Του Σωκράτη Μουτίδη.
Η καφέ ξύλινη πόρτα του αρχοντικού είναι μισάνοιχτη και διακρίνεται η αυλή του. Το αίθριο με τα αναρριχώμενα φυτά τυλιγμένα στις βάσεις του, το μαγκανοπήγαδο, και το κάρο μέσα στο υπόστεγο συνθέτουν την εικόνα. Ακριβώς απέναντι φαίνεται η πίσω πλευρά ενός ακόμη αρχοντικού, με το χρώμα του τοίχου να έχει σκουρύνει από το νερό που τρέχει επάνω του και προέρχεται από το νεροχύτη της κουζίνας. Το στενό πλακόστρωτο δρομάκι σκιάζουν οι προεξοχές των αρχοντικών κατά μήκος του δρόμου στο τέλος του οποίου ξεπροβάλλει ένα από τα μεγαλύτερα αρχοντικά της Καστοριάς.
Θα μπορούσε να είναι μια βόλτα στα στενά σοκάκια της παλιάς Καστοριάς, στη συνοικία Ντολτσό. Πρόκειται, όμως, για ένα από τα έργα-μακέτες του Νίκου Πιστικού. Μόλις τα αντικρίζεις, το μυαλό ταξιδεύει σε άλλη εποχή. Είναι τόσο ζωντανά με λεπτομέρειες, θαρρείς και παρακολουθείς από ψηλά μια πραγματική πόλη στην καθημερινότητά της. Κι όμως, είναι φτιαγμένα από γύψο στο χέρι από έναν άνθρωπο που έχει τη Καστοριά στην καρδιά του.
Ο κ. Πιστικός ήταν κουρέας για 33 ολόκληρα χρόνια και η ανάγκη να συμπληρώσει το εισόδημά του τον έκανε να στραφεί σε αυτό που ήξερε εξίσου καλά, τη χειροτεχνία. Μαθητής καλός δεν ήμουν στο δημοτικό, ήμουν μέτριος μπορώ να πω αλλά άριστος στη χειροτεχνία. Μου είχαν κάνει τότε δώρο ένα μαχαιράκι μικρό ανοξείδωτο, το οποίο είχα πάντα στην τσέπη μου και σκάλιζα ότι έβρισκα μας λέει ο κ. Πιστικός. Το κουρείο του πάντα διακοσμούσε κάτι διαφορετικό, το οποίο άλλαζε ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Πότε μπιμπελό, πότε χαρτογραφίες, πότε κατασκευές με κοχύλια, όλα φτιαγμένα στο χέρι από τον ίδιο. Στη συνέχεια άνοιξε κατάστημα με είδη δώρων και πουλούσε τα έργα τους στους επισκέπτες της πόλης.
Όλοι οι επισκέπτες της Καστοριάς που ρωτούσαν και έψαχναν για να δουν τα αρχοντικά και τις βυζαντινές εκκλησίες, στη συνέχεια επέστρεφαν από την ξενάγηση και έμπαιναν στο μαγαζί του κ. Πιστικού, απ’ όπου αγόραζαν αναμνηστικά για να θυμούνται πάντα την εκδρομή τους αυτή. Κάπως έτσι, ο κ. Πιστικός πήρε την απόφαση να ξεκινήσει να κατασκευάζει αρχοντικά, εκκλησίες και αξιοθέατα της πόλης σε… σμίκρυνση. Έτσι και έφτιαξε την πρώτη Κουμπελίδικη, όπως μας είπε, κοντά στο 1952, όταν ολοκλήρωσε τη στρατιωτική του θητεία. Η εκκλησία της Παναγίας Κουμπελίδικης είναι το σύμβολο της Καστοριάς και αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα μνημεία που υπάρχουν στην πόλη.
Το επάγγελμα του κουρέα το εγκατέλειψα όταν ήρθε η μεγάλη κρίση στα κουρεία, την εποχή των μπίτλιδων, όταν περνούσε ο κόσμος και μας κορόιδευε. Τότε ξεκίνησα να φτιάχνω εντατικά μικρογραφίες των αρχοντικών και των εκκλησιών και δεν μου έμενε κανένα γιατί όλα τα αγόραζαν οι ξενιτεμένοι Καστοριανοί που έρχονταν για διακοπές στην πόλη θυμάται ο κ. Πιστικός. Έργα του υπάρχουν σε σπίτια σε Ελλάδα, Ηνωμένες Πολιτείες, Αυστραλία, Ελβετία, Γερμανία και σε άλλες χώρες του κόσμου, όπου υπάρχει το Καστοριανό στοιχείο. Όλα, όμως, είναι διαφορετικά και μοναδικά, γιατί ποτέ δεν έφτιαχνε για δεύτερη φορά το ίδιο αρχοντικό. Δεύτερο δε γίνεται ποτέ. Κάθε έργο απαιτεί δουλειά για περισσότερους από έξι μήνες. Μόλις τελείωνα κάθε αρχοντικό ή εκκλησία, το έβλεπα και αποφάσιζα αν θα το πουλήσω ή θα αποτελέσει κομμάτι της προσωπικής συλλογής, την οποία είχα ήδη αρχίσει να συγκεντρώνω προσθέτει ο κ. Πιστικός.
Πριν φτιάξει το κάθε έργο, ο 85χρονος σήμερα Καστοριανός καλλιτέχνης επισκεπτόταν καθημερινά το κτήριο που ήθελε να μεταφέρει σε μικρογραφία. Χαρτί, μολύβι, μεζούρα ήταν τα απαραίτητα εργαλεία για να σημειώσει και την παραμικρή λεπτομέρεια του οικήματος, την οποία και θα αποτύπωνε στη συνέχεια πάνω στον οδοντιατρικό γύψο. Το γύψο τον επεξεργάζονταν μέσα σε λαστιχένια μπολ για να μην κολλάει. Από αυτό τον γύψο Μολτάνο, υλικό που αν και ήταν ακριβό το προτιμούσε γιατί ήταν πολύ στερεό και σκαλιζόταν εύκολα με τα εργαλεία, δημιουργήθηκαν δεκάδες καλλιτεχνήματα από το χέρι του κ. Πιστικού. Άλλωστε, κανένα από τα αρχοντικά και τις εκκλησίες που έχει φτιάξει, δεν έχει πάθει το παραμικρό μέχρι σήμερα.
Κάθε έργο έχει το δικό του σκάλισμα και τις ιδιαιτερότητες του. Βλέπετε εδώ στο παράθυρο αυτό το ανατολίτικο στοιχείο; Αυτό σαν καμάρα. Για 100 χρόνια έτσι έφτιαχναν τα παράθυρα και μετά για άλλα 100 χρόνια τα στρογγυλεύουν μας λέει χαμογελώντας, δείχνοντάς μας το φωτογραφικό άλμπουμ που έχει φτιάξει με μερικά από τα συλλεκτικά του έργα. Ούτε καν θυμάται πόσα έχει φτιάξει, είναι, όμως, ξεκάθαρος στο γεγονός ότι δεν υπέκυψε στις πιέσεις πολλών να πουλήσει κάποια από τα συλλεκτικά κομμάτια και να χαλάσει τη συλλογή του. Τα μουσειακά έργα είναι αυτά που έχουν ιστορία και δεν πουλιούνται. Όλα τα έργα συγκεντρωμένα έχουν αξία, μεμονωμένα είναι μηδέν μας λέει. Όπως προσθέτει, δεν ήταν λίγοι αυτοί που κατά καιρούς του ανέθεσαν να τους φτιάξει το σπίτι τους σε μικρογραφία. Η απάντηση του κ. Πιστικού ήταν η ίδια σε όλους θα στο φτιάξω αλλά δεν θα στο πουλήσω.
Το πρώτο ολοκληρωμένο έργο που έφτιαξε ήταν η συνοικία των ψαράδικων που βρίσκεται στη βόρεια παραλία της Καστοριάς. Δυστυχώς, αυτό το έργο δεν υπάρχει σήμερα, γιατί όπως μας ανέφερε έγινε θρύψαλα, όταν ένας εργάτης το έριξε κατά λάθος από τη σκάλα κατά τη διάρκεια επισκευών στο σπίτι του. Σήμερα, το σαλόνι του κ. Πιστικού το διακοσμεί ένα αρχοντικό, μιας και δεν κράτησε κάτι άλλο. Από τα τελευταία του έργα είναι κάποιοι ζωγραφικοί πίνακες είναι πιο εύκολοι για μένα στα χρόνια που είμαι. Αν και να ήθελα να κατασκευάσω, δεν έχω μέρος πλέον να το κάνω. Δεν σας κρύβω πως έχω πράγματα στο μυαλό μου, αλλά στα 85 που να ασχοληθείς πλέον μας λέει ο κ. Πιστικός.
Τα αρχοντικά Ευάγγελου Τσαμίση, Νατζή, Μπασάρα, των αδελφών Εμμανουήλ (σ.σ. τα αδέλφια που τους κρέμασαν μαζί με τον Ρήγα Φεραίο), το αρχοντικό Σκούταρη, το αρχοντικό Παπατέρπου, όλα σε κλίμακα 1:25 είναι μερικά από τα έργα που αποτελούν τη μουσειακή συλλογή του κ. Πιστικού. Μέσα σε αυτή συγκαταλέγονται και πολλές βυζαντινές εκκλησίες, η Παναγία Κουμπελίδικη, ο Άγιος Στέφανος, ο Άγιος Νικόλαος, το μοναστήρι της Παναγίας Μαυριώτισσας κ.α. όλες σε κλίμακα 1:33. Τη μουσειακή αυτή συλλογή μπορεί να θαυμάσει ο επισκέπτης στο μουσείο Κέρινων Ομοιωμάτων στο Μαυροχώρι Καστοριάς, μαζί με μια μεγάλη μακέτα της πόλης της Καστοριάς, την οποία έφτιαξε ο κ. Πιστικός για να προσανατολίζεται ο επισκέπτης.
Είμαι σίγουρος ότι όταν με έβλεπαν να πλησιάζω και να μετράω θα έλεγαν, να ο τρελός πάλι ήρθε. Καταλάβαινα τι σκεφτόταν ο κόσμος από το βλέμμα τους, αντικρίζοντάς με έξω από ένα αρχοντικό να σχεδιάζω. Εννοείται ότι δεν με ένοιαζε και είμαι πολύ περήφανος σήμερα για τα έργα που έχω κάνει, αλλά απογοητευμένος από την πόλη και τους άρχοντές της που με περιγέλασε. Αυτοί που πρέπει να ενδιαφερθούν για την Καστοριά και την προβολή της δυστυχώς κωφεύουν λέει απογοητευμένος ο κ. Πιστικός και συμπληρώνει ότι αυτό που περίμενε για το έργου του δεν έγινε. Εγώ είμαι Πιστικός, αλλά άπιστος. Θέλω τα έργα μου να μπουν σε ένα μουσείο. Δούλεψα πολύ για όλα αυτά και θα ήθελα να έχουν την θέση που τους αξίζει.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου