Ο ΓΝΗΣΙΩΣ ΛΑΪΚΟΣ ΜΑΝΟΣ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΣ

Η ανεπανάληπτη φεγγαρική αηδόνα Φλέρυ Νταντωνάκη στο Αντιλαλούνε τα βουνά του Βασίλη Τσιτσάνη από τα Λειτουργικά του Μάνου Χατζιδάκι.

Του Δημήτρη Ν. Μανιάτη

Η διδάκτωρ Εθνομουσικολογίας στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών Ρενάτα Δαλιανούδη δεν αρκείται στο να καταγράψει τα γνωστά στην εποχή μας και τολμηρά για την εποχή τους ζητήματα, όπως την περίφημη διάλεξη του Χατζιδάκι για το ρεμπέτικο το 1949 στο Θέατρο Τέχνης. Με μια βήμα βήμα καταγραφή των έξι περιόδων εργογραφίας του Χατζιδάκι, η συγγραφέας ερευνά πώς διεθνή ρεύματα ενσωμάτωσαν στοιχεία από λαϊκές παραδόσεις (π.χ., ο Γκέρσουιν από την τζαζ και η Ελληνική Εθνική Μουσική Σχολή από δημοτικές μελωδίες και λαϊκά τραγούδια). Συνεχίζει παρουσιάζοντας το «Για μια μικρή λευκή αχιβάδα», το πρώτο έργο του Χατζιδάκι (σε ηλικία 22 ετών) που πατάει πάνω σε λαϊκούς και παραδοσιακούς ρυθμούς, τον «Ματωμένο γάμο», που επίσης ο συνθέτης χτίζει πάνω σε λαϊκή μελωδία, τη διάλεξη του Χατζιδάκι για το ρεμπέτικο στο Θέατρο Τέχνης (αποτελεί και την πρώτη απόπειρα «απενοχοποίησης» του μουσικού είδους), τις «Έξι λαϊκές ζωγραφιές» (μεταγραφή 6 ρεμπέτικων τραγουδιών) για πιάνο που χορογραφήθηκαν από τη Ραλλού Μάνου, το «Καταραμένο Φίδι» που συνδυάζει τη λαϊκή προφορική παράδοση του Θεάτρου Σκιών με τη λόγια μουσική και βεβαίως τις «Πασχαλιές μέσα απ΄ τη νεκρή γη»μετάφραση ενός λαϊκού έργου (12 λαϊκών) για «χάρη τού μη εξοικειωμένου μ΄ αυτά κοινού».

Οι σταθμοί
Βεβαίως η πρόθεση του Χατζιδάκι να αποτελέσει τον συνδετικό κρίκο ανάμεσα σε δύο εντελώς διαφορετικούς κόσμους (τις λαϊκές μάζες και τους λόγιους) έχει σταθμούς: «Τα Λειτουργικά», «Ο σκληρός Απρίλης του ΄45» και τα «Πέριξ» όπου περιλαμβάνονται είτε μεταγραφές και διασκευές ρεμπέτικών και λαϊκών είτε η απόπειρα του συνθέτη να γράψει ο ίδιος λαϊκά τραγούδια. Κάτι τέτοιο βέβαια έχει προηγηθεί σε μουσικές του για τον κινηματογράφο, μπαλέτα, θέατρο όπου οι επιρροές και οι δανεισμοί από την ελληνική παράδοση (λαϊκή ή δημοτική ή βυζαντινή) είναι εμφανείς. Ο Χατζιδάκις δεν περιορίζεται στο να διεμβολίσει ευρύτερα κοινωνικά στρώματα διασκευάζοντας τραγούδια της λαϊκής παράδοσης. Με τα χρόνια διαμορφώνει μια υβριδική μουσική ταυτότητα που έχει ως πυρήνα της την «έντεχνη λαϊκή ημιλόγια ή λαϊκογενή λόγια μουσική».