Πάνω από τα σύννεφα

Μαργκερίτ Γιουρσενάρ,Γαλλίδα συγγραφέας και ποιήτρια .

 
Έμαθε λατινικά και αρχαία ελληνικά και τα μιλούσε σαν τα γαλλικά της! Ταξίδευε συνεχώς μόνη της ή με τον πατέρα της όταν ήταν μικρή και έγραφε από νεαρή ηλικία αλλά μετά από μερικά χρόνια αποφάσισε να αφήσει της κοσμοπολίτικη ζωή και εγκαταστάθηκε μόνιμα στο νησί της, σε ένα ξύλινο σπίτι, κρατώντας στο υπόλοιπο της ζωής της τα απολύτως απαραίτητα, αυθεντικότητα, γαληνή και ανθρώπινη ζεστασιά. Παράλληλα ταξίδευε και ταξίδεψε πολύ και σε όλο σχεδόν τον κόσμο. Θεωρούσε ότι για να γνωρίσεις καλύτερα έναν τόπο οφείλεις να τον «κατακτήσεις» στο παρόν και το παρελθόν του, να αφουγκραστείς την καθημερινότητα και τον πολιτισμό του. Και σε ένα βιβλίο της ο ήρωας αναρωτιέται: "Ποιος θα 'ταν τόσο ανόητος να πεθάνει χωρίς να 'χει κάνει έστω και μία φορά τον γύρο της φυλακής του;" Το 1980 η Γαλλική Ακαδημία έσπασε την παράδοση 345 ετών και δέχτηκε την Μαργκερίτ Γιουρσενάρ ως την πρώτη γυναίκα ανάμεσα στους σαράντα «αθανάτους».
Είχε έρθει και στην Ελλάδα πάρα πολλές φορές. Η Ελλάδα ήταν πάντοτε ένας από τους αγαπημένους προορισμούς της και συνήθιζε να την επισκέπτεται κυρίως την περίοδο 1932-1939, χρόνια κατά τα οποία είχε συνδεθεί με τον Ανδρέα Εμπειρίκο, στον οποίο κι αφιέρωσε τα Διηγήματα της Ανατολής. Στα Διηγήματα της Ανατολής, εξάλλου, η Γιουρσενάρ πραγματεύεται στις τρεις από τις δέκα νουβέλες του βιβλίου ελληνικά θέματα. Η Ελλάδα ήταν ένας αγαπημένος τόπος γι' αυτή. Ένας από τους πολλούς προορισμούς των αναρίθμητων ταξιδιών της. Η Ιταλία ήταν ένας ακόμη. Άλλωστε ταξίδευε ως τα βαθιά της γεράματα. Έζησε μια ζωή απολύτως όπως τη θέλησε, γράφοντας και ταξιδεύοντας. Έλεγε πάντα πως "Την Ελλάδα την αγαπώ, γιατί διδάχθηκα πολλά από τους αρχαίους συγγραφείς και βέβαια για την πίστη σας στη φιλία. Μην ξεχνάτε ότι η ευημερία του κόσμου εξαρτάται από το επίπεδο της φιλίας και της ποίησης του.." 

Μιλάει για τη ζωή, τον έρωτα μα και μέσα από τους ήρωες των βιβλίων της με πρώτο και καλύτερο τον Αυτοκράτορα της Ρώμης Αδριανό στο υπέροχο βιβλίο της "Απομνημονεύματα του Αδριανού", του πιο "Έλληνα" από τους Ρωμαίους αυτοκράτορες: "Το μεγάλο λάθος μας είναι πώς προσπαθούμε να αποσπάσουμε από τον καθένα αρετές που δεν έχει, παραμελώντας να του καλλιεργήσουμε εκείνες που έχει. Και ένας από τους καλύτερους τρόπους να πλάσουμε ξανά τη σκέψη ενός ανθρώπου, είναι να ανασυγκροτήσουμε τη βιβλιοθήκη του. Από τη στιγμή που άρχισε να μετράει στη ζωή μου, η τέχνη έπαψε νάναι πολυτέλεια και έγινε καταφύγιο, μορφή αγωγής. Ο μύθος έχει και τα καλά του. Μαρτυράει πως οι αποφάσεις του πνεύματος και της θέλησης είναι εκείνες που υπαγορεύουν τις περιστάσεις. Πραγματικός τόπος της γέννησής μας είναι κείνος στον οποίο βλέπουμε για πρώτη φορά με καθαρό μάτι τον εαυτό μας. Εμένα οι πρώτες μου πατρίδες ήτανε τα βιβλία... Καθένας από εμάς έχει περισσότερες αρετές απ’ όσες νομίζουμε, αλλά μόνο η επιτυχία τις φέρνει στο φως, ίσως γιατί τότε οι γύρω μας περιμένουν να δουν αν θα πάψουμε να τις εξασκούμε. Γι' αυτό προσπαθώ να μη χάσω ποτέ από τα μάτια μου το διάγραμμα της ανθρώπινης ζωής, που δεν το συνθέτουν, ό,τι κι αν λένε, μια οριζόντιος και δύο κάθετες, αλλά περισσότερο τρεις ελικοειδείς, που προχωρούν προς το άπειρο χωρίς να παύουν να προσεγγίζουν και να χωρίζονται μεταξύ τους: Αυτό που ένας άνθρωπος πίστεψε πως ήταν, αυτό που θα ήθελε να είναι και αυτό που υπήρξε... Και τότε κατάλαβα πόσο προνομιούχος είναι ένας άνθρωπος που είναι ελεύθερος, ένας Οδυσσέας χωρίς άλλη Ιθάκη παρά μόνο εκείνη που έχει μέσα του."
Η Μαργκερίτ Γιουρσενάρ είχε πει πως θα έγραφε ως τη στιγμή που η πένα θα έπεφτε από τα χέρια της και έτσι έκανε. Στην ήρεμη ζωή της στο ξύλινο σπίτι της στο νησί αλλά και στα ταξίδια της ήθελε μόνο καλούς φίλους δίπλα της.

 Η φιλοσοφία της: "Είμαι ένας απλός, καθημερινός άνθρωπος, που ζυμώνει το ψωμί του για να φάει, που λατρεύει τα ζώα, τα φυτά, τους φίλους και νιώθει ευτυχισμένος όταν τ αγαπάει όλα αυτά, χωρίς να περιμένει να τον αγαπήσουν. Κάθε ευτυχία για μένα είναι μια αθωότητα. Μα έμαθα πως μόνο πάνω σ' ένα θεμέλιο δυστυχίας χτίζεται μια ευτυχία. Αρκεί να έχουμε πάντα τη δύναμη, παρά τις δυσκολίες και τις δυστυχίες να μη το βάζουμε κάτω. Αρκεί να σηκώνουμε τα χέρια και να λέμε: Νομίζω πως θα μπορέσω να χτίσω την ευτυχία μου! Και να μην ξεχνάμε πως έχουμε ανάγκη τους άλλους για να ανακαλύψουμε τον εαυτό μας..

Φιλία σημαίνει προπαντός σιγουριά, κι αυτό είναι που τη διαχωρίζει από τον έρωτα. Σημαίνει επίσης σεβασμός και απόλυτη παραδοχή του άλλου. Κάθε αληθινή φιλία είναι ένα απόκτημα διαρκές. Η φιλία, όπως και ο έρωτας, απαιτεί τόση τέχνη όσο μια πετυχημένη φιγούρα χορού. Χρειάζεται πολλή άνεση και μεγάλος συγκρατημός. Ανταλλαγές λόγων. Μεγάλη σιωπή. Η σιωπή είναι καμωμένη από λέξεις που δεν έχουν ειπωθεί αλλά δεν χρειάζεται και να ειπωθούν. Και προπαντός η φιλία είναι σεβασμός. Στο συναίσθημα της ελευθερίας του άλλου. Της αξιοπρέπειάς του. Στην παραδοχή. Θυμάμαι πάντα το κοριτσάκι στο βιβλίο του Μοντερλάν που δεν έχει δώσει όνομα στη γάτα του. Και πώς τη φωνάζεις; τη ρωτούν. Δεν τη φωνάζω, έρχεται όποτε θέλει. Έτσι είναι οι φίλοι. Συχνά έρχονται από τύχη..
Ερωτας είναι η βαθιά συνείδηση, να καταλάβεις δηλαδή ότι με τον έρωτα μπορείς μόνο να εξελιχθείς. Οταν αγαπάς, όταν είσαι ερωτευμένος, όλα γίνονται από μόνα τους. Δεν χρειάζονται θυμοί, φόβοι, αλλά να σέβεσαι την ατομικότητά του. Σημαίνει να μη χάνεται ο κόσμος γύρω σου όταν απομακρύνεσαι, γιατί τότε γίνεται εξάρτηση. Ο έρωτας είναι έρωτας όταν δεν προσθέτει, ούτε αφαιρεί. Και τότε η ζωή είναι υπέρτατο δώρο, είναι μοναδική για τον καθένα, και τη ζούμε μόνο μία φορά.."
Και για το τέλος παραθέτει τις σκέψεις του Πίκο ντε λα Μιραντόλα που αποτελούν μότο για το βιβλίο της "Άβυσσος", ένα βιβλίο που έγραφε 40 χρόνια και όπως έχει αναφέρει και η ίδια στο συνοδευτικό σημείωμα, είναι από τα έργα με τα οποία ο συγγραφέας ζει σ' όλη του τη ζωή.
"Δεν σου έδωσα ούτε πρόσωπο, ούτε τόπο που να είναι δικός σου, ούτε κανένα ιδιαίτερο χάρισμα, ω Αδάμ, έτσι ώστε το πρόσωπό σου, τον τόπο και τα χαρίσματά σου να τα θελήσεις να τα κερδίσεις και να τα κατακτήσεις ο ίδιος. Η Φύση κλείνει άλλα είδη μέσα σε νόμους που εγώ θέσπισα. Αλλά εσύ, που κανένα όριο δεν περιορίζει, με την διαιτησία σου, στα χέρια της οποίας σε εμπιστεύτηκα, ορίζεις μόνος τον εαυτό σου. Σε τοποθέτησα στο κέντρο του κόσμου, για να μπορείς καλύτερα να θωρείς όσα περιέχει ο κόσμος. Δεν σε έκανα ούτε ουράνιο ούτε γήινο ούτε θνητό ούτε αθάνατο, ώστε εσύ, μόνος, ελεύθερος, σαν ένας καλός ζωγράφος ή ένας άξιος γλύπτης, να τελειώσεις μόνος σου τη δική σου μορφή..."
Σε μια από τις ιστορίες της στο βιβλίο "Διηγήματα της Ανατολής" η Γιουρσενάρ μιλάει για έναν Κινέζο ζωγράφο, το γέρο Βανγκ-Φο. Ο αυτοκράτορας τον φυλάκισε και ήταν έτοιμος να τον εκτελέσει γιατί όπως τον κατηγόρησε ο κόσμος δεν είναι τόσο όμορφος όσο οι ζωγραφιές του. Τον κατηγόρησε ότι είναι ψεύτης και ότι όλα αυτά που ζωγραφίζει δεν υπάρχουν στ' αλήθεια. Όμως πριν την εκτέλεση αποφάσισε να του δώσει μια ακόμα ευκαιρία να τον πείσει για το αντίθετο. Τον διέταξε, πριν την εκτέλεση της ποινής του, να ζωγραφίσει ένα τελευταίο έργο. Ο Βανγκ-Φο έκατσε με ηρεμία και ζωγράφισε στον πίνακά του ένα καράβι. Και μπροστά στον βασιλιά που ετοιμαζόταν να τον εκτελέσει, επιβιβάζεται στο πλοίο που μόλις είχε απεικονίσει και φεύγει... Βλέπεις ο κόσμος της πραγματικότητας έχει όρια. Ο κόσμος της φαντασίας και της τέχνης είναι ανεξάντλητος. Όσο ονειρεύεσαι, τόσο βλέπεις να ανοίγονται μπροστά σου καινούργια ταξίδια..

Είδα ένα όνειρο παράξενο
χορεύαμε στον ουρανό
όλη η παρέα η παλιά σε πάρτι μαγικό

Τέρμα μωρό μου τα προβλήματα
μολύνσεις, σκάνδαλα, συνθήματα
σβήνουνε όλα σαν φθηνά πυροτεχνήματα

Μαζί μου έλα, πάνω απ’ τα σύννεφα
νύχτα και μέρα, πάνω απ’ τα σύννεφα
πάνω απ’ τα σύννεφα, μαζί μου έλα

Ξύπνησα πλάι σου πρωί πρωί
κι ο εφιάλτης είναι πάντα εκεί
δέσε τη ζωνη και ετοιμάσου γι’ απογείωση
Θα βρούμε καύσιμα πιο καθαρά
και παραμύθια πιο αληθινά
και θ’ ανεβούμε απ’ αυτό το ψέμα πιο ψιλά

Μαζί μου έλα...