H πρόσφατη απόφαση του ΕΔΑΔ με την οποία καλείται η ιταλική κυβέρνηση να αποσύρει τους σταυρούς από τις σχολικές αίθουσες, έχει ξεσηκώσει θύελλα ποικίλων αντιδράσεων και γι αυτό αξίζει σίγουρα μιας δεύτερης ανάγνωσης. Διάβασα τις τελευταίες ημέρες άρθρα στον εγχώριο και διεθνή τύπο τα οποία επιχειρούν να ερμηνεύσουν την απόφαση αυτή μέσα από την σκοπιά ενός ιδεολογικού διαφωτισμού, παρουσιάζοντάς την σαν μια απόφαση που κινείται στη λογική της διάκρισης των ρόλων κράτους και εκκλησίας.
Είναι όμως έτσι τα πράγματα; Ήμουν πάντοτε οπαδός της άποψης ότι αυτό που έχει σημασία είναι η δημοκρατία των διαφωνούντων και όχι η δημοκρατία των συμφωνούντων. Η δημοκρατία που με ευαισθησία προστατεύει τα δικαιώματα των πάσης φύσεως μειοψηφιών. Τι γίνεται όμως με τα δικαιώματα των πλειοψηφιών που στις περισσότερες μάλιστα φορές είναι σιωπηρές; Πως στην αλήθεια διασφαλίζονται στον σύγχρονο κόσμο των δομικών αμφισβητήσεων;
Με την ίδια ακριβώς λογική είναι αναμενόμενο και προβλεπτό ότι το αμέσως επόμενο βήμα, η επόμενη προσφυγή, θα αφορά πιθανότατα την απόσυρση του σταυρού από τις σημαίες. Και είναι καλά γνωστό ότι ένας μεγάλος αριθμός ευρωπαϊκών σημαιών φέρουν για λόγους ιστορικούς πάνω τους, το σύμβολο του σταυρού. Και μετά σειρά θα πάρει ο σταυρός στα νοσοκομεία, που αποτελεί για πιστούς και πολλές φορές ακόμη και για απίστους, σύμβολο ελπίδας, εγκαρδίωσης και προσδοκίας.
Γιατί δεν αφαιρούμε και τον σταυρό από την σημαία του Ερυθρού Σταυρού, αφού υποθέτω πως με την ίδια ακριβώς λογική θα προκαλεί τις, καθόλα σεβαστές, πεποιθήσεις κάποιων; Πρέπει να είναι σαφές ότι ο σταυρός δεν αποτελεί μόνο ένα χριστιανικό σύμβολο. Έχει αποκτήσει προϊόντος του χρόνου και μια άλλη, ευρύτερη διάσταση. Αποτελεί ένα αναπόσπαστο στοιχείο της ταυτότητας και του ευρωπαϊκού μας πολιτισμού. Θα ήθελα στο σημείο αυτό να θυμίσω ότι η πρώτη πράξη αντίστασης του συνδικάτου της «Αλληλεγγύης» στα ναυπηγεία του Γκντανσκ απέναντι στον σοσιαλιστικό ολοκληρωτισμό, ήταν η τοποθέτηση ενός τεράστιου σταυρού τον οποίον οι εργάτες υπερασπίστηκαν ακόμα και με τη ζωή τους.
Ο φανατισμός όσων δηλώνουν πως με την αποκαθήλωση του σταυρού από τις σχολικές αίθουσες υπερασπίζονται τον κοσμικό χαρακτήρα των κρατών και των κοινωνιών μας, νομίζω πως δεν συνάδει με τις αντιλήψεις ενός διαλεκτικού και όχι αντιπαραθετικού ανθρωπισμού και μάλλον προσιδιάζει στις ακραίες απόψεις που πρυτάνευσαν στην πιο σκοτεινή περίοδο της «τρομοκρατίας», την περίοδο που ακολούθησε τη μεγαλειώδη Γαλλική Επανάσταση.
Η ιδεολογικού τύπου ανάλυση – προσέγγιση του θρησκευτικού φαινομένου που επιχειρείται είναι άκρως επικίνδυνη. Η θρησκεία είναι αυθύπαρκτη και δεν μπορεί να χωρέσει μέσα σε ιδεολογικά στερεότυπα και στεγανά. Δεν μπορεί κοντολογίς να ερμηνευθεί με στενά κοσμικά ή ιδεολογικά κριτήρια. Αυτό που θα πρέπει να κάνουμε με την προσήκουσα νηφαλιότητα είναι να ερμηνεύσουμε την πολλαπλών φύσεων κοινωνία στην οποία ζούμε χωρίς όμως να αποκλείουμε εκ προοιμίου και δογματικά κάποιαν από τις φύσεις αυτές.
Τα σύγχρονα προβλήματα που ταλανίζουν τις πολυσύνθετες κοινωνίες μας δεν μπορούμε να τα λύσουμε κηρύσσοντας συλλήβδην τον πόλεμο στις θρησκείες. Οι μονοθεϊστικές θρησκευτικές παραδόσεις, με προεξάρχουσα ασφαλώς αυτή του Χριστιανισμού, είναι ιστορικά παρούσες στην Ευρώπη. Και οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι ο Χριστιανισμός έχει σφραγίσει καταλυτικά τη διαμόρφωση του ευρωπαϊκού γίγνεσθαι σε βαθμό που οποιαδήποτε προσπάθεια αποσιώπησης ή υποβάθμισης της συμβολής του να συνιστά ένα ασυγχώρητο ιστορικό έλλειμμα. Μια τέτοια αναφορά δεν αποτελεί ούτε πράξη έπαρσης ή εγωισμού ούτε και προσπάθεια απαξίωσης των άλλων θρησκειών, αλλά μια επιστημονικά οφειλόμενη αναγνώριση της συμβολής της χριστιανικής ομολογίας στη διαμόρφωση της ταυτότητας και των χαρακτηριστικών του ευρωπαϊκού κόσμου.
Διερωτώμαι ειλικρινά γιατί ένα μουσουλμάνος ή ένας εβραίος ή μια θρησκευτική ή εθνοτική μειονότητα, να αισθάνεται ασφαλής σε μια κοινωνία που απαρνείται την ταυτότητα και τελικά τον ίδιο τον εαυτό της; Μήπως ζούμε πια σε μια εποχή «χριστιανοφοβίας» μέσα από την συνεχή στοχοποίηση των συμβόλων; Στη Μεγάλη Βρετανία σε μερικές περιοχές αμφισβητείται πλέον ανοικτά το κατά πόσο θα πρέπει να τοποθετείται εορταστικός διάκοσμος για τα Χριστούγεννα, αφού κατά τον ισχυρισμό κάποιων ο διάκοσμος αυτός παραπέμπει ευθέως στη γέννηση του Χριστού. Μήπως τελικά από τη φάση της ανεξιθρησκείας, της ελευθερίας της θρησκείας, έχουμε περάσει στο αίτημα για δικαίωμα στη θρησκεία;
Ακόμη και ο δεδηλωμένα άθεος Βολταίρος, το μεγάλο αυτό τέκνο του ευρωπαϊκού διαφωτισμού, αναγνώρισε και ομολόγησε τον χριστιανικό χαρακτήρα της Ευρώπης. Μια άλλη σημαντική μαρτυρία, μάς έρχεται από τον Εβραίο διανοούμενο, καθηγητή Weiler ο οποίος σημειώνει: «Είναι όντως γελοίο να μην αναγνωρίζεται ο Χριστιανισμός ως ένα εξόχως σημαντικό στοιχείο στον καθορισμό τού τι εννοούμε ως ευρωπαϊκή ταυτότητα, στο καλό και το κακό της, στην τέχνη, στη λογοτεχνία, στη μουσική και στη γλώσσα, ακόμη και στην πολιτική μας κουλτούρα». Τέλος ο Ρομπέρ Σουμάν ο μεγάλος αυτός οραματιστής και από πολλούς θεωρούμενος ως πρωτεργάτης της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας, δήλωνε: «Σε κανένα άλλο χώρο δε νιώθω περισσότερο Ευρωπαίος από του όταν εισέρχομαι σε έναν καθεδρικό ναό».
Ας προσέξουμε λοιπόν. Στην προσπάθειά μας να οικοδομήσουμε την Ευρώπη της πολυμορφίας, της ετερότητας και της ανεκτικότητας ας μην διαπράξουμε ένα ιστορικό και μοιραίο ίσως ολίσθημα. Η συνειδητή και αδιαπραγμάτευτη αντίθεσή μας σε πάσης φύσεως και προελεύσεως θρησκευτικούς φονταμενταλισμούς δεν θα πρέπει να μας οδηγεί σε έναν εξίσου επικίνδυνο κοσμικό, αθεϊστικό και ισοπεδωτικό φονταμενταλισμό.
Tου ΤΑΣΟΥ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥ, βουλευτή και επιτρόπου Ευρωπαϊκών Υποθέσεων του Δημοκρατικού Συναγερμού (ΔΗΣΥ) -Κύπρου
Είναι όμως έτσι τα πράγματα; Ήμουν πάντοτε οπαδός της άποψης ότι αυτό που έχει σημασία είναι η δημοκρατία των διαφωνούντων και όχι η δημοκρατία των συμφωνούντων. Η δημοκρατία που με ευαισθησία προστατεύει τα δικαιώματα των πάσης φύσεως μειοψηφιών. Τι γίνεται όμως με τα δικαιώματα των πλειοψηφιών που στις περισσότερες μάλιστα φορές είναι σιωπηρές; Πως στην αλήθεια διασφαλίζονται στον σύγχρονο κόσμο των δομικών αμφισβητήσεων;
Με την ίδια ακριβώς λογική είναι αναμενόμενο και προβλεπτό ότι το αμέσως επόμενο βήμα, η επόμενη προσφυγή, θα αφορά πιθανότατα την απόσυρση του σταυρού από τις σημαίες. Και είναι καλά γνωστό ότι ένας μεγάλος αριθμός ευρωπαϊκών σημαιών φέρουν για λόγους ιστορικούς πάνω τους, το σύμβολο του σταυρού. Και μετά σειρά θα πάρει ο σταυρός στα νοσοκομεία, που αποτελεί για πιστούς και πολλές φορές ακόμη και για απίστους, σύμβολο ελπίδας, εγκαρδίωσης και προσδοκίας.
Γιατί δεν αφαιρούμε και τον σταυρό από την σημαία του Ερυθρού Σταυρού, αφού υποθέτω πως με την ίδια ακριβώς λογική θα προκαλεί τις, καθόλα σεβαστές, πεποιθήσεις κάποιων; Πρέπει να είναι σαφές ότι ο σταυρός δεν αποτελεί μόνο ένα χριστιανικό σύμβολο. Έχει αποκτήσει προϊόντος του χρόνου και μια άλλη, ευρύτερη διάσταση. Αποτελεί ένα αναπόσπαστο στοιχείο της ταυτότητας και του ευρωπαϊκού μας πολιτισμού. Θα ήθελα στο σημείο αυτό να θυμίσω ότι η πρώτη πράξη αντίστασης του συνδικάτου της «Αλληλεγγύης» στα ναυπηγεία του Γκντανσκ απέναντι στον σοσιαλιστικό ολοκληρωτισμό, ήταν η τοποθέτηση ενός τεράστιου σταυρού τον οποίον οι εργάτες υπερασπίστηκαν ακόμα και με τη ζωή τους.
Ο φανατισμός όσων δηλώνουν πως με την αποκαθήλωση του σταυρού από τις σχολικές αίθουσες υπερασπίζονται τον κοσμικό χαρακτήρα των κρατών και των κοινωνιών μας, νομίζω πως δεν συνάδει με τις αντιλήψεις ενός διαλεκτικού και όχι αντιπαραθετικού ανθρωπισμού και μάλλον προσιδιάζει στις ακραίες απόψεις που πρυτάνευσαν στην πιο σκοτεινή περίοδο της «τρομοκρατίας», την περίοδο που ακολούθησε τη μεγαλειώδη Γαλλική Επανάσταση.
Η ιδεολογικού τύπου ανάλυση – προσέγγιση του θρησκευτικού φαινομένου που επιχειρείται είναι άκρως επικίνδυνη. Η θρησκεία είναι αυθύπαρκτη και δεν μπορεί να χωρέσει μέσα σε ιδεολογικά στερεότυπα και στεγανά. Δεν μπορεί κοντολογίς να ερμηνευθεί με στενά κοσμικά ή ιδεολογικά κριτήρια. Αυτό που θα πρέπει να κάνουμε με την προσήκουσα νηφαλιότητα είναι να ερμηνεύσουμε την πολλαπλών φύσεων κοινωνία στην οποία ζούμε χωρίς όμως να αποκλείουμε εκ προοιμίου και δογματικά κάποιαν από τις φύσεις αυτές.
Τα σύγχρονα προβλήματα που ταλανίζουν τις πολυσύνθετες κοινωνίες μας δεν μπορούμε να τα λύσουμε κηρύσσοντας συλλήβδην τον πόλεμο στις θρησκείες. Οι μονοθεϊστικές θρησκευτικές παραδόσεις, με προεξάρχουσα ασφαλώς αυτή του Χριστιανισμού, είναι ιστορικά παρούσες στην Ευρώπη. Και οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι ο Χριστιανισμός έχει σφραγίσει καταλυτικά τη διαμόρφωση του ευρωπαϊκού γίγνεσθαι σε βαθμό που οποιαδήποτε προσπάθεια αποσιώπησης ή υποβάθμισης της συμβολής του να συνιστά ένα ασυγχώρητο ιστορικό έλλειμμα. Μια τέτοια αναφορά δεν αποτελεί ούτε πράξη έπαρσης ή εγωισμού ούτε και προσπάθεια απαξίωσης των άλλων θρησκειών, αλλά μια επιστημονικά οφειλόμενη αναγνώριση της συμβολής της χριστιανικής ομολογίας στη διαμόρφωση της ταυτότητας και των χαρακτηριστικών του ευρωπαϊκού κόσμου.
Διερωτώμαι ειλικρινά γιατί ένα μουσουλμάνος ή ένας εβραίος ή μια θρησκευτική ή εθνοτική μειονότητα, να αισθάνεται ασφαλής σε μια κοινωνία που απαρνείται την ταυτότητα και τελικά τον ίδιο τον εαυτό της; Μήπως ζούμε πια σε μια εποχή «χριστιανοφοβίας» μέσα από την συνεχή στοχοποίηση των συμβόλων; Στη Μεγάλη Βρετανία σε μερικές περιοχές αμφισβητείται πλέον ανοικτά το κατά πόσο θα πρέπει να τοποθετείται εορταστικός διάκοσμος για τα Χριστούγεννα, αφού κατά τον ισχυρισμό κάποιων ο διάκοσμος αυτός παραπέμπει ευθέως στη γέννηση του Χριστού. Μήπως τελικά από τη φάση της ανεξιθρησκείας, της ελευθερίας της θρησκείας, έχουμε περάσει στο αίτημα για δικαίωμα στη θρησκεία;
Ακόμη και ο δεδηλωμένα άθεος Βολταίρος, το μεγάλο αυτό τέκνο του ευρωπαϊκού διαφωτισμού, αναγνώρισε και ομολόγησε τον χριστιανικό χαρακτήρα της Ευρώπης. Μια άλλη σημαντική μαρτυρία, μάς έρχεται από τον Εβραίο διανοούμενο, καθηγητή Weiler ο οποίος σημειώνει: «Είναι όντως γελοίο να μην αναγνωρίζεται ο Χριστιανισμός ως ένα εξόχως σημαντικό στοιχείο στον καθορισμό τού τι εννοούμε ως ευρωπαϊκή ταυτότητα, στο καλό και το κακό της, στην τέχνη, στη λογοτεχνία, στη μουσική και στη γλώσσα, ακόμη και στην πολιτική μας κουλτούρα». Τέλος ο Ρομπέρ Σουμάν ο μεγάλος αυτός οραματιστής και από πολλούς θεωρούμενος ως πρωτεργάτης της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας, δήλωνε: «Σε κανένα άλλο χώρο δε νιώθω περισσότερο Ευρωπαίος από του όταν εισέρχομαι σε έναν καθεδρικό ναό».
Ας προσέξουμε λοιπόν. Στην προσπάθειά μας να οικοδομήσουμε την Ευρώπη της πολυμορφίας, της ετερότητας και της ανεκτικότητας ας μην διαπράξουμε ένα ιστορικό και μοιραίο ίσως ολίσθημα. Η συνειδητή και αδιαπραγμάτευτη αντίθεσή μας σε πάσης φύσεως και προελεύσεως θρησκευτικούς φονταμενταλισμούς δεν θα πρέπει να μας οδηγεί σε έναν εξίσου επικίνδυνο κοσμικό, αθεϊστικό και ισοπεδωτικό φονταμενταλισμό.
Tου ΤΑΣΟΥ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥ, βουλευτή και επιτρόπου Ευρωπαϊκών Υποθέσεων του Δημοκρατικού Συναγερμού (ΔΗΣΥ) -Κύπρου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου