξανδρείας ίδρυσε ο άγιος Ευαγγελιστής Μάρκος, μέχρι και των ημερών μας, το Πατριαρχείο κατέχει μια ιδιάζουσα και πρωτοπόρο θέση μέσα στην οικουμενική Ορθοδοξία. Πολλών Παπών και Αρχιεπισκόπων Αλεξανδρείας το ονόματα μνημονεύονται τόσο από την Ανατολή, όσο και από τη Δύση, γιατί με τη ζωή, το έργο και τη διδασκαλία τους πρόσφεραν πολύτιμες υπηρεσίες και έγιναν εξέχοντες ηγέτες της Εκκλησίας του Χριστού.
Αυτή ήταν και αυτή παραμένει η αποστολή της ελληνικής μας Εκκλησίας και, φυσικά, του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας. Αποστολή ιερή και αξιόλογη. Δεν είναι κλειστή, ούτε μυστική. Βγαίνει έξω από τον κλειστό της χώρο και το περιβάλλον κι επεκτείνεται παντού. Υπηρετεί πιστά για αιώνες τώρα τόσες κοινότητες και διακονεί τον απόδημο Έλληνα, τον Άραβα και τον Αφρικανό, όσο το επιτρέπουν οι κατά τόπους και καιρούς συνθήκες, αλλά και περιστάσεις. Έτσι, η Εκκλησία του αγίου Μάρκου προσφέρει στον ξενιτεμένο Έλληνα «μάνα και ύδωρ» σε ώρες δύσκολες και πολλές φορές τραγικές. Η ζωντανή αυτή παρουσία και έμπρακτη προσφορά του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας κράτησε γερά και θερμά ενωμένο τον Έλληνα με τη καταγωγή του και του κληρονόμησε την υπερηφάνεια αυτή, ότι μόνο με τη διατήρηση της εθνικής του ταυτότητας θα ζήσει και θα μεγαλουργήσει το ελληνικό Έθνος. Η εκπλήρωση και η πραγμάτωση αυτή έγινε μόνο με τη θυσία και τον κόπο τόσων Αγίων και Ιερών μορφών Πατριαρχών Αλεξανδρείας.
Όπως τόσα χρόνια ο ελληνισμός της Αιγύπτου, κάτω, μάλιστα, από δυσμενέστερες συνθήκες, αισθάνθηκε δέσμιος των ιστορικών παραδόσεών του, και εκπλήρωσε στο ακέραιο το χρέος του, έτσι και σήμερα, καλείται να σταθεί με δέος και επίγνωση, για να τιμήσει τα εναπομείναντα λείψανα της ιστορικής κιβωτού και του προγονικού κλέους, τα οποία επιζούν, κινούνται, διδάσκουν και παραδειγματίζουν.
Η Εκκλησία Αλεξανδρείας, έχουσα πάντοτε στενό συνοδοιπόρο την ελληνική παρουσία της Αιγύπτου, δεν ενδιαφέρθηκε μόνο για την πνευματική ωφέλεια των πιστών της τέκνων, αλλά έδειξε μέριμνα και διαφύλαξε ανά τους αιώνες το πολιτιστικό και ιστορικό παρελθόν της. Με έργα, ακόμη, κοινωνικά, φιλανθρωπικά, εθνικά, εκπαιδευτικά, έστησαν, εδώ στην Αίγυπτο ιδιαίτερα, μνημεία ιστορικής αξίας, αξιοπρέπειας, προσφοράς εκπολιτισμού. Αυτή η ιστορική προσφορά παραμένει δυναμική και ακατάλυτη μέχρι των ημερών μας. Συνεχίζεται, ακριβώς, για να μας μαρτυρεί αιώνια την πορεία και την παρουσία σ' ένα Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο, σε μια Ελληνική Κοινότητα, που βαδίζουν από κοινού, ιδιαίτερα σήμερα για να συνεχιστεί η δισχιλιετής προσφορά και ανανεωτική πορεία.

Μακάριος Τηλλυρίδης,
Μητροπολίτης Ζιμπάμπουε,
Δρ. Φιλοσοφίας

Αίθουσα του Παριαρχικού Θρόνου Αλεξανδρείας -

Το Πατριαρχικό Γραφείο στην Αλεξάνδρεια -

Δεν υπάρχει αμφιβολία, ότι η Μαγάλη πόλη της Αλεξανδρείας από την εποχή που κτίστηκε (332 - 331 π.Χ) από τους γνωστούς αρχιτέκτονες Δεινοκράτη τον Ρόδιο και Ναυκράτιδα Κλεομένη, με εμπνευστή τον ίδιο τον Μέγα Αλέξανδρο, κατέστη ένα μοναδικό κέντρο στον τότε κόσμο, ακτινοβόλο στην πνευματική, οικονομική, πολιτιστική, εμπορική και στρατιωτική ζωή. Η πόλη της Αλεξανδρείας λόγω της γεωγραφικής της θέσεως έγινε κέντρο, που συνέδεσε τον αρχαίο αιγυπτιακό πολιτισμό με τον ελληνορωμαϊκό και στη συνέχεια τον ιουδαϊκό, για να διακριθεί περίφημη πρωτεύουσα αλληλοσυνάντησης των κυριοτέρων πνευματικών ρευμάτων της εποχής εκείνης. Οι ξακουστές βιβλιοθήκες της και τα άλλα σπουδαία κέντρα των γραμμάτων και των τεχνών, όπως και το γνωστό Πανεπιστήμιό της υπήρξαν οι προάγγελοι, που επέδρασαν θετικά, στη συνέχεια, με την εμφάνιση του Χριστιανισμού.

Άποψη από την Πατριαρχική Βιβλιοθήκε Αλεξανδρείας -

Αίθουσα υποδοχής του Πατριαρχικού Οίκου Αλεξανδρείας -

Σύμφωνα με εκτιμήσεις των ειδικών, η Αλεξάνδρεια στην αρχαία εποχή κατείχε τα πρωτεία ακόμα και στο θέμα των βιβλιοθηκών. Από την εποχή, ακόμη, του Μεγάλου Αλεξάνδρου προσκλήθηκαν πολλοί λόγιοι και τεχνίτες, άνθρωποι, δηλαδή, των γραμμάτων, οι οποίοι ήταν δοκιμασμένοι, για να δημιουργήσουν τις κατάλληλες συνθήκες φύλαξης των πολύτιμων χειρογράφων της αρχαίας Ελλάδας, που ήδη υπήρχαν. Πληροφορίες δεν υπάρχουν πολλές· βέβαιο, όμως, είναι ότι οι διάδοχοι του Αλεξάνδρου, οι Πτολεμαίοι και ιδιαίτερα ο Πτολεμαίος ο Λάγος, θέλοντας να καταστήσει την Αλεξάνδρεια Κέντρο Πολιτισμού, Παιδείας και των Τεχνών κάλεσε κοντά του «άνδρας επί σοφία και τέχναις διασημοτάτους»και έθεσε τον θεμέλιο λίθο της βιβλιοθήκης του Μουσείου. Θετικές πηγές μας πείθουν για την ίδρυση του Μουσείου και της βιβλιοθήκης Αλεξανδρείας - της μεγάλης- από τον Πτολεμαίο τον Σωτήρα. Η βιβλιοθήκη αυτή πρέπει να θεωρείται, ότι ήταν η πλουσιότερη και μεγαλύτερη του τότε αρχαίου κόσμου. Παράλληλα με αυτή τη βιβλιοθήκη δημιουργήθηκε και μια δεύτερη, η οποί βρισκόταν δίπλα στο Ναό του Σεραπείου. Και οι δύο μαζί, οπωσδήποτε, συγκέντρωναν όλο τον πλούτο των υπάρχοντων χειρογράφων και έτσι κατείχαν την έννοια της Οικουμενικής βιβλιοθήκης.

 Πατριαρχικό παρεκκλήσιο των αγίων Θεοδώρων Αλεξανδρείας -

Εικονοστάσιo παρεκκλησίου αγίων Θεοδώρων Αλεξανδρείας -

Η παράδοση αναφέρει ότι ο πρώτος χριστιανικός ναός, που χτίστηκε στην Αίγυπτο, ήταν ο Ναός της Θεομήτορος, κοντά στο λιμάνι της Αλεξανδρείας, ακριβώς στον τόπο, όπου ματρύρησε ο άγιος Απόστολος και Ευαγγελιστής Μάρκος. Ο μεγαλοπρεπής αυτός ναός κτίστηκε την εποχή, κατά την οποία Πατριάρχης Αλεξανδρείας ήταν ο άγιος Θεωνάς (282-300). Με την εξάπλωση του Χριστιανισμού πολύ γρήγορα ανηγέρθησαν περικαλλείς ναοί στην Αίγυπτο, αλλά και μοναστήρια. Λέγεται, μάλιστα, ότι γύρω από την Αλεξάνδρεια υπήρχαν περί τα εκατό μοναστήρια στη Μερεώτιδα (Μαριούτ), πενήντα και πολλά άλλα στην έρημο. Δύο, όμως, μεγαλοπρεπείς Ναοί ήταν το καύχημα του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας το Καισάρειον και το Σεράπειον. Το οικοδόμημα αυτό κτίστηκε από την βασίλισσα της Αιγύπτου Κλεοπάτρα ως «Ηρώον».Στη συνέχεια, όμως, επί της εποχής του Μέγα Κωνσταντίνου ονομάστηκε ναός αφιερωμένος επ ονόματι του Αρχαγγέλου Μιχαήλ. Ο ναός αυτός ήταν «η Μεγάλη εκκλησία της Αλαξανδρείας». Ο άλλος ναός του Σερεπείου, που ήταν κατ αρχήν εθνικός ναός των Πτολεμαίων, είχε πάρει την ονομασία του ναού του αγίου Ιωάννη, αφού εκεί είχαν μεταφερθεί τα λείψανα του αγίου. Αλλά και ο Μονή του αγίου Σάββα κατά τη μακραίωνη ιστορία της χρησιμοποιήθηκε όχι μονάχα σαν ενδιαίτημα των μοναχών, αλλά σαν Νεκροταφείο, Νοσοκομείο, Σχολείο, Ξενώνας, ακόμα και σαν Υγειονομείο. Πολύ περισσότερο, όμως, η Μονή του Αγίου Σάββα χρησιμοποιήθηκε σαν Κέντρο του Πατριαρχικού Θρόνου Αλεξανδρείας.

Κήπος Πατριαρχικού Οίκου Αλεξανδρείας -

Θεοτόκος της Ιεράς Μονής αγίου Σάββα -

Κέντρο των Γραμμάτων και των Ελληνικών Χριστιανικών Τεχνών συνέχισε να είναι η Αλεξάνδρεια, όπουορίστηκε και ο τόπος του δεύτερου, στην τάξη, Ελληνορθόδοξου Πατριαρχείου. Συνέχεια αυτής της ένδοξης σελίδας της αλεξανδρεινής ιστορίας, έγινε η Βιβλιοθήκη του Παντριαρχείου Αλεξανδρείας, που εδώ και 2000 χρόνια ακτινοβολεί και φωτίζει την οικουμένη. η ιστορία της Πατριαρχικής Βιβλιοθήκης, που θυμίζει πάντα τη συνέχεια της Αλεξανδρινής Βιβλιοθήκης των Πτολεμαίων, συγκεντώνει σήμερα το ενδιαφέρον πολλών ερευνητών και ιστορικών, γιατί περιέχει πολύτιμα χειρόγραφα και σπάνια βιβλία, με οικουμενικό προσανατολισμό.

Πρόσοψη Ιερού Ναού Αγίου Σάββα -

Τα βημόθυρα ιερού ναού αγίου Σάββα -

Περίφημες  Σχολές, όπως εκείνης της Κατηχητικής Σχολής της Αλεξανδρείας, που θεωρείται η δόξα και το μεγαλείο της Εκκλησίας του αγίου Μάρκου. Δεν θα ήταν υπερβολή, αν λεγόταν, ακόμη, ότι η Σχολή αυτή θεωρήθηκε όχι μόνο το καύχημα της Αλεξανδρινής Εκκλησίας, αλλά η σκέψη και το βίωμα ολοκλήρου του χριστιανισμού. Πρέπει να θεωρηθεί, ακόμα, σημαντική η προσφορά της Σχολής συτής για τη δημιουργία της αλεξανδρινής θεολογικής σκέψης και πράξης. Οι διδάξαντες στην περίφημη αυτή σχολή, επηρεασμένοι από την αρχαία ελληνική φιλοσοφία, μπόρεσαν κι έφεραν νέο ρεύμα συγκέρασης αυτού μ' εκείνο του χριστιανικού. Αυτό αποτέλεσε, εξάλλου, και το αποκορύφωμα της επιτυχίας του έργου της Κατηχητικής Σχολής. Είναι γεγονός, ότι το πνεύμα, γενικά, της Σχολής χαρακτηριζόταν ως εκλεκτό, υψηλό, αποκαλυπτικό.

Εικονοστάσιο ναού αγίου Σάββα Αλεξανδρείας -

Πρόσοψη ιερού ναού Ευαγγελισμού, Αλεξάνδρεια

Όμως, ήλθαν και στιγμές δύσκολες. Ο 7ος αιώνας χαρακτηρίζεται ο πιο δεινός και χαλεπός για την πορεία του Πατριαρχείου. Με την αραβική κατάκτηση το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας περνά την «κοιλάδα του κλαυθμώνος». Διωγμοί, έριδες και αντιμαχόμενα πεδία, πενία, στέρηση, ανακοπή κάθε ίχνους ζωής, ιδού τ αποτελέσματα. Το Πατριαρχείο, την εποχή εκείνη, ταλαιπωρείται χωρίς να μπορεί να συνεχίσει την ανοδική πορεία. Καταστρέφονται τ' αναρίθμητα μοναστήρια και οι ναοί. Πολλά κέντρα μεγάλης αρχαιολογικής και θρησκευτικής αξίας μεταβάλλονται σε μουσουλμανικά τεμένη, χωρίς επιτστοφή. Σβήνουν επίσκοποι και επισκοπές, που υπερέβαιναν τις εκατοντάδες, Έλληνες πιστοί φονεύονται κατά χιλιάδες, χειρόγραφα και μνημεία ανεκτιμήτου αξίας εξαφανίζονται. Για ογδονταπέντε ολόκληρα χρόνια η Αλεξανδρινή Εκκλησία έμεινε χωρίς κεφαλή. Μέσα, όμως, στα ερείπια και την καταστροφή δεν έσβησε η φλόγα της πίστης.

Εσωτερικό ιερού ναού Ευαγγελισμού στην Αλεξάνδρεια -

Βημόθυρα ιερού του Ευαγγελισμού στην Αλεξάνδρεια -

Εποχές λαμπρές και δοξασμένες έζησε στο πέρασμα των δύο χιλιάδων χρόνων ύπαρξης το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας. Μέρες, που ανέδειξε η Εκκλησία των Αλεξανδρέων μεγάλες πατερικές μορφές, όπως τον Ωριγένη, τον Κλήμη, τον Πάνταινο, τον Μέγα Αθανάσιο, τον Δυονύσιο, τον Ηρακλά, τον Δίδυμο, κ.ά. Σχολές μεγάλης ακτινοβολίας και οικουμενικού πνεύματος στερεώθηκαν με την έμπνευση και την προστασία των εκάστοτε επισκόπων Αλεξανδρείας. Οι άγιοι αυτοί Πατέρες με περιβεβλημένη τη σκέψη από την αρχαία ελληνική και χριστιανική σοφία, προχώρησαν στην ίδρυση κέντρων, που αντικατέστησαν τα αρχαία τεμένη των φιλοσόφων και των θεών, ώστε να προσφέρουν άπλετο φως στους νέους. Έτσι, νέες μορφές έγιναν απαράμιλλοι συνεχιστές και ασύγκριτοι εκτελεστές του βιώματος της ισάξιας πορείας της αλεξανδρινής σκέψης και ζωής.

Αγία Τράπεζα ιερού ναού Ευαγγελισμου Αλεξανδρείας -

Προσκυνητάρι αγίου Σπυρίδωνα στον ναό Ευαγγελισμού -
Shrine of St. Spyridon in the Annunciation church

Η συνεχής αύξηση του ελληνικού στοιχείου στη χώρα του Νείλου επέβαλε την οικοδόμηση μεγαλοπρεπούς Ναού για τις λατρευτικές τους ανάγκες, αλλά και σαν χώρου - κέντρου συνάντησής τους. Ο Πατριάρχης Ιερόθεος, μορφή δυναμική στην ιστορία του νεότερου ελληνισμού του 19ου αι., με την προτροπή εγκρίτων Ελλήνων της Αλεξανδρείας αποφασίζει ν΄αναλάβει το έργο κατασκευής Ναού αφιερομένου στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου. Έτσι, στήθηκε στην Αλεξάνδρεια ακόμη ένα μνημείο, που μαρτυρεί τους κόπους των ενθικών και ευσεβών δωρητών της Αλεξάνδρειας. Έστησαν, λοιπόν, μνημείο ανάλογο με την ιστορία και τον πολιτισμό του Έλληνα μετανάστη. Με υπερηφάνεια σεμνύνεται ο σημερινός Έλληνας προστά στο σθένος και το μεγαλείο των προγόνων του, που του άφησαν αυτή τη βαριά κληρονομιά. Από τότε ο περικαλλέστατος Ναός του Ευαγγελισμού είναι το καύχημα των Ελλήνων της Αιγύπτου.

Εικόνα αγίου Ιωάννη Θεολόγου, Πατριαρχικό Γραφείο. 19ος αι. -

Ελληνική Κοινότητα, Ελληνικά Εκπαιδευτήρια -

Ο 19ος αι. θα πρέπει να χαρακτηρισθεί ο χρυσός αιώνας της ελληνικής παρουσίας στην Αλεξάνδρεια. Οι Έλληνες, που άρχισαν να εγκαθίστανται στην πόλη, ήταν άνθρωποι των γραμμάτων και, κυρίως, του εμπορίου. Με την εργατικότητά τους και τον απαράμιλλο ζήλο τους κατόρθωσαν ν' ανυψώσουν το όνομα της Ελλάδας στο ύψος, που έξιζε να βρίσκεται, για να μπορέσουν έτσι να μεγαλουργήσουν με έργα, που μέχρι σήμερα κοσμούν την Αίγυπτο και προκαλούν τον θαυμασμό όχι μόνο των Αιγυπτίων, αλλά και των ξένων. Όπου πέρασαν άφησαν έργα ιδιαίτερα μεγάλης ιστορικής, πολιτιστικής, γεωργικής και εκπαιδευτικής αξίας. Με τη ίδρυση, λοιπόν, εκπαιδευτικών και πολιτιστικών ιδρυμάτων, αλλά και με την παρουσία επιφανούν ευεργετών, όπως του Γεωργίου Αβέρωφ, ο ελληνισμός της Αιγύπτου και το Πατριαρχαίο Αλεξανδρείας γνώρισαν μέρες μεγάλης δόξας και άιγλης. Τότε ιδρύονται και άλλες Κοινότητες Ελλήνων, αυξάνονται τα φιλανθρωπικά ιδρύματα, κυκλοφορούν οι πρώτες ελληνικές εφημερίδες και εκδίδονται ελληνικά βιβλία, που τεκμηριώνουν σπάνια βιβλιογραφία.

Ελληνικά εκπαιδευτήρια Αλεξανδρείας, σήμερα Ελληνικό Προξενείο -

Αντωνιάδειον (Κανισκέριον) Γηροκομείον Αλεξανδρείας -

Μέσα, λοιπόν, σ' αυτή την πόλη της Αλεξάνδρειας, οι Έλληνες της Αιγύπτου ίδρυσαν σχολεία, νοσοκομεία, ορφανοτροφεία, βιομηχανικά επιμελητήρια, λέσχες, αθλητικές οργανώσεις, πολιτιστικούς ομίλους, κ.ά. Και όλα αυτά πάντα με τη βοήθεια και τις ευλογίες του παλαίφατου και ιστορικού Πατριαρχείου Αλεξανδρείας που στις μέρες μας επεκτείνεται σ΄όλη την Αφρικανική Ήπειρο. Ήταν πολύ φυσικό εκεί, που οι Έλληνες άνοιγαν καινούργιους και υψηλούς σκοπούς, κάποτε να συναντούσαν προβλήματα και δυσκολίες, κάτι που, βέβαια, συνεχίζεται μέχρι και των ημερών μας. Πνευματικός τους ηγέτης είναι ο ίδιος ο Πατριάρχης.

Ορφανοτροφείον «Μάννα», σήμερα Κυπριακό Προξενείο - 

Μελαιχροίνειοι Σχολαί -

Από την ιδρυσή της, η Εκκλησία της Αλεξανδρείας κατέλαβε σημαίνουσα θέση στις άλλες χριστιανικές Εκκλησίες και, στο τέλος, θεωρήθηκε να κατέχει την πρώτη θέσηκαι να χαίρειπολλών τιμών ο περίλαμπρος και παλαίφατος Θρόνος του αγίου Μάρκου. Η σύζευξη αυτή του Ελληνικού και του Χριστιανικού πνεύματος βοήθησε, ώστε η Αλεξάνδρεια να αντικαταστήσει την Αθήνα και να θεωρηθεί η περίοδος αυτή της ακμής της ο χρυσός αιώνας της μεγάλης και αρχαίας Ελλάδας. Έτσι, η Εκκλησία της Αλαξανδείας από τότε μέχρι σήμερα διατηρεί άσβεστη τη φλόγα και είναι ο Φάρος τηλαυγής για τους όπου της Αφρικανικής Ηπείρου ορθοδόξους χριστιανούς κάθε φυλής και χρώματος.

Εκκλησία αγίου Γεωργίου Αλεξανδρείας -

Κοτσίκειο ελληνικό Νοσοκομείο Αλεξανδρείας -

Σήμερα, το πατριαρχείο Αλεξανδρείας καλείται να συνεχίσει αυτή την ιστορική του πορεία, έστω με τους λίγους Έλληνες και Ελληνορθόδοξους Άραβες της Αιγύπτου, αλλά με τους πολλούς Αφρικανούς  ορθοδόξους πρέπει να εξακολουθήσει να αποτελεί σημαντικό παράγοντα προόδου και ανόδου. Αυτή τη στιγμή μέσα από τα ερείπια, που βρίσκεται, πρέπει να προλάβει ξανά και να γίνει ένας νέος Φάρος ενθνικής εξόρμησης με έργα μεγάλης αξίας στον εκπαιδευτικό, ιεραποστολικό και πολιτιστικό τομέα. Είναι σε θέση ο νέος Πατριάρχης Αλεξανδρείας να δημιουργήσει μέρες δόξης και ευκλείας. Η ανανέωση αυτή θα βοηθήσει στην εξύψωση του κύρους και της αποστολής του μέσα στον σύγρονο κόσμο.

Πηγή:Αλεξάνδρεια: Φάρος της Ορθοδοξίας και του Ελληνισμού
Μεταφέρθηκε στο διαδίκτυο από NOCTOC 

Κτίριο όπου βρίσκεται το σπίτι του Κωνσταντίνου Καβάφη -

πηγή