Ο αιχμάλωτος Σταυρός

 

Στις αρχές του 7ου αιώνα ο περσικός στρατός του βασιλιά Χοσρόη Β’ (590-628 μ.Χ.) εισβάλλει στη Συρία-Παλαιστίνη και λεηλατεί την ύπαιθρο και τις πόλεις. Οι ναοί και τα μοναστήρια πυρπολούνται και ένα μεγάλο μέρος του χριστιανικού πληθυσμού σφαγιάζεται. Επικεφαλής του στρατεύματος είναι ο Πέρσης στρατηγός Σαρμπαράζ ο αποκαλούμενος «βασιλικός αγριόχοιρος» λόγω του αδίστακτου και αμείλικτου χαρακτήρα του.

Στο πλευρό των Περσών συντάσσονται περίπου 20.000 Εβραίοι από την Αντιόχεια και την Τιβεριάδα… Η φοβερή σφαγή μέσα στην Ιερουσαλήμ περιγράφεται με λεπτομέρειες και από έναν αυτόπτη μάρτυρα των γεγονότων: τον Γεωργιανό ιερομόναχο της μονής του Αγίου Σάββα, Αντίοχο Στρατήγιο ο οποίος είχε αιχμαλωτισθεί από τους Πέρσες αλλά κατάφερε να δραπετεύσει. «Πόσες ψυχές θανατώθηκαν στη δεξαμενή της Μαμίλα. Πόσοι χάθηκαν από την πείνα και τη δίψα. Πόσοι ιερείς και μοναχοί σφαγιάστηκαν από τα ξίφη τους. Πόσα βρέφη ποδοπατήθηκαν… Στη δεξαμενή της Μαμίλα μετρήσαμε 24518 ψυχές».

Ο Έλληνας Πατριάρχης Ζαχαρίας και οι λιγοστοί κληρικοί που βρίσκονταν μαζί του συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν αιχμάλωτοι στην Περσία. Μαζί τους μεταφέρθηκε και ο Τίμιος Σταυρός (614 μ.Χ.), ο οποίος παρέμεινε μέσα στο προστατευτικό του κάλυμμα. Το ιερότερο κειμήλιο του χριστιανικού κόσμου πέρναγε για πρώτη φορά σε χέρια αλλόπιστων, όμως, δεν υπέστη καμία φθορά ή βεβήλωση.

(Το πιο ιερό κειμήλιο του Χριστιανισμού χλευάστηκε σε θρίαμβο που έκαναν οι Πέρσες στην πρωτεύουσά τους, Κτησιφώντα. Όπως θρυλείται, ο Χοσρόης τον έστησε στα δεξιά του θρόνου του ενώ στα αριστερά τοποθέτησε έναν ψεύτικο πετεινό ώστε ο ίδιος να κάθεται ως «Πατήρ» ανάμεσα στον «Υιό» και στο «Άγιο Πνεύμα». Αυτό το ανυπολόγιστο θρησκευτικό και ψυχολογικό κτύπημα συγκλόνισε τον Χριστιανισμό.) Όπως μας πληροφορεί ο Ορθόδοξος Πατριάρχης της Αλεξάνδρειας, Ευτύχιος ο Τίμιος Σταυρός κατέληξε στα χέρια της επίσημης συζύγου του Πέρση βασιλιά Χοσρόη Β’, της ελληνορθόδοξης πριγκίπισσας Μαρίας η οποία ήταν κόρη του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μαυρίκιου. Η πριγκίπισσα Μαρία είχε ζητήσει από τον Πέρση βασιλιά και σύζυγό της να της παραδοθεί όχι μόνον ο Τίμιος Σταυρός αλλά και ο Πατριάρχης Ζαχαρίας μαζί με άλλους αιχμαλώτους, οι οποίοι παρέμειναν επί έτη φιλοξενούμενοι σε μία πτέρυγα του γιγαντιαίου βασιλικού ανακτόρου – με τα χιλιάδες δωμάτια – που είχε ανοικοδομήσει ο μεγαλομανής Χοσρόης στην πρωτεύουσά του Κτησιφώντα. Ο Τίμιος Σταυρός διαφυλάχθηκε μέσα στην ιδιωτική εκκλησία της Μαρίας επί 13 έτη, μέχρι που επιστράφηκε άθικτος στον αυτοκράτορα Ηράκλειο το έτος 627.

Ο αιχμάλωτος Σταυρός τους γλύτωσε από την ειδωλολατρία και τους χάρισε την ελευθερία τους. Όσο καιρό βρισκόταν στην Περσία ο Σταυρός πάντοτε άστραφτε και παντού άπλωνε τις ευεργετικές ακτίνες της χάριτος σαν όπλο σωτήριο και ακατανίκητο. Εκείνοι που είχαν καλή διάθεση, και δέχονταν την αληθινή πίστη του Χριστού, κατά τρόπον θαυμαστό τους φώτιζε.

Λεγει ο π. Ανανίας Κουστένης:΄΄Έκλεψαν κάποτε οι Πέρσες τον Τίμιο και ζωοποιό Σταυρό, το 614, από την αγία πόλη της Ιερουσαλήμ και τον πήγαν στα βάθη της Περσίας. Για να στενοχωρήσουν τους χριστιανούς και για να προσβάλουν το Τίμιον Ξύλον. Όμως εκεί ο Τίμιος και ζωοποιός Σταυρός πήρε την «εκδίκησίν» του! Άρχισε εκεί με τη δύναμη και τη χάρη που έχει -δε λέμε «δυνάμει του Τιμίου και ζωοποιού Σταυρού»;- να φωτίζει και να ξυπνά τους καλοπροαίρετους εκ των Περσών ειδωλολατρών! Έργον Ιεραποστολικό! Και πολλοί λοιπόν ελκύστηκαν!

Τότε, ο μέγας αυτοκράτωρ του Βυζαντίου Ηράκλειος, ο όντως σταυροφόρος, ο πρώτος σταυροφόρος της Ανατολής, επεχείρησε εκστρατεία και αποφάσισε να ηγηθεί εκείνος της εκστρατείας, πράγμα ασυνήθιστο για βυζαντινό αυτοκράτορα. Στις 4 Απριλίου 622, Κυριακή του Πάσχα, ο Ηράκλειος γιόρτασε με την οικογένειά του και κοινώνησε των Αχράντων Μυστηρίων. Την επόμενη μέρα μπήκε στην Αγία Σοφία ντυμένος ως απλός στρατιώτης, γονάτισε μπροστά στο ιερό και προσκύνησε μπροστά σε όλο τον λαό. Στην συνέχεια είπε στον Πατριάρχη Σέργιο: «Στα χέρια του Θεού, της Μητέρας Του και τα δικά σου αφήνω αυτήν την πόλη και τον γιο μου». Παραλαμβάνοντας την αχειροποίητη εικόνα του Χριστού κατέβηκε στην παραλία, αποχαιρέτησε την οικογένειά του και μπήκε στα πλοία. Ο λαός αποχαιρετούσε με επευφημίες τον στόλο. Έτσι, μ’ αυτό το καθαρά θρησκευτικό τελετουργικό ο Ηράκλειος ξεκίνησε μια κυριολεκτικά «ηράκλεια» εκστρατεία, έναν απεγνωσμένο αγώνα για την σωτηρία της αυτοκρατορίας.

Και πήγε στα βάθη της Περσίας, κι εκεί ενίκησε και συνέτριψε τους Πέρσας, στη Νινευί, 12 του μηνός Δεκεμβρίου, του αγίου Σπυρίδωνος, 627. Μετα κατευθύνθηκε στην Κτησιφώντα, την περσική πρωτεύουσα, πριν να ξεκινήσει, όμως, ο Ηράκλειος έστειλε στον Χοσρόη τελεσίγραφο: «Αναζητώ την ειρήνη. Δεν θα κάψω οικειοθελώς την Περσία, αλλά αναγκάζομαι από σένα. Ας πετάξουμε τα όπλα κι ας ειρηνεύσουμε. Ας σβήσουμε την φωτιά πριν να κάψει τα πάντα». Ο Χοσρόης αρνήθηκε την ειρήνη. Μια συνομωσία με αρχηγό τον Σιρόη, γιο του Χοσρόη εκθρόνισε τον σάχη από τον θρόνο του. Ο Χοσρόης εγκαταλείφθηκε ακόμα και από την προσωπική του φρουρά και εκτελέστηκε στις 28 Φεβρουαρίου 627. Ο νέος σάχης αμέσως πρότεινε στον Ηράκλειο, ο οποίος βρισκόταν κοντά στην Κτησιφώντα, ειρήνη. Ο Ηράκλειος αποδέχτηκε την ειρήνη, χωρίς να ζητήσει μεγάλες οικονομικές επανορθώσεις, επειδή ήξερε πως η Περσία βρισκόταν σε τραγική κατάσταση. Ο μόνος επιπλέον όρος που ζήτησε ήταν η επιστροφή του Τίμιου Σταυρού. Η Αίγυπτος, η Παλαιστίνη και η Συρία γύρισαν πίσω στο Βυζάντιο. Ο Ηράκλειος γύρισε στην Κωνσταντινούπολη φέροντας μαζί του το ανεκτίμητο κειμήλιο. Στον μεγαλοπρεπή θρίαμβο η πομπή πέρασε σ’ όλη την πόλη και σταμάτησε στην Αγία Σοφία. Ο Τίμιος Σταυρός υψώθηκε πάνω στην Αγία Τράπεζα του μεγάλου ναού, ως δείγμα πως η σωτηρία της αυτοκρατορίας οφειλόταν στον Θεό και ως δείγμα της θεϊκής εύνοιας του Βυζαντίου.

΄΄Και τον επόμενο χρόνο 629, 14 Σεπτεμβρίου, ύψωσε τον Τίμιο Σταυρό και πάλι στον ναό της Αναστάσεως, αφού τον επανέφερε θριαμβευτικά. Κι οι λαοί, τότε, και τα έθνη και οι υπόλοιποι όλοι εδοξολόγησαν τον Κύριο και εκραύγασαν το «Κύριε ελέησον».

Και το έτος εκείνο, 629 μ.Χ., ο μέγας Ηράκλειος εξέδωκε διάταγμα και όρισε να εορτάζεται σ’ όλη την αυτοκρατορία και σ’ όλη τη χριστιανοσύνη τι; Η Παγκόσμιος Ύψωσις του Τιμίου και Ζωοποιού Σταυρού. Σ’ όλο τον κόσμο, σ’ όλη την πλάση, σ’ όλη την χριστιανοσύνη, την ημέρα αυτή υψώνεται ο Τίμιος και Ζωοποιός Σταυρός, πάνω στον οποίον υψώθηκε ο φιλάνθρωπος Χριστός μας, για να μας ανυψώσει από τη γη στον ουρανό. ΄΄(π. Ανανίας Κουστένης)

΄΄Με τελετουργικό τρόπο επέστρεψε τον Σταυρό στην Ιερουσαλήμ. Ο Ηράκλειος εισερχόταν στην Πόλη μεταφέροντας τον Σταυρό στην πλάτη του, αλλά αίφνης του ήταν αδύνατον να κάνει άλλο βήμα. Τότε ο Πατριάρχης Ζαχαρίας είδε έναν άγγελο να εμποδίζει τον αυτοκράτορα να φέρει επάνω του τον Σταυρό, στην ίδια οδό πού ο Κύριος είχε βαδίσει ανυπόδητος και παραδομένος στη χλεύη των ανθρώπων.

Ο πατριάρχης γνωστοποίησε την οπτασία του. Τότε ο αυτοκράτορας εξεδύθη τη στολή του και βάδισε ρακένδυτος και ανυπόδητος, φέροντας επάνω του τον Σταυρό του Κυρίου τον μετέφερε στον Γολγοθά και τον τοποθέτησε στον Ναό της Αναστάσεως προς ανακούφιση και ευφροσύνη όλου του χριστιανικού κόσμου!

Από το βιβλίο του Αγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς, ο “Πρόλογος της Αχρίδος – Σεπτέμβριος”, των εκδόσεων Άθως.