Φθινόπωρο: Μουσικές και βιβλία που μυρίζουν πρωτοβρόχια

του Γιώργου Κόκουβα

Κιτρινισμένα φύλλα, μυρωδιά νοτισμένης γης, τα πρώτα ζεστά ροφήματα και η αναπόληση των καλοκαιρινών στιγμών. Για τον καθένα κάτι σηματοδοτεί η έλευση του Φθινοπώρου, και για τον καθένα έχει συνδυαστεί με ήχους και λόγια, που έχουν την γεύση Σεπτεμβρίου, την υφή του Οκτώβρη και την «γλύκα» του Νοέμβρη. Αναρωτηθήκαμε και ρωτήσαμε κι εσάς, ποια τραγούδια και ποια λογοτεχνικά βιβλία θα μπορούσαν να αντιπροσωπεύουν την πιο γλυκόπικρη εποχή του χρόνου.

«September Songs»
Ξεκινάμε από τον μήνα-σύμβολο που μόλις πριν λίγες μέρες αφήσαμε πίσω μας. Ο Σεπτέμβριος κρατά το μεγαλύτερο συμβολικό και συναισθηματικό βάρος της εποχής, αφού ουσιαστικά αποτελεί καινούρια αρχή για όλους, αλλά σέρνει μαζί του χαμέμες αναμνήσεις και την αντίστοιχη ξεγνοιασιά.

Ο πρώτος μήνας του Φθινοπώρου στοίχειωσε πολλά ακόμα τραγούδια της σύγχρονης κουλτούρας. Το «Wake Me Up When September Ends» των Green Day είναι το πιο πρόσφατο από αυτά, στο οποίο το αμερικανικό συγκρότημα εύχεται να πέσει σε νάρκη όλο τον Σεπτέμβρη, συμπαρασύροντας στο «κλαμπ» όλους όσους δεν αντέχουν την επιστροφή στην ρουτίνα.

Οι μπαλάντες της μελαγχολίας
Οι μπαλάντες και τα ορχηστρικά κομμάτια στρογγυλοκάθονται στις πρώτες θέσεις των φθινοπωρινών μας playlist, καθώς ο λυρισμός και η κινηματογραφική ατμόσφαιρα μας βάζουν για τα καλά στο κλίμα της εποχής και μετατρέπουν αυτά τα τραγούδια σε soundtrack του Φθινοπώρου.

Συγκεκριμένα, η μουσική που «ντύνει» την ταινία «Great Expectations», ντύνει και τα βράδια κατά τα οποία η πρώτη ψύχρα της σεζόν ξυπνάει τους μεγάλους έρωτες. Το soundtrack του Yann Tiersen για το «Goodbye Lennin» ή το υπέροχο «La Veillée» από το album «Les Retrouvailles» κάνουν την ίδια δουλειά, φέρνοντας στο μυαλό παριζιάνικους δρόμους με πεσμένα πορτοκαλοκίτρινα φύλλα και στέλνοντας τα κοντομάνικα για ξεχειμώνιασμα στην ντουλάπα.

Η εικόνα για το Φθινόπωρο που αποτυπώνει στο χαρτί κάθε μικρό παιδί, όταν του ζητούν να ζωγραφίσει τις εποχές, είναι δέντρα με κίτρινα φύλλα πεσμένα στη βάση τους. Τα «Autumn Leaves» του Julian “Cannonball” Adderlay μαζί με τον Miles Davis αποτυπώνουν ακριβώς το ίδιο: οι jazz αυτοσχεδιασμοί, γεμάτοι ατμοσφαιρικότητα και υποσχέσεις, είναι σαν να αντικατοπτρίζουν τα σκαμπανεβάσματα της φθινοπωρινής μας διάθεσης.

Τα μελιστάλαχτα (κατά πολλούς cheesy) κομμάτια του Damien Rice (βλέπε Blower’s Daughter ή Cannonball) έρχονται να προστεθούν στα ακούσματα της εποχής, ενώ και η brit pop εν γένει με τις κιθαριστικές της μελωδίες δίνει το σύνθημα στα φύλλα να πέσουν. Ξεχωρίζουμε τα «Sing» των Travis και «Maybe Tomorrow» των Stereophonics για το απαραίτητο «γκρίζο» στις νότες τους, μετά από ένα καλοκαίρι γεμάτο beats και χορευτικά κομμάτια.

Για τους πιο «κλασικούς», αλληλουχίες πλήκτρων εμπνευσμένες από τον Σοπέν στις «Nocturne» παρτιτούρες του είναι ό,τι πρέπει για να τοποθετήσετε αυτό το κομμάτι σε ειδική λίστα του mp3 player, με τον τίτλο «Φθινόπωρο».

Στα αγαπημένα σας, όπως μας δηλώσατε στον τοίχο μας στο Facebook, συμπεριλαμβάνονατι κινηματογραφικές μουσικές του «μάγου» James Howard Newton, του φοβερού Clint MansellΜάνου Χατζιδάκι, τα οποία μοιάζουν να οδηγούν βαθιά στην καρδιά του Φθινοπώρου.

Βιβλία με… κιτρινισμένα φύλλα
Επειδή ο ήχος δεν φτάνει για να ολοκληρώσει το φθινοπωρινό τοπίο στο μυαλό μας, η λογοτεχνία είναι το επόμενο «αποκούμπι» μας για τις ώρες της ημέρας, οι οποίες αρχίζουν να μειώνονται επικίνδυνα. Ας δούμε ποια φύλλα βιβλίων ανοίγουν όταν τα φύλλα δένδρων πέφτουν.

Οι συγγραφείς του 19ου αιώνα ήταν από τους πρώτους που αρέσκονταν να βουτούν την πένα τους σε φθινοπωρινό μελάνι, καθώς για αυτούς η βροχερή εποχή του έτους ήταν φετίχ και τα happy end βαρετά. Συγκεκριμένα, το συγγραφικό έργο του Σταντάλ, όπως το «Μοναστήρι της Πάρμας» και «Το Κόκκινο και το Μαύρο» βλέπει την γαλλική κοινωνία μέσα από το δικό του πρίσμα, το οποίο έχει χρώμα φθινοπώρου.

Το «Barry Lyndon» του Ουίλιαμ Θάκερεϊ –καθώς και η αντίστοιχη ταινία του Στάνλεϊ Κιούμπρικ συνάδουν επίσης με το κλίμα της εποχής, όπως άλλωστε και οι περισσότεροι από τους Άγγλους και Γάλλους λογοτέχνες του 19ου αιώνα.

«Ο Έρωτας στα Χρόνια της Χολέρας» του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μαρκές μάς ταξιδεύει με τη σειρά του σε άλλες εποχές, και μας υπενθυμίζει ότι τελικά το φθινόπωρο είναι μια εποχή αναπόλησης του έρωτα. Ο βραβευμένος με Νόμπελ Λογοτεχνίας Ορχάν Παμούκ φέρνει τα πρωτοβρόχια στο σαλόνι μας με την «Κωνσταντινούπολή» του, ενώ και ο «δικός μας» Στρατής Τσίρκας στην τριλογία των «Ακυβέρνητων Πολιτειών» σηματοδοτεί στην ουσία την «χαμένη άνοιξη» του νεοελληνικού πολιτισμού και την αντίστοιχη έλευση του φθινοπώρου στην διάθεσή μας.

Το δικό σας Φθινόπωρο
Νότες και λέξεις μπορούν τελικά να μας υποβάλλουν, δημιουργώντας ατμόσφαιρα «ατέλειωτου Σεπτέμβρη». Κι ακριβώς επειδή τα ίχνη Φθινοπώρου στην τέχνη δεν έχουν τελειωμό, κλείνουμε την περιήγηση στις φθινοπωρινές σονάτες με τον «μαέστρο» των τεσσάρων εποχών, Vivaldi και τα μελωδικά μονοπάτια του