Έκθεσης φωτογραφίας για το Άγιον Όρος

Έκθεση φωτογραφίας Fred Boissonas της «Αγιορειτικής Εστίας» στην Fondation Hellenique στο Παρίσι (17.09.2011 – 30.10.2011)

Έργα του Ελβετού φωτογράφου Fred Boissonnas (1858-1946) από τις δύο επισκέψεις του στο Άγιον Όρος το 1928 και το 1930 εκτίθενται στην Fondation Hellenique στο πλαίσιο της συνεργασίας της Αγιορείτικης Εστίας με οργανώσεις και φορείς του εξωτερικού.

Για την σημαντική αυτή έκθεση μίλησε στην «Πεμπτουσία» ο Ειδικός Σύμβουλος της Αγιορείτικης Εστίας κ. Δημήτριος Σαλπιστής.

Κύριε Σαλπιστή, ποιος ήταν ο Fred Boissonnas και ποια η σχέση του με το Άγιον Όρος;

Στις αρχές του 20ου αιώνα και ενώ συνεχιζόταν ακόμη θερμό το φιλελληνικό κίνημα, επιχειρήθηκε μια καταγραφή φωτογραφική κυρίως, τεράστιων άγνωστων περιοχών της γης, η οποία επιχειρούσε να φέρει στο προσκήνιο χώρες και λαούς των οποίων η τύχη κρινόταν στις αίθουσες των μεγάλων διεθνών διασκέψεων, που συνέχιζαν να διαμοιράζουν σε ζώνες επιρροής ή να καθορίζουν τα σύνορα πολλών νέων κρατών.

Ο Fred Boissonnas ανήκει κυρίως στην κατηγορία των περιηγητών φωτογράφων, με ιδιαίτερη αγάπη και ενδιαφέρον να γνωρίσει και να αποτυπώσει την Ελλάδα των αρχών του 20ου αιώνα. Ταξίδεψε από το 1903 και για τριάντα χρόνια σε κάθε άκρη της Ελληνικής επικράτειας φωτογραφίζοντας μνημεία, την τότε σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα, την καθημερινή ζωή των ανθρώπων.

Το έργο του κρίθηκε ως ιστορικής σημασίας και ως τεράστια συμβολή, όχι μόνο στην γνωριμία με την τότε Ελλάδα, αλλά και στην τροφοδότηση ενός νέου κύματος φιλελληνισμού.

Το Άγιον Όρος, που ως γνωστόν γοήτευσε εκατοντάδες περιηγητές από το 1403 ήδη, ως ένας μοναδικός αποκομμένος κόσμος , με ιδιαίτερη ζωή, τεράστια πολιτιστική πνευματική και αρχιτεκτονική κληρονομιά, ήταν αυτονόητο ότι θα προκαλούσε το θερμό ενδιαφέρον του Ελβετού φωτογράφου και περιηγητή.

Στο Άγιον Όρος βρέθηκε δύο φορές το 1928 και το 1930 αποτυπώνοντας την θρησκευτική ατμόσφαιρα της εποχής εκείνης, ελάχιστες δεκαετίες μετά την απελευθέρωση και την ενσωμάτωσή του στην ελληνική επικράτεια, αρχιτεκτονικό και φυσικό τοπίο, σκηνές από την ζωή των μοναχών, μαρτυρίες από την λαμπρή πολιτιστική και καλλιτεχνική κληρονομιά 10 αιώνων.

Δεν ήταν απλός καταγραφέας, θεωρείται ταυτόχρονα και ως ένας εξαιρετικός καλλιτέχνης φωτογράφος, γι’ αυτό και οι φωτογραφίες του ασπρόμαυρες στο σύνολό τους, εκπέμπουν όλη την μυστικότητα, τον μύθο, που για αιώνες περιέβαλε το Άγιον Όρος, την λαμπρότητα των οικοδομικών συγκροτημάτων, αλλά και την ταπεινότητα των μοναχών

Είναι χαρακτηριστικό και αποκαλυπτικό συνάμα, της ποιότητας του έργου του η δήλωση του υποδιευθυντή του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου της Αθήνας:

«Εδώ και πολλά χρόνια επιθυμούσαμε μάταια να βρούμε ένα φωτογράφο, που να είναι συνάμα και καλλιτέχνης, που θα μπορούσε να αποδώσει την πολύμορφη γοητεία του ελληνικού τοπίου, να που εκπληρώθηκαν οι ευχές μας με τον τελειότερο τρόπο».

Οι επισκέψεις του αυτές κληροδότησαν αργότερα μια σειρά φωτογραφιών, που καταγράφονται στο σύνολο τους στην εξαιρετική έκδοση της Αγιορετικής Εστίας «Fred Boissonnas. Οδοιπορικό στον Άθω 1928 – 1930» με την ευκαιρία της διοργάνωσης μιας μεγάλης Έκθεσης φωτογραφίας για το Άγιον Όρος, το 2007.

Πόσες φωτογραφίες εκτίθενται στην Έκθεση;
Από πού προέρχονται; Ποια η θεματολογία τους;

Από το Παρίσι η Fodation Hellenique ζήτησε αρχικά την συνεργασία του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού για την διοργάνωση μιας Έκθεσης Φωτογραφίας με έργα του Fred Boissonnas προκειμένου να διοργανώσει μια εκδήλωση γύρω από την προσωπικότητα και το έργο του Ελβετού φωτογράφου, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων της Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Και αυτό γιατί μια μεγάλη έκθεση με έργα του είχε διοργανωθεί στο παρελθόν στις εστίες του Ιδρύματος στο Βερολίνο, την Πετρούπολη, την Τεργέστη και τη Σόφια από την Αγιορειτική Εστία σε συνεργασία με το Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, το ποίο είναι ο θεματοφύλακας του συνόλου της Συλλογής Boissonnas, που αγοράστηκε από το Ελληνικό Δημόσιο.

Και έτσι ξεκίνησε η συνεργασία της Fondation Hellenique με την Αγιορειτική Εστία, η οποία διατηρεί το δικαίωμα στην διοργάνωση Εκθέσεων των έργων του Fred Boissonnas των σχετικών με το Άγιον Όρος.

Στην Έκθεση παρουσιάστηκαν τελικά και έργα από την υπόλοιπη Ελλάδα από τα γαλλικά Αρχεία και ουσιαστικά παρουσιάστηκε σε μικρογραφία ένα μικρό πανόραμα του έργου του Fred Boissonnas με ισχυρότερη την παρουσία έργων του από το Άγιον Όρος.

Όπως ήταν φυσικό η επιλογή των έργων έγινε με το κριτήριο της αντιπροσωπευτικότητας, και του χαρακτήρα των φωτογραφιών του Fred Boissonnas, δηλαδή κτιριακά συγκροτήματα, σκηνές καθημερινού βίου, φυσικό περιβάλλον, πολιτιστικό και πνευματικό κληροδότημα της Αθωνικής Πολιτείας.

Όπως σημείωσε στην ευχαριστήρια επιστολή της, η Διευθύντρια της Fondation Hellenique κα. Μαρία Γκράβαρη-Μπάρμπα «…Στάθηκε μεγάλη ευχαρίστηση και τιμή για μας να παρουσιάσουμε το έργο του Ελβετού φωτογράφου και την πλούσια και ιστορική κληρονομιά του στο Γαλλικό λαό.

Το γεγονός είχε εξαιρετική επιτυχία. Η αίθουσα του Ιδρύματος ήταν γεμάτη από τον κόσμο που συμμετέχει στο γεγονός. Δ/ντες και των άλλων Ιδρυμάτων της CITE INTERNATIONALE UNIVERSITAIRE, αλλά επίσης και ερευνητές και το φιλελληνικό Παριζιάνικο κοινό, εξαιρετικά ενθουσιασμένοι οι πάντες…»

Η Έκθεση συνοδευόταν από ενημερωτικά έντυπα και εκδόσεις σχετικές μα το Άγιον Όρος. Υπήρξε πραγματική ευκαιρία για το Γαλλικό κοινό να ανακαλύψει την πνευματική ζωή αλλά και την αρχιτεκτονική των Μοναστηριών της Αθωνικής κοινότητας κατά την διάρκεια του μεσοπολέμου.

Στο παρελθόν έχουν γίνει και άλλες εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό του Fred Boissonnas. Αλήθεια πως αντιδρούν όσοι επισκέπτονται τις εκθέσεις αυτές, στις ασπρόμαυρες φωτογραφίες που απεικονίζουν μια άλλη όψη του Αγίου Όρους;

Η Έκθεση με έργα του Fred Boissonnas αποτελεί τώρα ένα πλήρες εκθεσιακό σύνολο που ανά πάσα στιγμή μπορεί να παρουσιαστεί οπουδήποτε. Με μεγάλη ταχύτητα και ευκολία.

Όπως σημείωσα ήδη πολλοί στην Ελλάδα και το εξωτερικό έχουν ζητήσει την Έκθεση αυτή, και ο Fred Boissonnas έγινε τα τελευταία χρόνια ευρύτατα γνωστός κυρίως από το έργο του για το Άγιον Όρος, πιθανόν επειδή το εξίσου αξιόλογο έργο του για την υπόλοιπη Ελλάδα δεν έχει ακόμη αξιοποιηθεί από κανένα ενδιαφερόμενο.

Μπορεί να ακούγεται λίγο παράξενο αλλά η ασπρόμαυρη φωτογραφία ταιριάζει με έναν ιδιαίτερο τρόπο στην περίπτωση του Αγίου Όρους, παρά την γνωστή λαμπρότητα των καλλιτεχνικών και πολιτιστικών θησαυρών, την τεράστια ποικιλότητα της φύσης, το εικαστικό ενδιαφέρον των μοναστηριακών συγκροτημάτων. Κάτι τέτοιο μπορεί κανείς να διαπιστώσει από τα έργα σύγχρονων φωτογράφων ελλήνων και ξένων και από τις εκθέσεις που έχει κατά καιρούς παρουσιάσει η Αγιορειτική Εστία, όπως του φωτογράφου Γιώργου Πούπη «Παναγία Πορταΐτισσα. Αέναος Ευλογία», ή η Έκθεση με φωτογραφίες των αρχών της δεκαετίας του 1960 του Ακαδημαϊκού Παναγιώτη Βοκοτόπουλου «Άγιον Όρος, Φωτογραφίες 1956-2001» ή ακόμη και η εκπληκτική έκθεση των Επισκεπτών Bloggers, Ελλήνων και ξένων, «Ο Άθως των Bloggers».

Παρ’ όλα αυτά η ασπρόμαυρη φωτογραφία συνεχίζει να εντυπωσιάζει όταν φυσικά έχει φαντασία, τεχνική και ποιότητα και γι’ αυτό ακόμη και σήμερα πολλοί φωτογράφοι φωτογραφίζουν σκηνές και συγκροτήματα ασπρόμαυρα, επειδή θεωρούν ότι θ’ αποτυπώνουν με τον τρόπο αυτόν και μια άλλη διάσταση από την καθημερινότητα και την ζωή στο Άγιον Όρος, κρατώντας την ουσία των πραγμάτων.

Η Έκθεση Fred Boissonnas όπου και αν παρουσιάζεται εκπλήσσει και προκαλεί σχόλια, αλλά αυτό συνέβη και με την Έκθεση ασπρόμαυρης φωτογραφίας του Μοναχού Γαβριήλ Φιλοθεΐτη που οργανώσαμε στην Αγιορειτική εστία, με τον τίτλο «Άθως επέκεινα των ορίων του χρόνου» με μαυρόασπρες φωτογραφίες.

Είναι γνωστό άλλωστε ότι διακεκριμένοι Έλληνες φωτογράφοι έχουν αποτυπώσει το Άγιον Όρος με ασπρόμαυρες φωτογραφίες, ένα συνολικό έργο που καταγράφεται στην ιστορία της καλλιτεχνικής φωτογραφίας στην Ελλάδα.

Πιστεύετε ότι εκθέσεις σαν κι αυτήν που περιγράφουμε μπορούν να αλλάξουν την αρνητική εικόνα που έχουν σχηματίσει για την Ελλάδα πολλές δυτικές χώρες;

Θα πρέπει κατ’ αρχήν να διαχωρίσουμε το πρόσφατο φαινόμενο των αρνητικών δημοσιευμάτων για την Ελλάδα, που αναφέρεται κυρίως στην οικονομική κατάσταση και στην συμπεριφορά των σύγχρονων Ελλήνων από την εγκαταβιωμένη στις συνειδήσεις του Δυτικού κόσμου εικόνα για την Ελλάδα.

Αυτό μπορεί να το διαπιστώσει κανείς με πολλούς τρόπους, και ανά πάσα στιγμή.

Η φετινή παρουσία ξένων επισκεπτών στην Ελλάδα και μάλιστα κάτω από εντελώς δυσάρεστες και απαράδεκτες συνθήκες, και οι δηλώσεις που την συνόδευαν έδειξαν ότι τα αισθήματα θαυμασμού, η γοητεία, οι μύθοι, που συνοδεύουν τους ξένους, όχι μόνο για τα μνημεία αλλά και για την σύγχρονη Ελλάδα, παραμένουν ουσιαστικά ισχυρά και βαθύτερα αισθήματα και σίγουρα θα επικυριαρχήσουν μόλις η εξαιρετικά δύσκολη οικονομική συγκυρία ξεπεραστεί.

Η φωτογραφία λοιπόν για να επαναλάβω το γνωστό κινέζικο ρητό, πετυχαίνει συχνά να μιλήσει για την Ελλάδα με πολλούς τρόπους, να απευθύνεται σε πολλά ενδιαφέροντα και πάντα να τροφοδοτεί είτε ένα ισχυρό κίνητρο γνωριμίας, είτε και νοσταλγία μιας νέας επικοινωνίας. Αυτό διαπιστώνουμε όπου κι αν πάμε και η Αγιορειτική Εστία έχει να επιδείξει μέχρι σήμερα ένα σημαντικό αριθμό συμμετοχών και παρουσιών στο εξωτερικό. Οι εκδηλώσεις της και η εν γένει δραστηριότητά της τροφοδοτούν ακριβώς αυτήν την σχέση ιδίως του ευρωπαϊκού κοινού με την Ελλάδα και το Άγιον Όρος ειδικότερα.

Είναι αλήθεια ότι σκέπτεστε μια ευρύτερη συνεργασία με την Fondation Hellenique;

Έχουμε ήδη ανταλλάξει κάποιες πρώτες σκέψεις να συνεχίσουμε και να αναπτύξουμε την συνεργασία μας με την Fondation Hellenique. Η σχετική πρότασή μας βρήκε ενθουσιώδη ανταπόκριση στο ελληνικό αυτό ίδρυμα του Παρισιού, και ασφαλώς θα υπάρξουν και άλλες παρόμοιες ευκαιρίες για κάτι τέτοιο.

Μέχρι πότε θα είναι ανοικτή η Έκθεση;

Συμφωνήσαμε να κρατήσουμε την Έκθεση μέχρι το τέλος του Οκτωβρίου, ώστε για ένα διάστημα να παραμείνει ανοικτή ταυτόχρονα με την λειτουργία της μεγάλης Έκθεσης για τον Μέγα Αλέξανδρο που στο Λούβρο.

Από την Fondation Hellenique θα εξαρτηθεί αν θελήσει να παρατείνει την Έκθεση και για περισσότερο διάστημα.

πηγή