Ιστορικός τόπος κηρύχθηκε το Δίλοφο Ζαγορίου.Ένας από τους καλύτερα διατηρημένους οικισμούς στα Ζαγοροχώρια

Το χωριό Δίλοφο Ζαγορίου αποτελεί έναν από τους πιο γραφικούς και καλύτερα διατηρημένους οικισμούς στα Ζαγοροχώρια, άριστο δείγμα της αρχιτεκτονικής του 19ου αιώνα. Βρίσκεται σε υψόμετρο 850 μέτρων στις πλαγιές της Τύμφης και χαρακτηρίστηκε ιστορικός τόπος, έπειτα από σχετική γνωμοδότηση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων.

Σύμφωνα με την κατά πλειοψηφία απόφαση του Συμβουλίου, ο οικισμός Δίλοφο Ζαγορίου κηρύσσεται ιστορικός τόπος «λόγω της αρχιτεκτονικής, πολεοδομικής και λαογραφικής σημασίας του».

Το Δίλοφο είναι ορεινό χωριό στο κεντρικό Ζαγόρι του νομού Ιωαννίνων (απέχει 32 χιλιόμετρα από τα Ιωάννινα) και ανήκει διοικητικά στον δήμο Ζαγορίου.

Υπάρχουν στοιχεία που μαρτυρούν κατοικημένες περιοχές στην γύρω του Διλόφου περιοχή αν και δεν είναι γνωστό πότε και από ποιους κατοικήθηκε πρώτη φορά το χωριό. Μετά την εισβολή των Σλάβων στην Ήπειρο (540 μ.Χ.) οι κάτοικοι του χωριού Πιτούρνι, κατοίκησαν στην περιφέρεια του Διλόφου. Από αυτούς πήρε και την πρώτη του ονομασία το χωριό, Σοποτσέλι, που σημαίνει «ο τόπος που έχει νερό». Το 1920 μετονομάστηκε σε Δίλοφο, καθώς είναι χτισμένο πάνω σε δύο λόφους.

Η αρχιτεκτονική διαμόρφωση του χωριού άρχισε στα τέλη του 14ου- αρχές του 15ου αιώνα, ενώ τη μεγαλύτερη ανάπτυξή του γνώρισε ο οικισμός τον 19ο αιώνα. Το χωριό αναπτύσσεται γύρω από την κεντρική πλατεία (Μεσοχώρι), από όπου
ξεκινούν ακτινωτά οι βασικοί πεζόδρομοι (καλντερίμια), που οδηγούν στις συνοικίες του χωριού.

Το Δίλοφο είναι από τα καλύτερα διατηρημένα χωριά του Ζαγορίου, χαρακτηριστικό δείγμα ζαγορίτικης αρχιτεκτονικής, με όλα τα κτίσματά του να είναι φτιαγμένα από τον τοπικό σχιστόλιθο.

Το 1969 το χωριό κηρύχθηκε τόπος ιδιαίτερου φυσικού κάλλους και με προεδρικό διάταγμα του 1979 χαρακτηρίστηκε παραδοσιακός οικισμός. Στο Δίλοφο υπάρχουν 68 παραδοσιακά κτίσματα, από τα οποία επτά είναι ερειπωμένα, οκτώ
επανακατασκευασμένα και τα υπόλοιπα σωσμένα σε μέτρια έως καλή κατάσταση.

Στην είσοδο του χωριού βρίσκεται το ψηλότερο κτίριο του Ζαγορίου, ύψους 13,5 μέτρων, η οικία Μακρόπουλου ή Λουμίδη. Σύμφωνα με την παράδοση, το αρχοντικό έχτισε ο γιος ενός πλούσιου Ζαγορίτη για να μπορεί να αγναντεύει η γυναίκα του,
το χωριό της, το γειτονικό Κουκούλι.

Στα εντυπωσιακά αρχοντικά του 19ου αιώνα στο Δίλοφο συγκαταλέγονται, εξάλλου, η οικία Παλαιού, στον οντά της οποίας σώζεται κοσμική ζωγραφική, η Αναγνωστοπούλειος Σχολή στο Μεσοχώρι και η οικία Γεώργιου Βακόλα με το εντυπωσιακό ξυλόγλυπτο ταβάνι και τον ζωγραφισμένο με ανθρώπινες μορφές οντά.

Στα αξιοθέατά του περιλαμβάνονται, επίσης, πέτρινες βρύσες, λιθόστρωτα καλντερίμια και εντυπωσιακοί ναοί και εκκλησάκια, όπως ο ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου που χρονολογείται το 1850.
πηγή