Η βαρκαρόλα, (Barcarolle) ή βαρκαρόλλα (από την ιταλική λέξη barca = βάρκα), ή επί το ελληνικότερο λεμβωδία, είναι ένα παραδοσιακό λαϊκό τραγούδι που τραγουδιέται από βενετούς γονδολιέρηδες ή οργανικής μουσικής, που συσχετίζεται με τη βαρκάδα.
Από το ρεπερτόριο της κλασικής μουσικής, ξεχωρίζει η βαρκαρόλα από την όπερα «Τα Παραμύθια του Χόφμαν» (πρεμιέρα στο Παρίσι το 1881) του Ζακ Όφενμπαχ, καθώς και η «Βαρκαρόλα σε φα δίεση μείζονα», έργο για πιάνο του Φρεντερίκ Σοπέν.
Το κύριο χαρακτηριστικό της βαρκαρόλας δεν είναι άλλο από τη ρυθμική αγωγή της, η οποία σχεδόν απαρέγκλιτα είναι σε μέτριας ταχύτητας 6/8, θυμίζοντας το λίκνισμα της γόνδολας κατά την κωπηλασία. Αν και το είδος ήταν γνωστό κατά τον 18ο αιώνα, τα πλέον γνωστά δείγματα προέρχονται από τη Ρομαντική περίοδο. Καθώς η θεματολογία της υπήρξε ιδιαίτερα πρόσφορη για τα οπερατικά κείμενα της εποχής (λιμπρέτι), οι άριες σε ύφος βαρκαρόλας αποτελούν σημαντικό μέρος των οπερατικών έργων του Ρομαντισμού.
Grand Canal by moonlight, Venice, Italy between 1890 and 1900.
Πλήθος συνθετών, όπως ο Τζοακίνο Ροσσίνι, ο Βάγκνερ, ο Γκαετάνο Ντονιτσέττι κ.α., έχουν ενσωματώσει λεμβωδίες στα έργα τους, ιδιαιτέρως σε σκηνές που σχετίζονται με τη Βενετία, ή τις βαρκάδες εν γένει. Από την οργανική μουσική, ξεχωρίζουν οι βαρκαρόλες του Φέλιξ Μέντελσον και του Τσαϊκόφσκι, καθώς και άλλα έργα γραμμένα τόσο για σολιστικά όργανα όσο για ορχήστρα.
Στον 20ο αιώνα το είδος μεταπήδησε από την όπερα στο μιούζικαλ, μέσα από τα ευρύτερα γνωστά έργα του Τζωρτζ Γκέρσουιν, του Λέοναρντ Μπερνστάιν του Στίβεν Σόντχαϊμ κ.α.
Τα ορχηστρικά του θέματα του Σταύρου Ξαρχάκου είναι από τα ωραιότερα που έχουμε ακούσει στην ελληνική δισκογραφία, είναι εξαιρετικός τόσο στη σύνθεση όσο και στην ενορχήστρωση.
Όταν διευθύνει την ορχήστρα του στη διάρκεια συναυλίας, ιδιαίτερη εντύπωση κάνει η άνεση, η δεξιοτεχνία, οι ποικιλόχρωμοι χρωματισμοί, το σφρίγος, η ζεστασιά στο κάθε τραγούδι του, καθώς και η αμεσότητα που είχε με τους ερμηνευτές και τους μουσικούς του. Προ πάντων, όμως, ο σεβασμός του απέναντι στο κοινό του, απόρροια της συγκροτημένης προσωπικότητας, του ταλέντου, αλλά και της άρτιας τεχνικής του.
Γιώργος Παπαστεφάνου: Σκαλίζοντας τις αναμνήσεις του από τα πρώτα χρόνια της καριέρας του, ο Κώστας Χατζής θυμόταν πως αυτή η Βαρκαρόλα είχε γραφτεί για να την τραγουδήσει εκείνος, αλλά τελικά τον πρόλαβε η ταινία. Και η Βαρκαρόλα σαν τραγούδι τίτλων ακούστηκε πρώτα στο Ταξίδι του Ντίνου Δημόπουλου και μετά στο μικρό 45άρι που ηχογράφησε ο Κώστας. Στο φιλμ τραγουδούσε χορωδία κι αυτή την εκτέλεση παίζαμε κι εμείς τότε στο ραδιόφωνο. Ήταν μέρος του υλικού που μού είχε δώσει ο Σταύρος Ξαρχάκος, όταν τον συνάντησα στο σπίτι του της Θεμιστοκλέους 43 το 1962.
Στην μαγνητοταινία που μού έδωσε υπήρχαν και τα άλλα δύο τραγούδια της ταινίας, και όχι μόνο με τη φωνή της Ζωής Φυτούση, αλλά και σε οργανική εκτέλεση, που επίσης παίζαμε τότε κατά κόρον. Εμείς θ' ακούσουμε τώρα την Βαρκαρόλα, μέσα από τη Μουσική βραδιά με τον Κώστα Χατζή που είχαμε γυρίσει το 1978 στη μπουάτ Σκορπιός της οδού Κυδαθηναίων στην Πλάκα. Οι στίχοι είναι βέβαια του Βαγγέλη Γκούφα, του Σταύρου Ξαρχάκου η μουσική, ο Λάκης Καλύβας είναι υπεύθυνος για την φωτογραφία, ο Τάσης Παλατσιώλης φρόντισε τον ήχο. Σκηνοθεσία Δάφνη Τζαφέρη.
Βιβλιογραφία
• Brown, Maurice (1980). "Barcarolle". The New Grove Dictionary of Music and Musicians. In Sadie, Stanley (ed.). London: Macmillan 1995. in English
• Music Theory. barcarolle by The Editors of Encyclopaedia Britannica. History
• Κεντρική φωτογραφία από την βαρκαρόλα και τα φαναράκια ανήμερα του Πάσχα στην Κορώνη Μεσσηνίας. Η Κορώνη είναι παραλιακή κωμόπολη της Περιφερειακής Ενότητας Μεσσηνίας. Απέχει 52 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά από την Καλαμάτα. Είναι φημισμένη για το Βενετσιάνικο κάστρο που δεσπόζει πάνω από την πόλη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου