Και οι δύο λέξεις αρχικά δήλωναν την έκπληξη που προκαλείται από το μεγαλείο, τη σπουδαιότητα. Είναι σύνηθες σε πολλές γλώσσες και εποχές αυτό το σχήμα: να δηλώνεται δηλαδή η σπουδαιότητα μέσω της «αδυναμίας / απορίας έκφρασης» (πβ. λέξεις όπως: ανέκφραστος, απερίγραπτος, ανείπωτος, ανεκδιήγητος, άφατος, άρρητος).
Έτσι και “θεσπέσιος” (<*θέσ-σπ-ετος < θεός + -σπ- ετος), που θα σήμαινε αρχικά «αυτός που λέγεται από τον θεό, ο θεόπνευστος» και κατ’ επέκταση «θαυμάσιος» (όπως κάθε τι που λέγεται από τον θεό ή εμπνέεται από τον Θεό).
Η λέξη “ἄσπετος”, λέξη αρχαία, ποιητική, σήμαινε «ανέκφραστος», κυρ. για κάτι σπουδαίο (πβ. Ομ. θ, 558: "οὐρανόθεν δʼ ἄρʼ ὑπερράγη ἄσπετος αἰθήρ"). Τη συναντάμε στην αρχαία ποίηση, αλλά και στην αρχαιότροπη βυζαντινή, όπως στον παρακάτω ύμνο του Ιωάννη Δαμασκηνού -από τον περίφημο ιαμβικό κανόνα των Χριστουγέννων-, που αναφέρεται στην «απερίγραπτη φωτιά» της καμίνου όπου ρίχτηκαν οι τρεις παίδες -αλλά τελικά έμειναν αβλαβείς.
«Τῷ παντάνακτος ἐξεφαύλισαν πόθῳ, Ἄπλητα* θυμαίνοντος ἠγκιστρωμένοι
Παῖδες τυράννου δύσθεον γλωσσαλγίαν,
Οἷς εἴκαθε** πῦρ ἄ σ π ε τ ο ν, τῷ Δεσπότῃ
Λέγουσιν· Εἰς αἰῶνας εὐλογητὸς εἶ»
(* ακόρεστα, χωρίς πλησμονή)
(** υποχώρησε)
(Ζ΄ ωδή Ιαμβικού Κανόνος Χριστουγέννων Ιωάννου Δαμασκηνού)
______
(μετάφρ.)
«Στου παμβασιλέα Θεού τον πόθο αγκιστρωμένοι,
Ντρόπιασαν του άμετρα οργισμένου τυράννου
Oι τρεις Παίδες την αντίθεη βλασφημία·
Μα η φλόγα η α ν ε ί π ω τ η έφευγε, στον Δεσπότη
Ενώ έλεγαν: «Εις αιώνας ευλογητός ει».
_____Ἑρμηνεία στὸν Χριστουγεννιάτικο Ἰαμβικὸ Κανόνα Αγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ (διασκευὴ ἀπὸ τὸ ἑορτοδρόμιο Αγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου ΕΔΩ
Εικόνα: τοιχογραφία των «Τριών Παίδων εν καμίνω» από κατακόμβη της αγίας Πρίσκιλλας στη Ρώμη (3ος αι.). Joseph Wilpert, Die Malereien der Katakomben Roms (1903), Πίνακας 78.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου