Συνέντευξη για το ζήτημα της γλώσσας στη λατρεία

Από τον Διευθυντή της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών Δρ Παντελή Καλαϊτζίδη στην εφημερίδα "Θεσσαλία"
Τρίτη 24 Ιανουαρίου 2012

H συζήτηση και ο προβληματισμός γύρω από το θέμα της γλώσσας που χρησιμοποιείται στη θρησκευτική λατρεία στον τόπο μας δεν είναι σημερινή. Ωστόσο, στις μέρες μας γίνεται με περισσότερη ένταση και οι όποιες αλλαγές προτείνονται, φαντάζουν πλέον ως αναγκαίες. Ακριβώς το θέμα της γλώσσας στη θρησκευτική λατρεία συζητήθηκε το περασμένο Σάββατο, σε ημερίδα της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών και διατυπώθηκαν εξαιρετικά ενδιαφέρουσες απόψεις και προτάσεις. Ο διευθυντής της Ακαδημίας και δρ Θεολογίας κ. Παντελής Καλαϊτζίδης αναλύει σήμερα στη "Θεσσαλία" ακριβώς τους λόγους που τίθεται το θέμα της αλλαγής της γλώσσας στο θρησκευτικό μας τελετουργικό.

“Όπως είναι γνωστό, τα τελευταία χρόνια αναπτύσσεται ένα έντονος προβληματισμός σχετικά με το ζήτημα της γλώσσας στη λατρεία και διατυπώνονται διαφορετικές απόψεις και προτάσεις ως προς την αντιμετώπιση του. Από πολλούς προβάλλεται η διαπίστωση ότι κυρίως οι νεότερες γενιές (αλλά όχι μόνον αυτές), αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα κατανόησης της εκκλησιαστικής λειτουργικής γλώσσας με αποτέλεσμα την περαιτέρω αποξένωση και απομάκρυνση από τη ζωή της Εκκλησίας. Γι' αυτό και διακεκριμένοι ιεράρχες και λόγιοι ιερείς προτείνουν την απλοποίηση των λειτουργικών αναγνωσμάτων, των ευχών και κάποιων εκκλησιαστικών ακολουθιών όπως η βάπτιση και ο γάμος, επικαλούμενοι προς τούτο επείγουσες ποιμαντικές ανάγκες, αλλά και τη διαχρονική παράδοση της Ορθόδοξης Εκκλησίας που δεν γνωρίζει κανένα δόγμα ιερών γλωσσών. Από την αντίθετη πλευρά προβάλλεται το επιχείρημα ότι την ορθόδοξη λατρεία δεν ενδιαφέρει η κατανόηση αλλά η μετοχή στο μυστήριο, επισημαίνοντας τους κινδύνους που διατρέχει η γλωσσική και εθνική μας παράδοση. Η Ακαδημία Θεολογικών Σπουδών, στην ημερίδα που διοργάνωσε από κοινού με το "Σύνδεσμο Νέων της Ι. Μητροπόλεως Δημητριάδος" , και που ήθελε να είναι πραγματικά πολυφωνική, έφερε στο ίδιο τραπέζι τις διαφορετικές αυτές απόψεις και κατάφερε να κρατήσει ένα σοβαρό επίπεδο στο διάλογο και την αντιπαράθεση των εκατέρωθεν απόψεων, αν και δεν έλειψαν κάποιες φορές οι εντάσεις και οι υπερβολές. Αυτό θεωρούμε πως είναι πολύ σημαντικό βήμα για μια γνησιότερη και αυθεντικότερη εκκλησιαστική ζωή”.

Το κυριότερο ωστόσο ζήτημα που τίθεται σε μια τέτοια προβληματική, είναι αν και κατά πόσο γίνεται αντιληπτή από τον πολύ κόσμο, τους πιστούς του εκκλησιάσματος η λειτουργική γλώσσα. Έχω την εντύπωση, λέει ο κ. Καλαϊτζίδης, “πως από τον πολύ κόσμο, και ιδιαίτερα από τους νέους, η γλώσσα της Εκκλησίας, η γλώσσα των λειτουργικών αναγνωσμάτων και ψαλμάτων δεν είναι κατανοητή. Όσοι, όμως, εντός του εκκλησιαστικού χώρου έχουν υψώσει τείχη προστασίας και βλέπουν τον κόσμο και τη ζωή μέσα από παρωπίδες, δεν πρόκειται ποτέ να αποδεχτούν ποια είναι η πραγματικότητα. Επιτρέψτε μου πάντως να σημειώσω πως το πρόβλημα δεν έχει να κάνει μόνο με τη διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών στο σχολείο ή με την καθιέρωση της δημοτικής από το 1976 και μετά. Συνδέεται και με ευρύτερες πολιτισμικές εξελίξεις, με την υποχώρηση του λόγου προς όφελος της εικόνας, την αλλαγή του γλωσσικού κώδικα, κ.ά.”. Ο διευθυντής της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών θεωρεί κάτι παραπάνω από αναγκαία την αλλαγή, την απλούστευση της λειτουργικής γλώσσας, καθώς την κρίνει αναπόφευκτη. “Η αίσθηση μου είναι”, επισημαίνει, “πως και αναγκαίο είναι και μακροπρόθεσμα αναπόφευκτο. Όμως δεν είναι τόσο απλό. Έχει και αυτό το κόστος και τις δυσκολίες του, και το σημαντικότερο πρόβλημα είναι η αναπόφευκτη απώλεια της μεγάλης γλωσσικής και υμνολογικής παράδοσης που συνδέεται με το Βυζάντιο και τον οικουμενικό Ελληνισμό. Προσωπικά δεν βλέπω άλλο σοβαρό πρόβλημα και μάλιστα θεολογικό ή δογματικό. Όσοι επικαλούνται τέτοια προβλήματα μάλλον αγνοούν τα στοιχειώδη της θεολογίας και συνειδητά παραβλέπουν τα κριτήρια που μας παρέχει η ιστορική εμπειρία της Εκκλησίας και η δογματική και κανονική της παράδοση. Αντιμαχόμενοι υποτίθεται τον παπισμό, εισάγουν εντός της Ορθοδοξίας το πιο απαρχαιωμένο μεσαιωνικό παπικό δόγμα, αυτό των ιερών γλωσσών και του αμετάφραστου των βιβλικών και λειτουργικών κειμένων. Η άγνοια, όμως, και ο φανατισμός οδηγούν πολλούς, καλοπροαίρετους κατά τα άλλα πιστούς, σε σφοδρές αντιδράσεις στα επιχειρούμενα από την ποιμένουσα Εκκλησία προσεκτικά βήματα αλλαγών στο γλωσσικό ζήτημα και μάλιστα στην απειλή σχίσματος. Πιστεύω, πάντως, ότι οι υπεύθυνοι ποιμένες θα συνεχίσουν να δοκιμάζουν την απλοποίηση των πεζών μερών της λατρείας (ευχές και αναγνώσματα), έχοντας ως κριτήριο τις πιεστικές ποιμαντικές ανάγκες και την προτεραιότητα των θεολογικών και εκκλησιολογικών κριτηρίων έναντι των πολιτισμικών και εθνικών”.

Τέλος, ο κ. Καλαϊτζίδης δέχεται πως οι καινοτομίες και η ανανέωση στο χώρο της Ορθοδοξίας έχουν κάποια χρονική υστέρηση. Όπως αναφέρει, "είναι μάλλον δύσκολο να μιλήσουμε στο χώρο της Ορθόδοξης Εκκλησίας για καινοτομία. Για ιστορικούς, κυρίως, λόγους που δεν μπορούμε εδώ να αναλύσουμε, θα πρέπει να σημειώσουμε πως ο ορθόδοξος κόσμος μοιάζει προοδευτικά να απομακρύνθηκε από τη διαδικασία της διαρκούς ανανέωσης (όπως συνέβαινε για παράδειγμα την εποχή των Πατέρων), νιώθοντας ασφαλής και αναπαυμένος στην ακινησία και τη στασιμότητα. Ο διάχυτος αυτός συντηρητισμός ιεροποίησε διάφορες τοπικές παραδόσεις, ενώ επικαιρικού χαρακτήρα λύσεις που είχαν δοθεί σε πρακτικά προβλήματα, περιβλήθηκαν το κύρος αιώνιων δογματικών αληθειών. Είναι χαρακτηριστικό, για να περιοριστούμε στα θέματα που θίγουμε στην παρούσα συνέντευξη, ότι σήμερα πια δεν μπορούμε να αλλάξουμε τίποτα στην Εκκλησία μας. Όχι μόνο τη γλώσσα στη λατρεία αλλά ούτε καν την ώρα τελέσεως της λατρείας! Παρότι δε η βοώσα ιστορική και θεολογική αλήθεια (με κορυφαίο και πάλι το παράδειγμα των Πατέρων) διαψεύδει κατηγορηματικά αυτήν τη νοοτροπία, η Εκκλησία μας έχει γίνει έρμαιο και υποτελής σε ζηλωτικές απόψεις και φονταμενταλιστικές εκδηλώσεις. Φοβάμαι, όμως, ότι εάν συνεχίσει να αγνοεί τα σημεία των καιρών, τότε θα κινδυνεύσει με μαρασμό και αμετάκλητη ιστορική περιθωριοποίηση" καταλήγει.

Μόνον το κακό, οι γόητες, εξελίσσεται

Σχόλιο: Το πρόβλημα του Καλαϊτζίδη είναι ο εκσυγχρονισμός. Ενόψει της ενώσεως των Εκκλησιών, οι Γερμανοί θεολόγοι κοροϊδεύουν τους Έλληνες ότι κρατούν ακόμη την Αρχαία Ελληνική όπως αυτοί κάποτε χρησιμοποιούσαν κατ'ανάγκην την Λατινική. Όμως η Λατινική ήταν νεκρή γλώσσα, μιας νεκρής πίστεως ενός νεκρού ηγέτη. Όπως μπορούμε να παρατηρήσουμε στο κείμενο δέν αναφέρεται ούτε ένας θεολογικός λόγος, δέν αναφέρεται στην δογματική διδασκαλία της Εκκλησίας μας, απλώς διότι τα αγνοεί εντελώς. Φανταστείτε ότι το βάπτισμα είναι γι'αυτόν Εκκλησιαστική ακολουθία. Δέν αναφέρθηκε καθόλου στην γελοιότητα των ήδη μεταφρασμένων κειμένων και στο γεγονός πώς κανείς δέν έχει αντίρρηση να μεταφράσει κάποιος τις ακολουθίες αρκεί να μας παρουσιάσει σε μετάφραση το: Χαίρε Νύμφη ανύμφευτε. Οι ακολουθίες της Ορθοδόξου Εκκλησίας είναι στημένες στη δομή της Αρχαίας Τραγωδίας και αντιπροσωπεύουν το ύψιστο γλωσσικό κάλλος. Μερικοί χωριάτες μωροφιλόδοξοι επίσκοποι οι οποίοι υποδύονται τους ποιητές έχουν προσφέρει μέχρι τώρα την σατυρική εκδοχή της λατρείας. Η Ακαδημία Βόλου μετά του αρχηγού Καλαϊτζίδη, είναι κατειλημμένη απο το αρχέτυπο του νέου. Είναι ένα είδος δαιμονισμού. Το μόνο που τον ενδιαφέρει είναι η προβολή του. Και έχει ήδη κερδίσει πολλά απο την προβολή αυτή. Είναι ένα άψυχο βλαχαδερό, που το παίζει Παριζιάνος.

Και εξηγούμεθα: Ο Βόλος έχει παρουσιάσει στη σύγχρονη Ελληνική ιστορία τρία μεγάλα διαμάντια του εκσυγχρονισμού. ΤΟΝ ΠΕΤΡΟ ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟ, ΤΟΝ ΒΑΒΥΛΗ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΑΛΑΙΤΖΙΔΗ.

Ο Κωστόπουλος εκσυγχρόνησε τα περιοδικά, ο Βαβύλης εκσυγχρόνησε την εκλογή επισκόπων και Αρχιεπισκόπων, και τέλος ο Καλαϊτζίδης θέλει να εκσυγχρονίσει την Εκκλησία, χωρίς να πιστεύει σε αυτή, απο κενοδοξία. Ίσως κάποια στιγμή η ιστορία να διευκρινίσει το μυστήριο αυτό του Βόλου.

Συμπέρασμα: Η γλώσσα της Λατρείας είναι διαφορετική και διακρίνεται απο την γλώσσα των σχέσεων(κοινώς τό γλείψιμο).

Αμέθυστος