Νεκρές γλώσσες, νεκρές ψυχές ...

Tου Τάκη Θεοδωρόπουλου


Στη «Μonde» του περασμένου Σαββάτου (21 Αυγούστου) δημοσιεύθηκε επιστολή που την υπέγραφαν 14 καθηγητές Αρχαίων Ελληνικών και Λατινικών.
Είναι όλοι τους μέλη της επιτροπής η οποία κρίνει όσους συμμετέχουν στον διαγωνισμό που οδηγεί στην πρόσληψη διδακτικού προσωπικού από τη Μέση Εκπαίδευση. Και στηλιτεύουν την κατάργηση των δύο αρχαίων γλωσσών - «νεκρών» κατά το κοινώς λεγόμενον- από την ύλη των εν λόγω διαγωνισμών.

Η λογική είναι απλή. Οι μεταρρυθμιστές δεν μπορούν να καταργήσουν το ενδιαφέρον των μαθητών για τις κλασικές σπουδές - υπολογίζονται γύρω στους 500.000 σήμερα στα γυμνάσια και τα λύκεια της Γαλλίας. Οπότε καταργούν τους καθηγητές τους.
Μεταρρύθμιση ανώδυνη πολιτικά, αφού είναι η αλήθεια ότι κανένας υπουργός και υπηρεσιακός παράγοντας δεν κινδυνεύει να βρεθεί αντιμέτωπος με μαθητές που διαδηλώνουν στους δρόμους υπέρ του Οράτιου, του Τάκιτου, του Ευριπίδη, του Σοφοκλή ή του Αισχύλου. Επεσαν υπέρ της προόδου μιας μεγάλης ευρωπαϊκής χώρας που τους θεωρεί βάρος για την καλλιέργεια της νέας γενιάς της.
Εννοείται πως η γενναία αυτή απόφαση δεν έπεσε ως κεραυνός εν αιθρία, και δεν αφορά μόνον τη Γαλλία. Φίλος Ιταλός μού έλεγε πως στο εκεί «κλασικό λύκειο» δεν περιλαμβάνεται στη διδακτέα ύλη η διδασκαλία ξένων γλωσσών. Το δίλημμα είναι απλό: αν παιδί μου θέλεις να ιδρώσεις για να μάθεις να ψελλίζεις απαρέμφατα και αφαιρετικές σε γλώσσες «νεκρές» δεν έχεις δικαίωμα να συμμετέχεις στον σύγχρονο κόσμο όπως οι άλλοι συνομήλικοί σου.

Εδώ και μερικές δεκαετίες οι κλασικές σπουδές έχουν περάσει στην παρανομία. Θεωρούνται περιττό βάρος σε μια εκπαίδευση που προσπαθεί να διαμορφώσει σύγχρονους πολίτες, αποτελεσματικά στελέχη, «ευέλικτα» μυαλά και τα συμπαρομαρτούντα. Ασε που αντιπροσωπεύουν για την «προοδευτική» Ευρώπη ένα σύμπλεγμα ελιτισμού το οποίο θέλει να ξεφορτωθεί εν ονόματι της τηλεοπτικής δημοκρατικότητας.
Δεν θα επιχειρηματολογήσω εδώ υπέρ της διδασκαλίας των Αρχαίων Ελληνικών και των Λατινικών στα γυμνάσια και τα λύκεια. Τα επιχειρήματα είναι πολλά και αν κάποτε γίνει ένας σοβαρός δημόσιος διάλογος επί του θέματος όλοι θα βγούμε κερδισμένοι αν μπορέσουμε να τα ακούσουμε.
Θα επισημάνω, απλώς, ότι την εν λόγω μεταρρύθμιση εμείς την έχουμε υλοποιήσει προ πολλών ετών- τους αφήσαμε πίσω τους Γάλλους. Την πραγματοποιήσαμε όταν τη δεκαετία του ογδόντα η διδασκαλία της αρχαίας γλώσσας καταργήθηκε από τη Μέση Εκπαίδευση ως «αντιδραστική». Τότε που τα Αρχαία Ελληνικά θεωρήθηκαν αιχμή του δόρατος της δεξιάς ιδεολογίας και σύσσωμη η αριστερή διανόηση επικροτούσε τον ακρωτηριασμό της παιδείας από το «σεσηπός» της μέλος.

Εκτός από την ιδεολογική παράμετρο υπήρχε και η λεγόμενη «τεχνοκρατική»: τα παιδιά χάνουν χρόνο με τις δοτικές και την τρίτη κλίση. Και τους δώσαμε τον χρόνο για να κάνουν τι; Για να σερφάρουν ή να ζαπάρουν. Τα μυαλά των μεταρρυθμιστών, μπουκωμένα από πρόοδο, παραγνώριζαν βεβαίως το γεγονός ότι, αν μη τι άλλο, η ανάγνωση ενός αρχαίου ελληνικού κειμένου στο πρωτότυπο, αναγκαστικά αργή, συνιστά μια πρώτης τάξεως άσκηση αυτοσυγκέντρωσης- αγαθό πρώτης ανάγκης σ΄ έναν κόσμο που από το πολύ ζάπινγκ έχει ξεχάσει ποιος είναι και πού πάει.
Μα, θα μου πείτε, η διδασκαλία των Αρχαίων Ελληνικών επανήλθε λίγο αργότερα μαζί με τη Δεξιά που επανήλθε στην ηγεσία του υπουργείου Παιδείας. Σωστά. Ομως ο τρόπος με τον οποίον επανήλθε δεν διαφέρει και πολύ από τον τρόπο με τον οποίον θέλουν να ακυρώσουν τώρα τη διδασκαλία τους οι γάλλοι μεταρρυθμιστές.
Αυτοί τουλάχιστον είναι ειλικρινείς. Πήραν την απόφαση να σταματήσουν την παραγωγή καθηγητών. Εμείς εδώ, χωρίς να χρειαστεί καμία απόφαση, εκ των πραγμάτων, α λα γκρέκα εν ολίγοις, ακυρώσαμε τη διδασκαλία που επαναφέραμε μορφώνοντας καθηγητές οι οποίοι ξέρουν να παπαγαλίζουν τους κανόνες και τις εξαιρέσεις τους και η αντίληψή τους για την αρχαία ελληνική γραμματεία περιορίζεται στα αποσπάσματα των εγχειριδίων.
Εννοείται πως υπάρχουν οι εξαιρέσεις - και όχι μία και δύο. Εννοείται πως υπάρχουν άνθρωποι που αγαπούν αυτό που κάνουν, που διαβάζουν και παλεύουν να μεταδώσουν τη γνώση τους σ΄ ένα περιβάλλον που τους εχθρεύεται, σε μαθητές που τους βαριούνται.

πηγή