(Ἀποσπάσματα ἀπό κήρυγμα τοῦ πατρός Θεοδώρου Ζήση, ἐπιτίμου καθηγητοῦ Πατρολογίας τοῦ Α.Π.Θ.)
Ὁ Μέγας Φώτιος εἶναι μία έντελῶς ἐξαιρετική καί ἐξέχουσα μορφή Ἁγίου, διδασκάλου, λογίου, ὁμολογητοῦ, ἱεραποστόλου, διπλωμάτου.
Ὁ Μἐγας Φώτιος θεωρεῖται ἕνας μεγάλος ἀνθρωπιστής· εἶναι ἐραστής καί λάτρης τῶν ἀρχαίων ἑλληνικῶν γραμμάτων, ὄχι ὅμως σάν τόν τῦπο τῶν ἀνθρωπιστῶν τῆς Ἀναγεννήσεως, τῶν ἀθέων, οἱ ὁποῖοι ἐστράφησαν ἐναντίον τῆς Ἐκκλησίας, ἐναντίον τῶν Πατέρων, ἐστράφησαν ἐναντίον τῶν παραδόσεων. Ὁ ἅγιος Φώτιος εἶναι μεγάλος ἀνθρωπιστής, ἀλλά Χριστιανός ἀνθρωπιστής, ὁ ὁποῖος τιμᾶ καί τήν Ἁγία Γραφή καί τιμᾶ, ἐπίσης, ὑπερβαλλόντως καί τούς Ἁγίους Πατέρας, ἐπί τῇ βάσει τῶν ὁποίων πορεύεται.
Ὁ Μέγας Φώτιος θεωρεῖται ἐπίσης μέγας ἐκκλησιαστικός πολιτικός. Μεταφράζοντάς το αὐτό σέ θεολογική γλῶσσα, θά τό ἔλεγα ὅτι εἶναι πολύ μεγάλος ἱεραπόστολος. Ἐξεπόνησε ἕνα μεγαλοφυές ἱεραποστολικό σχέδιο, μέ τό ὁποῖο ἐξετίναξε τά ὅρια τά πολιτιστικά καί πνευματικά τῆς Αὐτοκρατορίας πρός τόν βορρᾶ, πρός τούς Σλαβικούς λαούς. Ἡ μεγάλη Ρωσία καί οἱ Ὀρθόδοξοι λαοί στά Βαλκάνια ὀφείλουν τήν Χριστιανική τους Πίστη στό Μέγα Φώτιο. Μαθηταί τοῦ Μεγάλου Φωτίου ἦταν οἱ Θεσσαλονικεῖς ἀδελφοί, οἱ Ἅγιοι Κύριλλος καί Μεθόδιος, οἱ φωτισταί τῶν Σλάβων.
Καί ἡ Τρίτη πλευρά τῆς μεγαλοσύνης τοῦ Ἁγίου Φωτίου εἶναι ὅτι ὑπῆρξε πολύ μεγάλος καί σπουδαῖος θεολόγος. Διακρίθηκε ἰδιαίτερα στό χῶρο τῆς Δογματικῆς καί τῆς Ἀπολογητικῆς καί τῆς πολεμικῆς ἐναντίον τῶν Λατίνων. Εἶναι ὁ πρῶτος Πατριάρχης, ὁ πρῶτος θεολόγος, ὁ ὁποῖος ἀναλαμβάνει ἀγῶνα ἐναντίον τοῦ Παπισμοῦ, ἐναντίον τῆς αἱρέσεως τοῦ Filioque.
Κατόρθωσε ὁ Μέγας Φώτιος νά ἀναχαιτίσει τήν ἐπέκταση τοῦ παπισμοῦ καί νά καταπολεμήσει μαζί μέ τήν αἵρεση τοῦ Filioque, ἐπίσης καί τό Πρωτεῖο τοῦ Πάπα καί νά σώσει τήν αὐτονομία τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Ἐάν δέν μᾶς ἐχάριζε ὀ Θεός τόν Μέγα Φώτιο, σήμερα ὅλοι θά ἤμασταν ἥ Παπικοί ἤ τοὐλάχιστον θά ἤμασταν Οὐνίτες.
Ὁ Μέγας Φώτιος προερχόταν ἀπό πλούσια οἰκογένεια κι ἀπό ὑψηλή κοινωνική τάξη. Λόγῳ τῶν προσόντων πού εἶχε, τοῦ ἀνέθεσαν ὑψηλά πολιτικά ἀξιώματα. Ἦταν Πρωτοσπαθάριος, δηλαδή ἐπικεφαλῆς τῶν αὐλικῶν ἀξιωματούχων, καί Πρωτοασηκρίτης, ἐπικεφαλῆς τοῦ διπλωματικοῦ σώματος. Ἀπό νεαρᾶς, ὅμως, ἡλικίας εἶχε στροφή πρός τόν μοναχικό βίο. Εἶχε ἔρωτα νά γίνει μοναχός. Γεννήθηκε στήν Κωνσταντινούπολη τό 820, ἔγινε Πατριάρχης τό 858, καί ἐκοιμήθη, δυστυχῶς, ἐξόριστος καί φυλακισμένος.
---------------------------------
Ἀπό τό ἔργο τοῦ πατρός Θεοδώρου Ζήση «ΟΜΙΛΙΕΣ στίς Κυριακές καί στίς Ἑορτές τοῦ ἔτους», τόμος Β΄, ἐκδόσεις «Τό Παλίμψηστον», Θεσσαλονίκη Δεκέμβριος 2024.
Ἐπιμέλεια ἀντιγραφῆς Φώτιος Μιχαήλ, ἰατρός
