Οι Άγγελοι

από τον Κωνσταντίνο Αθ. Οικονόμου, δάσκαλο

Η Αγία Γραφή παρέχει πολλές μαρτυρίες για τη δράση των αγγέλων. Έτσι, μετά από τη πτώση των πρωτοπλάστων, άγγελοι φυλάσσουν το Παράδεισο, άγγελοι εμφανίζονται στον Αβραάμ, τον Λωτ, στην έξοδο των Ισραηλιτών από την Αίγυπτο και σε πολλούς Προφήτες. Ακόμη, άγγελοι μνημονεύονται κατά τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου και καθ΄ όλη τη πορεία του Ιησού από τη Γέννηση μέχρι ην Ανάληψή του.

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΑΓΓΕΛΩΝ – ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥΣ: Οι άγγελοι δημιουργήθηκαν πριν από τον υλικό κόσμο, αφού στον “Ιώβ” ο Θεός λέει ότι όταν δημιούργησε το σύμπαν, οι άγγελοι Τον ύμνησαν με δοξολογίες. Ο Μέγας Βασίλειος αναφέρει ότι πριν τη δημιουργία του υλικού κόσμου υπήρχε ο κόσμος των αγγέλων. Ο τρόπος δημιουργίας των από το Θεό δεν μας είναι γνωστός. Ο σκοπός της δημιουργίας των αγγέλων δεν έχει να κάνει με κάποια ανάγκη του Θεού. Πώς θα μπορούσε άλλωστε ο πνευματικός ή ο υλικός κόσμος να προσφέρει κάτι επιπλέον στη δόξα του Θεού. Ο σκοπός της δημιουργίας των αγγέλων, κατά τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο, είναι να συμμεριστούν ως λογικά όντα τη μακαριότητά Του. Αυτή η μετοχή στη θεία μακαριότητα ωθεί τις αγγελικές δυνάμεις σε συνεχή ανοδική πορεία προς τη πνευματική τελειότητα.

 

Η ΦΥΣΗ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ: Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός λέγει ότι οι άγγελοι είναι “φύσεις νοερές, αεικίνητες, αυτεξούσιες, ασώματες”. Υπηρετούν το θεό και είναι κατά χάριν αθάνατες. Η φύση τους είναι πνευματική. Επειδή όμως απολύτως άϋλος και ασώματος νοείται μόνο ο Θεός, γι΄ αυτό το αγγελικό σώμα νοείται ως αιθέριο, πυροειδές, ταχύτατο και πολύ λεπτότερο από τη γνωστή μας ύλη. Οι άγγελοι, ως προς τη προαίρεση ήταν ελεύθεροι και τρεπτοί, έχοντας δυνατότητα να προκόπτουν στο αγαθό, αλλά και να τρέπονται στο κακό. Συνάγουν θεία γνώση απλώς μένοντας καθαροί από κάθε υλικό στοιχείο. Παρά την καθαρότητα της αγγελικής φύσης, οι άγγελοι μπορούν να επιλέξουν τη συνεχή κοινωνία της Αγάπης ή την άρνηση της Αγαθότητας. Αποτέλεσμα της ελευθερίας τους ήταν και η πτώση του τάγματος του Εωσφόρου. Αυτό το αγγελικό τάγμα δεν αρκέστηκε στη θαυμαστή λαμπρότητά του, αρνήθηκε την ιεραρχημένη πρόοδο της θείας γνώσης και θέλησε άμεση εξομοίωσή του με το Θεό! Γι΄ αυτό ηθελημένα αφιερώθηκε στη κακία και στερήθηκε την αληθινή ζωή. Έτσι, έγιναν πνεύματα νεκρά αφού απέβαλαν την αληθινή ζωή και ακόρεστα από την ορμή τους προς τη κακία, προσθέτοντας διαρκώς κακία επάνω στην ήδη υπάρχουσα.

 

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ: Οι άγγελοι όμως που δεν ακολούθησαν τον Εωσφόρο στην αποστασία, απέκτησαν την ατρεψία και ακινησία προς το κακό. Αυτό συνέβη με την ενανθρώπηση, τη σταυρική θυσία και την ανάσταση του Χριστού, αφού έμαθαν ότι ο δρόμος που οδηγεί στην κατά Θεόν ομοίωση δεν είναι η έπαρση, αλλά η υψοποιός ταπείνωση. Η α-τροπία των αγγέλων προς το κακό δεν σημαίνει ότι χάθηκε το αυτεξούσιό τους, αλλά ότι εξαγιάσθη με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος.

Οι άγγελοι έχουν ανώτερες γνωστικές ικανότητες, αλλά δεν είναι παντογνώστες, ούτε παντοδύναμοι. Δεν προγνωρίζουν τα μέλλοντα, εκτός αν τους τα αποκαλύψει ο Θεός, ούτε γνωρίζουν τι κρύβεται στη καρδιά κάθε ανθρώπου. Η μετακίνησή τους γίνεται ταχύτατα, αλλά δεν είναι πανταχού παρόντες. Δεν έχουν διάκριση φύλου, γιατί η φύση τους είναι πνευματική, δε χρειάζονται τροφή, ή ανάπαυση, αλλά ούτε πεθαίνουν ούτε πολλαπλασιάζονται. Η αθανασία τους πηγάζει από την “κατά χάριν μετοχή” στην αγιότητα του Θεού.

 

ΔΙΑΤΑΞΗ: Ο αριθμός των αγγελικών όντων είναι απροσμέτρητος. Ο Κύριος ομιλεί στη Γεσθημανή για περισσότερες από δώδεκα λεγεώνες αγγέλων, ενώ ο Ευαγγελιστής Ιωάννης είδε γύρω από το θρόνο του Θεού χορωδία από μυριάδες μυριάδων αγγέλων. Οι αναρίθμητοι άγγελοι είναι οργανωμένοι σε τάγματα [τάξεις].

Κατά αναφορές των Προφητών Ησαϊα και Ιεζεκιήλ, του αποστόλου Παύλου, του αγίου Διονυσίου Αρεοπαγίτη και του Οσίου Νικήτα Στηθάτου, τα αγγελικά τάγματα είναι εννέα ταξινομούμενα σε τρεις ιεραρχίες: Σεραφείμ, Χερουβείμ, Θρόνοι- Κυριότητες, Δυνάμεις, Εξουσίες- Αρχές, Αρχάγγελοι, Άγγελοι. Όμως, η Αγία Γραφή μας φανερώνει και τα προσωπικά ονόματα ορισμένων αγγέλων. Γνωρίζουμε τον Γαβριήλ [=ήρωας του Θεού], από την εμφάνισή του στους προφήτες Δανιήλ και Ζαχαρία και στη Θεοτόκο, τον Μιχαήλ, [=τις ως ο Θεός ημών], που εμφανίζεται στη Παλαιά Διαθήκη, τον Ραφαήλ [= ο Κύριος θεραπεύει], που εμφανίζεται στον Τωβίτ μεταφέροντας ανθρώπινες προσευχές στο θρόνο του Θεού. Τέλος γνωστός από την εβραϊκή παράδοση είναι ο Ουριήλ.

 

ΤΡΙΠΛΟ ΕΡΓΟ: Οι άγγελοι πρώτα δοξολογούν ακατάπαυστα το Θεό. Αυτή η δοξολογία είναι αυθόρμητη και πηγάζει από τη θέα του κάλλους του Θεϊκού προσώπου. Τη νύχτα των Χριστουγέννων εμφανίσθηκε πλήθος αγγέλων που αινούσε το Θεό για το γεγονός της θείας ενσαρκώσεως. Το δεύτερο έργο τους είναι η διακονία στη Θεία Οικονομία. Νιώθοντας αγάπη προς το Πλάστη τους διακονούν τα μυστήρια της Θείας Οικονομίας. Το τρίτο έργο των αγγελικών δυνάμεων αφορά τη σωτηρία των ανθρώπων. Με αυτό επιφορτίσθηκαν μετά την δημιουργία του ανθρώπου.

Μάλιστα, όταν μετανοεί ένας άνθρωπος, πανηγυρίζουν και χαίρονται στον ουρανό. Στο έργο του Ερμά “Ποιμήν”, γίνεται λόγος για προσωπικό φύλακα άγγελο κάθε ανθρώπου. Αυτός διδάσκει στην ανθρώπινη καρδιά τη δικαιοσύνη και το δρόμο προς το αγαθό. Πατέρες της Εκκλησίας διδάσκουν ότι απαραίτητη προϋπόθεση παραμονής του φύλακα αγγέλου δίπλα μας, είναι ο άγιος βίος. Ο άγγελος αυτός παρηγορεί, συμπονά, συμπάσχει με τον άνθρωπο, τον οδηγεί στη μετάνοια και τον προστατεύει από ορατούς και αόρατους εχθρούς. Εκτός όμως από το φύλακα άγγελο κάθε ανθρώπου, υπάρχουν και οι φύλακες άγγελοι των εθνών και των κατά τόπους εκκλησιών. Στο Δευτερονόμιο ο Θεός διαμοιράζει τα έθνη και τοποθετεί τα όρια των εθνών σύμφωνα με τον αριθμό των αγγέλων του. Ο άγιος Ιππόλυτος, τέλος, παρομοιάζει την Εκκλησία με πλοίο που έχει ναύτες τους αγγέλους.

 

ΤΙΜΗ: Η τιμητική προσκύνηση των αγγέλων διακηρύχθηκε από τη Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδο σε αντιδιαστολή προς τη λατρεία που αφορά μόνο το πρόσωπο του Θεού. Στον εβδομαδιαίο λειτουργικό κύκλο, η Δευτέρα αφιερώνεται στις αγγελικές δυνάμεις. Δύο παρακλητικοί κανόνες αφορούν το φύλακα άγγελο και τις επουράνιες Δυνάμεις. Ο ετήσιος λειτουργικός κύκλος σηματοδοτείται από έξι εορτές αφιερωμένες στον αγγελικό κόσμο, με κυρίαρχη εκείνη της 8ης Νοεμβρίου, στην οποία εορτάζεται η Σύναξη των Αγγέλων υπό τον αρχάγγελο Μιχαήλ ως αντίσταση κατά της αποστασίας του Εωσφόρου. Η κατεξοχήν τιμή των αγγέλων γίνεται στη Θεία Λειτουργία. Εκεί, ο λαός του Θεού στη γη και οι στρατιές του ουρανού με ένα στόμα, σε κοινή λειτουργική σύναξη προσφέρουν στο Θεό δοξολογία. Μαζί με τους ιερείς συνέρχονται στο θυσιαστήριο και συλλειτουργούν. Μαζί κυκλώνουν την αγία Τράπεζα και τα Τίμια Δώρα, διά χειρός αγγέλου αναφέρονται “εις οσμήν ευωδίας πνευματικής στο υπερουράνιο και νοερό θυσιαστήριο”. Ωστόσο, εκείνοι που τιμούν ιδιαίτερα τους αγγέλους είναι οι μοναχοί, οι έχοντες δηλαδή το “αγγελικό σχήμα”.

Μέσα από διαρκή προσευχή και άσκησή, αγωνίζονται να ομοιάσουν στους αγγέλους αναπληρώνοντας το εκπεσόν τάγμα! Γι΄ αυτό και η ακολουθία της μοναχικής κουράς φέρει το όνομα “Ακολουθία του μεγάλου και αγγελικού Σχήματος”.