Ασπρόμαυρα βλέμματα

Ο φακός του Λεωνίδα Παπάζογλου αποτύπωσε τους ανθρώπους της μακεδονικής πόλης και της ευρύτερης περιοχής στις αρχές του 20ού αιώνα, δίνοντας το στίγμα μιας ολόκληρης εποχής



Μια σημαντική μαρτυρία για την κοινωνική και οικονομική ζωή της Καστοριάς στις αρχές του 20ού αιώνα είναι το αρχείο του Λεωνίδα Παπάζογλου. Ηταν η εποχή που η πόλη και η περιφέρειά της διένυαν μια μεταβατική πολιτική περίοδο: εκεί ζούσαν Ελληνες, Τούρκοι, εβραίοι και Τουρκαλβανοί, μαζί με τους ντόπιους σλαβόφωνουςστην πλειονότητά τους αγρότες και κτηνοτρόφοι. Ολο αυτό το σκηνικό αποτυπώνεται στις φωτογραφίες του αρχείου, το οποίο διέσωσε και ανέδειξε ο Γιώργος Γκολομπίας . Αγωνιστές, αντάρτες, στρατιώτες, αλλά και άμαχοι, μεγάλοι και παιδιά που συχνά φορούν τις πατροπαράδοτες φορεσιές, στέκονται μπροστά στον φωτογραφικό του φακό και με το βλέμμα τους δίνουν το στίγμα της εποχής τους.

Οι παραδοσιακές φορεσιές που χωρίς εξαίρεση φορούν οι ηλικιωμένοι, αλλά και μεγάλο ποσοστό των νέων πριν από το 1912, η κάθε μια τους ένα σύνολο μορφών και συμβόλων που παραπέμπει σε συγκεκριμένο τόπο, εθνικότητα και κοινωνική-οικονομική θέση, εναλλάσσονται με τα φράγκικα των περισσότερων ανδρών και τα ευρωπαϊκού τύπου φορέματα πολλών νέων γυναικών, ιδίως από τα αστικά κέντρα της περιοχής, οι οποίες, με τη συνδρομή κοσμημάτων και εντυπωσιακών χτενισμάτων, συναγωνίζονται τις αστές Αθηναίες. Πέραν των ενδυματολογικών στοιχείων, το πολύτιμο αυτό αρχείο παρέχει επίσης πληροφορίες για τις καθημερινές συνήθειες, τους τύπους των όπλων, των υποδημάτων, των κοσμημάτων και των χτενισμάτων.

Ως γνήσιος επαγγελματίας ο Παπάζογλου έκανε τη δουλειά του δίχως άλλα κριτήρια, γι΄ αυτό και ο πλούτος και η διαφορετικότητα των φωτογραφιών καλύπτει μια ευρύτατη γκάμα. Παράλληλα δείχνει ιδιαίτερη φροντίδα για την παρουσίαση μιας σειράς λεπτομερειών και υπαινικτικών συμβόλων που συντελούν στην αισθητική αρτιότητα των φωτογραφιών, αλλά και στην κατάδειξη της ψυχολογίας των ατόμων, ενώ πριν από τη λήψη φαίνεται να εξασφαλίζει την ήρεμη έκφραση του προσώπου των φωτογραφιζόμενων- ή μάλλον εκείνη την έκφραση που αποδίδει πιστότερα την προσωπικότητά τους.

Γεννημένος το 1872 στην Καστοριά, ο Παπάζογλου μαθήτευσε την τέχνη της φωτογραφίας στο ατελιέ άγνωστου φωτογράφου στην Κωνσταντινούπολη. Επιστρέφοντας στη γενέτειρά του, στα τέλη της δεκαετίας του 1890, ξεκίνησε, μαζί με τον μικρότερο αδελφό του Παντελή, τη φωτογραφική του δραστηριότητα. Οι αδελφοί Παπάζογλου ήταν καθώς φαίνεται οι πρώτοι φωτογράφοι της Καστοριάς που κατάγονταν από την πόλη, με αποτέλεσμα να κατακτήσουν αμέσως το μονοπώλιο της φωτογραφίας σε ολόκληρη την περιοχή.

Ο Λεωνίδας, ο οποίος ήταν ο επιστήμονας στην τέχνη του, είχε το φωτογραφικό του εργαστήριο στο ισόγειο του σπιτιού του και συχνά έκανε περιοδείες στα γύρω χωριά, όπου είχε μεγάλο κύκλο εργασιών. Πέθανε το 1918 σε ηλικία 46 ετών, θύμα της ισπανικής γρίπης. Αν και συνεταίροι, τα δύο αδέλφια φύλαγαν τα γυάλινα αρνητικά των φωτογραφιών τους χωριστά, ο καθένας στο σπίτι του. Την ίδια περίοδο δρούσε και ένα άλλο φωτογραφικό δίδυμο, οι αδελφοί Μανάκια , των οποίων το αρχείο σώζεται στην Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας και έχει τύχει διεθνούς προβολής.

Το αρχείο του Λεωνίδα Παπάζογλου, αποτελούμενο από αρκετές χιλιάδες γυάλινες αρνητικές πλάκες, διατηρήθηκε μετά τον θάνατό του στοιβαγμένο σε ντουλάπια σε δωμάτιο του μεσαίου ορόφου του σπιτιού του, καθώς και σε αποθήκη του ισογείου. Ωστόσο το μεγαλύτερο μέρος του δεν απέφυγε την καταστροφή, για να σωθούν τελικά σχεδόν 2.500 αρνητικά (διαστάσεων κυρίως 13x18 εκ.) και ένας αριθμός θραυσμάτων.

ΠΟΥ ΚΑΙ ΠΟΤΕ

η «Λεωνίδας Παπάζογλου», φωτογραφικά πορτρέτα από την Καστοριά και την περιοχή της, την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα, από τη συλλογή του Γιώργου Γκολομπία η Ριζάρειο Εκθεσιακό Κέντρο Μονοδενδρίου Ιωαννί νων, τηλ. 26530 71573

η Εγκαίνια: 5 Φεβρουαρίου στις 12.00

η Ωρες λειτουργίες: 09.00-16.00, καθημερινώς εκτός Τρίτης

πηγή