Ο Καντάφι και ο ρόλος της Γαλλίας

Της Pιτσας Mασουρα

Στη χειρότερη περίπτωση, ο Καντάφι θα ’χει την τύχη του Σαντάμ Χουσεΐν και στην καλύτερη θα χαθεί στους αμμόλοφους της γης του ή κάποιας γειτονικής χώρας, αποδιοπομπαίος τράγος, διά βίου επικηρυγμένος. Δεν ξέρω αν θα επαναληφθούν οι σκηνές φρίκης που είδαμε στους τηλεοπτικούς μας δέκτες με την πτώση του Ιρακινού ηγέτη. Βίοι παράλληλοι. Και εκείνος και ο Καντάφι υπήρξαν εκλεκτοί των ηγετών της Δύσης. Αυτές τις μέρες, ο κόσμος των ΜΜΕ αφιερώνει πολύτιμο χώρο και αρκετή χολή, περιγράφοντας τις σχέσεις του Καντάφι με τους Γάλλους ηγέτες ή με τους δικούς μας σοσιαλιστές, όπως προ ετών περιέγραφε με το ίδιο ύφος τους δεσμούς του Σαντάμ Χουσεΐν με τον πατέρα Μπους ή τον Μιτεράν. Τι σημασία έχει, όμως; Οταν το παζάρι δεν προχωράει πιο κάτω, ανοίγει ένας νέος κύκλος, στον οποίο οι προηγούμενοι πρωταγωνιστές δεν έχουν θέση και αφαιρούνται βιαίως από το προσκήνιο. Ετσι δεν γίνεται και στους δικούς μας μικρούς κύκλους ζωής;

Με μικρές πάντα εξαιρέσεις, η δύναμη των ισχυροτέρων υπερισχύει. Το μαθαίνουμε νωρίς στα σχολικά θρανία, μέσα από τον διάλογο των Μηλίων που καταθέτει ο Θουκυδίδης, μεσούντος του Πελοποννησιακού Πολέμου. Θα αναφερθώ όμως στο αρχικό στάδιο της επιχείρησης «Πετάξτε τον Καντάφι από τη Λιβύη» και στην εμπλοκή του γνωστού Γάλλου διανοητή Μπερνάρ Λεβί, καθώς δεν είναι η πρώτη φορά που παρεμβαίνει με τη δικαιολογία της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Το ’χε πράξει και στη Βοσνία. Σύμφωνα με άρθρο στο περιοδικό Bookforum, τον περασμένο Φεβρουάριο ο Μπερνάρ Λεβί έφτασε αεροπορικώς στα σύνορα Αιγύπτου – Λιβύης προκειμένου να διαπραγματευθεί με τους αντάρτες της Βεγγάζης. Στη συνέχεια τηλεφώνησε στον Σαρκοζί, καλώντας τον να στηρίξει τους αντάρτες από αέρος. Ο Λεβί φρόντισε, μάλιστα, να υπάρξει συνάντηση ανάμεσα στους αντάρτες και τον Γάλλο πρόεδρο στις 10 Μαρτίου, ενώ εκείνη την περίοδο, δυναμικά στο παιγνίδι εισήλθε και η Βρετανία, όχι όμως η Γερμανία.

Ο Νικολά Σαρκοζί είχε κάθε λόγο να επωφεληθεί από τις εξελίξεις. Η Γαλλία πάντα έπαιζε σημαντικό ρόλο στη Βόρειο Αφρική, αλλά οι τελευταίες εξεγέρσεις την είχαν ταπεινώσει. Στην Τυνησία, η τότε υπουργός Εξωτερικών Μισέλ Αγιό Μαρί κατηγορήθηκε γιατί δέχθηκε την πρόταση Τυνήσιου επιχειρηματία να ταξιδέψει δωρεάν στη χώρα. Μία εβδομάδα αργότερα, αποκαλύφθηκε ότι ο Γάλλος πρωθυπουργός Φ. Φιγιόν είχε ανοίξει παρόμοιες παρτίδες με το καθεστώς της Αιγύπτου. Ο Σαρκοζί έδινε την εντύπωση του προέδρου που χάνει το πλοίο της Αφρικής. Αρα, η επέμβαση του Λεβί υπήρξε χρυσή ευκαιρία. Για τις πετρελαϊκές εταιρείες, όμως, Σαρκοζί και Λεβί δεν είπαν κουβέντα και καλώς έπραξαν. Αυτού του είδους η διπλωματία φοράει ακριβά, αλλά διακριτικά αρώματα.

Τη μεθεπομένη της πολιτικής παρέμβασης των δυτικών δυνάμεων, η εικόνα δεν είναι ενθαρρυντική. Αν μεταξύ των νέων ηγετών υπάρχουν μερικοί σώφρονες, θα επιδιώξουν δικαιοσύνη και όχι εκδίκηση. Το έργο τους είναι τεράστιο. Με τόσα όπλα διάσπαρτα στα χέρια θυμωμένων ανθρώπων, η αποκατάσταση της ασφάλειας και της ομαλότητας είναι αστείο ακόμη και να συζητείται. Ουδείς γνωρίζει αν οι αντάρτες θα εφαρμόσουν παρεμφερές με τον Καντάφι σύστημα εξουσίας ή θα αγωνιστούν για τη δημιουργία μιας εμβρυακής δημοκρατίας. Το νέο ταξίδι είναι συναρπαστικό για κάποιους από αυτούς, ενδεχομένως και για ένα κομμάτι του λαού της Λιβύης, αλλά όλοι εμείς οι οπαδοί της δυτικής δημοκρατίας θα πρέπει να κρατάμε μικρό καλάθι. Οι εξεγέρσεις και οι εμφύλιοι πόλεμοι θέλουν τεράστιο ανθρώπινο χρόνο για να μετουσιωθούν σε ένα αποδεκτό δημοκρατικό καθεστώς και να αποκτήσουν όμορφα χαρακτηριστικά.

Η ομορφιά από μόνη της, λέει ο Αλμπέρ Καμύ, δεν μπορεί να υπάρξει. Χρειάζεται τον άνθρωπο, αν και στην εποχή μας εκείνος την αγνοεί. Επιμένει να αγγίζει το απόλυτο και την κυριαρχία, να αλλάζει τον κόσμο πριν καν τον γνωρίσει, να τον ταξινομεί πριν τον κατανοήσει. Ο Οδυσσέας στη χώρα της Καλυψούς μπορούσε να διαλέξει ανάμεσα στην αθανασία και την πατρική γη. Διάλεξε την πατρική γη και μαζί της τον θάνατο. Σήμερα, ένα τόσο απλό μεγαλείο είναι αδιανόητο. Ομοιοι με τους παλιάτσους του Ντοστογιέφσκι που καυχώνται για όλα, εμείς οι άνθρωποι της Δύσης εκθέτουμε τις αδυναμίες μας σε κοινή θέα, ακυρώντας την περηφάνια μας και την πίστη μας στα όριά μας. Το Ιράκ χθες, η Λιβύη σήμερα, η Συρία αύριο ενδεχομένως, δοκιμάζουν ακριβώς αυτά τα όρια.

Η απόλυτη σιωπή του αμμόλοφου

Τη σιωπή τη βρίσκεις μόνο στις θορυβώδεις πόλεις, λέει ο Αλμπέρ Καμύ στο «Καλοκαίρι». Ομως, τι άλλο από την απόλυτη σιωπή κρύβουν εντός τους οι αμμόλοφοι της Λιβύης;