Ένας τεράστιος όγκος από πεταμένα ρούχα σχηματίζει ένα αλλόκοτο βουνό στη μέση της ερήμου Ατακάμα της Χιλής, μιας από τις πλέον άνυδρες περιοχές του πλανήτη. Είναι αποτέλεσμα της λεγόμενης «γρήγορης» μόδας (fast fashion κατά το fast food κλπ.) που προκαλεί μεγάλο πρόβλημα περιβαλλοντικής ρύπανσης.

Οι κοινωνικές επιπτώσεις του άκρατου καταναλωτισμού στη βιομηχανία ρούχων – όπως η παιδική εργασία και οι μισθοί πείνας – είναι γνωστές, αλλά οι καταστροφικές επιπτώσεις στο περιβάλλον δεν έχουν λάβει πολλή δημοσιότητα.

Η Χιλή είναι εδώ και χρόνια κόμβος μεταχειρισμένων και απούλητων ενδυμάτων, made in China ή made in Bangladesh, που περνούν από την Ευρώπη, την Ασία ή τις Ηνωμένες Πολιτείες πριν καταλήξουν στη Χιλή, για να μεταπωληθούν σε όλη τη Λατινική Αμερική.

Σχεδόν 59.000 τόνοι ρούχων φτάνουν κάθε χρόνο στο λιμάνι Iquique της βόρειας Χιλής. Ένα μέρος το αγοράζουν έμποροι ρούχων από το Σαντιάγο, 1.800 χιλιόμετρα μακριά, ενώ πολλά μεταφέρονται λαθραία σε άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής. Όμως πάνω από 39.000 τόνοι ρούχων που δεν μπορούν να πουληθούν καταλήγουν σε σκουπιδότοπους στην έρημο.

«Αυτά τα ρούχα φτάνουν εδώ από όλο τον κόσμο», λέει ο Άλεξ Καρένο, πρώην λιμενικός υπάλληλος. «Ό,τι δεν πωλείται στο Σαντιάγο ή δεν αποστέλλεται σε άλλες χώρες παραμένει στην ελεύθερη ζώνη, αφού κανείς δεν πληρώνει τους απαραίτητους δασμούς για να τα πάρει».

«Το πρόβλημα είναι ότι τα ρούχα δεν είναι βιοδιασπώμενα και περιέχουν χημικά πρόσθετα, επομένως δεν γίνονται δεκτά στους δημόσιους χώρους υγειονομικής ταφής», εξηγεί ο Franklin Zepeda, ιδρυτής της EcoFibra, μιας εταιρείας που από το 2018 κατασκευάζει μονωτικά πάνελ από κουρέλια.

Σύμφωνα με έκθεση του ΟΗΕ του 2019, η παγκόσμια παραγωγή ρούχων διπλασιάστηκε μεταξύ 2000 και 2014 και ευθύνεται για το 20% των συνολικών αποβλήτων νερού σε παγκόσμιο επίπεδο. Για να κατασκευαστεί ένα παντελόνι τζιν χρειάζονται 7.500 λίτρα νερού.

Σύμφωνα με την ίδια έκθεση, η κατασκευή ρούχων και υποδημάτων συνεισφέρει το 8% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, ενώ κάθε δευτερόλεπτο θάβεται ή καίγεται ποσότητα υφασμάτων ίση με ένα απορριμματοφόρο. Είτε οι σωροί των ρούχων μείνουν έξω στο ύπαιθρο είτε θάβονται στη γη, μολύνουν το περιβάλλον, απελευθερώνοντας ρύπους στον αέρα ή στον υδροφόρο ορίζοντα. Τα συνθετικά ρούχα και όσα είναι επεξεργασμένα με χημικά θα χρειαστούν 200 χρόνια για να βιοδιασπαστούν και είναι τόσο τοξικά όσο τα πεταμένα ελαστικά ή τα πλαστικά.

Στην Ευρώπη, ο μέσος καταναλωτής πετάει στα σκουπίδια 11 κιλά ρούχων κάθε χρόνο.

Η Γαλλία εναντίον της fast fashion

Η Γαλλία, η κοιτίδα της Μόδας, φαίνεται να αντιλαμβάνεται το επείγον του προβλήματος και ετοιμάζεται να απαγορεύσει τις διαφημίσεις «γρήγορης μόδας». Η βουλευτής Anne-Cecile Violland κατέθεσε πρόταση νόμου που θα περιλαμβάνει την επιβολή προστίμων στα φθηνά ρούχα προκειμένου να καλυφθεί το περιβαλλοντικό κόστος τους. (Η πρόταση νόμου αναμένεται να συζητηθεί στις 14 Μαρτίου στην Επιτροπή Βιώσιμης Ανάπτυξης και στη συνέχεια να περάσει στη Γερουσία).

«Η γρήγορη μόδα  – ultra fast fashion – είναι οικολογική καταστροφή», έγραψε στα κοινωνικά δίκτυα ο Υπουργός Οικολογικής Μετάβασης Christophe Béchu. «Είναι ρούχα κακοφτιαγμένα, που πουλιούνται ευρύτατα, φοριούνται σπάνια και πετιούνται γρήγορα». Ο Béchu υποστηρίζει την πρόταση νόμου για απαγόρευση της διαφήμισης τέτοιων προϊόντων από όλα τα μέσα περιλαμβανομένων των ινφλουένσερς στα κοινωνικά δίκτυα, καθώς και την ενημέρωση του καταναλωτικού κοινού. Οι ίδιες οι εταιρείες που τα κατασκευάζουν θα πρέπει να ενημερώνουν τους καταναλωτές για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις του προϊόντος τους και να τους παροτρύνουν να τα επαναχρησιμοποιούν, επιμένει.

Τα πυρά συγκεντρώνει μια κινεζο-σιγκαπουριανή εταιρεία, η Shein, η οποία διαφημίζει ότι πουλάει 900 φορές περισσότερα ρούχα στη Γαλλία από κάθε γαλλική μάρκα, λανσάρει 7.200 νέα μοντέλα κάθε μέρα και διαθέτει συνολικά 470.000 διαφορετικούς κωδικούς με εξαιρετικά χαμηλές τιμές. Αυτό αναγκάζει τις γαλλικές φίρμες να αυξήσουν την παραγωγή τους για να την ανταγωνιστούν. Η Shein έχει υποβάλει αίτημα για να ενταχθεί στο Χρηματιστήριο του Λονδίνου με αξία γύρω στα $90 δις και με πωλήσεις σε πάνω από 150 χώρες.

Η Επιτροπή Διαχείρισης Περιβάλλοντος και Ενέργειας της Γαλλίας (ADEME) υπολογίζει ότι κάθε χρόνο πουλιούνται 100 δισεκατομμύρια ρούχα παγκοσμίως. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θεσπίσει διάφορους κανονισμούς για να περιορίσει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της βιομηχανίας. Για παράδειγμα, ο Νόμος για το Κλίμα και την Ανθεκτικότητα προβλέπει την υποχρεωτική αναγραφή των περιβαλλοντικών επιπτώσεων στην ετικέτα προϊόντων, όπως τα ρούχα, τη μείωση του όγκου των συσκευασιών και την προώθηση της επαναχρησιμοποίησης και επισκευής των προϊόντων. Προβλέπει επίσης την πληρωμή μπόνους για την επισκευή προϊόντων, την προώθηση της κυκλικής και τοπικής οικονομίας, την υποστήριξη του οικολογικού σχεδιασμού και την επιβολή προστίμων για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις και το ανθρακικό αποτύπωμα των προϊόντων, αντίστοιχο με αυτών στην αυτοκινητοβιομηχανία, που μπορούν να φθάσουν έως και τα €10 ανά τεμάχιο ή 50% της αγοραστικής τιμής έως το 2030. Τα χρήματα από τα πρόστιμα θα χρησιμοποιηθούν για τη χρηματοδότηση προγραμμάτων διαχείρισης αποβλήτων, παροχή μπόνους για επισκευές και ενημερωτικές καμπάνιες.  

Πηγή: Με πληροφορίες από το Al Jazeera και το Euronews