Θανάσης Παπακωνσταντίνου

Σκέψεις σχετικά με το λαρισαίο μουσικό.

Ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου στη σκηνή.

Ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου θα μπορούσε να είναι ποιητής. Από τη Λάρισα, γράφει και τραγουδάει για την ελληνική επαρχία όπως κανείς άλλος. Δε γράφει για τη θάλασσα («Ο τόπος που μεγάλωσα κρυφό παράπονο έχει: που η θάλασσα δε δέχτηκε το χώμα του να βρέχει»), σπάνια τον απασχολεί ο έρωτας (με μικρές εξαιρέσεις: «Μιλώ με του ουρανού τα μαύρα σύννεφα, και τους μιλώ για σένα: πως όταν περπατάς, γλυκά όπου πατάς η στέρφα γη ανθίζει»).

Οι στίχοι του Θανάση Παπακωνσταντίνου είναι χθόνιοι, σχεδόν καταραμένοι («Αγρύπνια, της κόλασης κήτος, είναι το φιλί σου φωτιά. Αφήνει μια γεύση από σίδερο, που ‘χουν ξηλώσει από καράβια παλιά» – στίχοι βασισμένοι στο ποίημα Insomnie του Γάλλου ποιητή του 19ου αι. Tristan Corbière). Ο ίδιος διαρκώς λέει πως τον απασχολεί πολύ το θέμα του θανάτου («Στον Ιορδάνη ήμουνα -ή μήπως στο Ασμάκι;- κι έγραψα με τ’ αριστερό -άδεια ζωή- ήρεμα και μ’ αγάπη: “Αχ, να ‘μουνα καλύτερος, αχ, να μην ήμουν ψεύτης και το μεγάλο κάλεσμα να μη φοβούμουνα”»), αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Είναι κι ο καημός της μετανάστευσης – εκτός από το πασίγνωστο Στην Αμερική, υπάρχει και αυτό: «Μένα μου το -όπως τα λέω- μένα μου το ‘πε ο Πηνειός το μυστικό ο φλύαρος. Πως ήταν ά -όπως τα λέω- πως ήταν άνθρωπος παλιά, κι είχε παιδιά στην ξενιτιά». Είναι και τα άστρα, που τον εμπνέουν διαρκώς: Η Ανδρομέδα, ο Αποσπερίτης, το Άστρο του Πρωινού – ο Παπακωνσταντίνου αναφέρεται στο Βέγα, στον Αλτάιρ, στο Ντενέμπ, στη Βερενίκη, στην Πούλια και στα πάλσαρ.

Η γλώσσα του είναι ανεπιτήδευτα πρωτόγνωρη. Κανείς εκτός από τον Παπακωνσταντίνου δεν έγραψε στίχους με τη λέξη «ερυθρελάτη», τη λέξη «κιρκαδιανός», τα «κιούγκια», και, φυσικά, κανένας άλλος δεν έγραψε ολόκληρο τραγούδι στη μαστόρικη διάλεκτο, τα κοδαρίτικα, όπως το Ματσιφτάρι.

Η μουσική του είναι αυθεντικά βαλκανική. Με πνευστά, με πολλά κρουστά, συχνά πανηγυριώτικη. Και για σένα, που μου είπες πως αυτά «δε σου ταιριάζουν», ο Παπακωνσταντίνου έγραψε και αυτό: Το Σ’αφήνω, γεια είναι τζαζ. Άκου, όμως, και τα ιδιαίτερα πνευστά στο San Michele. Ή τον Διάφανο, τον οποίο εμπνεύστηκε από το ποίημα «Poema para ser leído y cantado» («Ποίημα για να διαβαστεί και να τραγουδηθεί») του Περουβιανού César Vallejo.

Προσωπικό αγαπημένο μου είναι ένα τραγούδι ξεσηκωτικό και θανατερό μαζί. Η Ανδρομέδα είναι από αυτά τα κομμάτια που δε θα ξεχάσω ποτέ πότε τα πρωτοάκουσα. Σε μία εμφάνιση του Παπακωνσταντίνου στο Μεταξοχώρι Αγιάς τον πλησίασα. «Είναι το αγαπημένο μου. Θέλω κάποτε να το ακούσω στο γάμο μου», του είπα. Χαμογέλασε και απάντησε «Την Ανδρομέδα, ε; Παράξενο μου φαίνεται».

Αγιάτη Μπενάρδου