Ακαδημαϊκή δια-φθορά

Χρειάζεται ένας συνταγματικός πατριωτισμός που δεν σχετίζεται τόσο με την αναθεώρηση του άρθρου 16 του Σ. (αν και δεν θά ‘βλαπτε να σφίξουν «ορισμένα λουριά») όσο (και) με ένα νέο ακαδημαϊκό συμβόλαιο ευθύνης και διαφάνειας που θα προσυπογράφουν όλοι οι συμμετέχοντες και που θα πείθει την κοινωνία ότι το Πανεπιστήμιο αξίζει να λειτουργεί σε καθεστώς αυτοδιοίκησης.

Καλά τα περί παγκοσμιοποίησης αλλά καιρός είναι να δούμε καθαρά τις δικές μας ευθύνες.
Κι αρχίζουμε από τα κρίσιμα ερωτήματα «προς ημάς»:

•Είναι το Πανεπιστήμιο «πυλώνας ακεραιότητας» της Πολιτείας ή της κοινωνίας ως παράδειγμα χρηστής/ καλής διοίκησης σε κράτους δικαίου;
•Είναι δυνατή η academia-politics as fairness (ακαδημαϊκό συμβόλαιο τιμής); Αν ναι, τότε πρέπει ν’ αποδεχτούμε όλοι ότι πέραν της αρχής της νομιμότητας και πέραν των ακραίων ορίων της διακριτικής ευχέρειας υπάρχει η ανομία και η παρανομία.

Δεν φταίνε οι χαμηλοί μισθοί, οι νομικοί μηχανισμοί, η ηθική των μελών, η γραφειοκρατία για όσα συμβαίνουν μέσα στα ΑΕΙ.
Συνοψίζουμε:

(1)Είναι βέβαιο ότι υπάρχουν δυνάμεις αδράνειας, βολέματος, συμψηφισμού παρ-ανομιών μέσα στα πανεπιστήμια, ότι υπάρχουν στρώματα εξουσίας με νοσηρές λειτουργίες και εκμαυλιστικές διαδικασίες μέσα στα πανεπιστημιακά όργανα διοίκησης.

(2)Το Πανεπιστήμιο καλείται να (δια)χειριστεί κοινωνικές ανισότητες, αναπαραστάσεις, διαψεύσεις και αγωνίες και το πράττει με τον χειρότερο δυνατό τρόπο: την επιτρεπτικότητα και την ανομία.

(3)Ο «πανεπιστημιακός νόμος» (δηλαδή οι εσωτερικές συμφωνίες και ισορροπίες) κατισχύουν οποιουδήποτε νόμου του Κράτους. Στην καλύτερη περίπτωση βαίνουν παράλληλα, στη χειρότερη ακούς Πρυτάνεις να δηλώνουν (προκειμένου να γίνουν αρεστοί) «ότι δεν εφαρμόζουν τους νόμους του Υπουργείου Παιδείας». Ποιον νόμο δηλαδή εφαρμόζουν; Τον δικό τους;

(4)Πολλοί έχουν –εκ του πονηρού;– εκλάβει την πανεπιστημιακή αυτοδιοίκηση ως Κράτος εν Κράτει, χώρο μη-ελέγχου και τους εαυτούς τους ως καλυπτόμενους από μια ιδιότυπη ασυλία (για ό,τι κάνουν αλλά και για ό,τι δεν κάνουν).

(5)Επικρατεί ένας δίκοπος φόβος: ούτε τα πράγματα ν’ αλλάξουν ούτε να μείνουν τα ίδια. Φόβος μπροστά στην ελευθερία σε Ιδρύματα που –υποτίθεται ότι– καλλιεργούν την ελεύθερη διακίνηση των ιδεών.

(6)Έχει γενικευτεί μια κρίση νομιμοποίησης και εμπιστοσύνης όλων προς όλους. Θεσμοί, διαδικασίες, κόμματα, φορείς, όλοι καθίστανται «ύποπτοι». Κανείς δεν εκφράζει το καινούργιο και άπαντες αρνούνται να τοποθετηθούν με σαφήνεια για το ποιο είναι το νέο πανεπιστήμιο.

Κατάληψη της συγκλήτου στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας

(7)Στο όνομα της Δημοκρατίας καταλύονται όλες οι δημοκρατικές διαδικασίες μέσα στα ΑΕΙ από αυτούς που έχουν μάθει να χρησιμοποιούν τους αριθμούς κατά βούληση και να αυτο-αναγορεύονται σε αποκλειστικούς υπερασπιστές του δημόσιου πανεπιστημίου.

(8)Οι διαπλοκές αυτές, που διαφέρουν από τις επίσημες (και διαφανείς) πολιτικές συμφωνίες, άρχισαν να εμφανίζονται με το Ν. 2083/92 (νόμος Σουφλιά), δηλαδή με την εισροή χρημάτων από τα ευρωπαϊκά προγράμματα στα ΑΕΙ. Τότε άρχισε από τους Καθηγητές, Προέδρους, Πρυτάνεις, η επιχείρηση – εκμαυλισμός των φοιτητών και «συναλλαγής» με τις φοιτητικές παρατάξεις. Έτσι φοιτητές εμφανίζονταν (και αμείβονταν) ως ερευνητές, μεταπτυχιακοί φοιτητές εγγράφονταν χωρίς έλεγχο γνώσεων, υποψήφιοι διδάκτορες ορίζονταν με κριτήρια εξω-ακαδημαϊκά κ.λπ. Θέλω πάντως να υπογραμμίσω ότι το φαινόμενο αυτό ήταν λίγο-πολύ γνωστό στα Κόμματα και στους εκάστοτε Υπουργούς Παιδείας και γι’ αυτό είναι υποκριτές όσοι δηλώνουν σήμερα ότι «πέφτουν από τα σύννεφα». Αν δεν το καλλιέργησαν σίγουρα ανέχτηκαν και κέρδισαν από το κύκλωμα.

(9)Η διαφθορολογία, ως ηθική πρόταξη των φαινομένων της διαφθοράς στον πολιτικό αγώνα και η διαφθορά ως σύμπτωμα της αναξιοκρατίας βρίσκονται στον αντίποδα της διαχείρισης της διαφθοράς ως δομικό στοιχείο του όποιου εκμεταλλευτικού συστήματος.

(10)Η κακοδιοίκηση ως στοιχείο αναπαραγωγής πολιτικής παθογένειας υπονομεύει και την ασφάλεια δικαίου αφού μπορεί να οδηγήσει σε μη-προβλέψιμα αποτελέσματα. Αυτή η διαπίστωση δεν αναχαιτίζει όμως τους «δρώντες» καθώς έχουν πεισθεί ότι ενεργούν με βάση θεμιτή «συνείδηση προσωπικού δικαίου» κι έχουν αντιληφθεί ότι τα «εγκλήματα υψηλού καπέλου» (ανθρώπων με κύρος και ισχύ) σπανίως ανακαλύπτονται και σπανιότερα τιμωρούνται. Έτσι ουδετεροποιούν ηθικά τις πράξεις τους (όλοι το κάνουν, ωφελήθηκε το εργαστήριο κ.λπ.). Αυτό το νέο «ακαδημαϊκό ήθος» (λειτουργικής και δυσλειτουργικής διαπλοκοδιαφθοράς) έχει ριζώσει στις πρακτικές των πανεπιστημιακών κι έχει αποκτήσει ισχύ κουλτούρας.

Γιάννης Πανούσης

πηγή