Δευτέρα 6 Σεπτεμβρίου 2021

Ballota acetabulosa: Το φυτικό φυτιλάκι που χρησιμοποιούσαν παλιά οι Κρητικοί στα καντήλια τους


 

%25CE%25A7%25CE%2591%25CE%259D%25CE%2594%25CE%25A1%25CE%2591%25CE%25A3%2B%25CE%25A6%25CE%25A4%25CE%25A5%25CE%259B%25CE%2591%25CE%259A%25CE%2599%2B%252817%2529

Μια χρήση που μας εξέπληξε από ένα φυτό που ποτέ δεν είχαμε προσέξει μάθαμε στο Χανδρά Σητείας από τη Γιαννούλα Δαμουλάκη.


Μας σύστησε το φτυλάκι, όπως λένε στα μέρη της, το ανθάκι ενός πολυετούς θάμνου, της Ballota acetabulosa, που οι παλιοί χρησιμοποιούσαν ως φυτίλι στα καντήλια τους, πριν ανακαλυφθούν τα σημερινά συνθετικά φυτίλια.


Μάλιστα κάναμε και δοκιμή του σε ένα αυτοσχέδιο καντήλι με ελαιόλαδο και διαπιστώσαμε πως ανάβει σωστά και κρατά για ώρες μέχρι να στερέψει το λάδι και να σβήσει. Το μόνο που χρειάζεται, πριν τη χρήση του, είναι να το μουσκέψει κανείς με τα δάκτυλα σε λάδι ώστε να μην καεί ανάβοντας.


Βέβαιοι οι παλιοί Κρητικοί που χρησιμοποιούσαν το φυτικό φτυλάκι επειδή δεν είχαν ούτε καντηλήθρες τοποθετούσαν ανεστραμμένους μέσα σε λάδι δυο κάλυκες του συγκεκριμένου φυτού και τους άναβαν.


Σε άλλες περιοχές της Ελλάδας το ονομάζουν μάλιστα "καντηλαναύτρα" προσδιορίζοντας πιο συγκεκριμένα τη χρήση του.


%25CE%25A7%25CE%2591%25CE%259D%25CE%2594%25CE%25A1%25CE%2591%25CE%25A3%2B%25CE%25A6%25CE%25A4%25CE%25A5%25CE%259B%25CE%2591%25CE%259A%25CE%2599%2B%252820%2529


Λειτουργεί και ως βότανο


Αναζητώντας περισσότερες πληροφορίες για το φυτό, που η επιστημονική του ονομασία είναι Ballota acetabulosa, διαπιστώσαμε πως στην αρχαιότητα το αξιοποιούσαν ως βότανο. Ο Διοσκουρίδης το αποκαλούσε «Γνωτέρα» και συμβούλευε να βάζουν τα φύλλα του  κοπανισμένα με αλάτι ως κατάπλασμα σε δαγκώματα σκύλων.


Επίσης βοηθούσε σε έλκη διαφόρων μορφών ενώ στο Βυζάντιο το χρησιμοποιούσαν στην εμπειρική ιατρική και στο Μεσαίωνα για την επούλωση γενικότερα των πληγών.


%25CE%25A7%25CE%2591%25CE%259D%25CE%2594%25CE%25A1%25CE%2591%25CE%25A3%2B%25CE%25A6%25CE%25A4%25CE%25A5%25CE%259B%25CE%2591%25CE%259A%25CE%2599%2B%252823%2529

%25CE%25A7%25CE%2591%25CE%259D%25CE%2594%25CE%25A1%25CE%2591%25CE%25A3%2B%25CE%25A6%25CE%25A4%25CE%25A5%25CE%259B%25CE%2591%25CE%259A%25CE%2599%2B%252819%2529



 

9 σχόλια:

ἐμπεσῶν εἰς λάκκον τις είπε...

...τα λουμινάκια μωρέ δεν ξέρετε;

...βρέ... γιά πότε γίναμε παριζιάνοι
και χαμπάρι δεν πήραμε
οι ταλαίπωροι...οι νεωτερικοί...
ελληνόπαιδες...

όχι που... θα μέναμε...αγροίκοι
χωριάταροι...

άπαπαπαπαπαπαπα...

Ανώνυμος είπε...

Καλά, αυτή που γράφει περίμενε να πάει στον Χανδρα της Σητείας να μάθει για το λουμινακι; Χρόνια τώρα το καντήλι στο σπίτι μου με αυτό το ανάβω, μόνο θέλει ζουληγμα να βγει το μαύρο σπορακι από μέσα, επειδή πετάγεται μόλις ζεσταθεί και μπορεί να γεμίσει τον τόπο λάδια...Τα μαζεύω το καλοκαίρι και τα έχω όλο τον χρόνο, μάλιστα στο βαζάκι έχω λουμινια από διαφορετικές χρονιές και διαφορετικά νησιά...

Aris είπε...

Όχι μόνο στην Κρήτη, και στην Χαλκίδα το χρησιμοποιούν ανέκαθεν...

Δέσποινα Ευαγγέλου είπε...

Τα φυτιλακια... έτσι τα λέμε στον Βόλο!Οι γονείς μου αυτά χρησιμοποιούν ,δεν θέλουν άλλα ,τα αλλα καπνίζουν.

Εχω την εικόνα του πατέρα μου τα βράδυα με την οδοντογλυφίδα να βγάζει τα σποράκια απο μεσα για να μην σκάνε και τα κανει διπλά γιατί ανάβουν Καλύτερα.
Τα Καλύτερα φυτιλακια τα μαζεύουμε απο την περιοχή του Φυτοκου τέλος του Αυγούστου (να ξεραθούν καλά)
Ολα τα υπολόγισε ο Μεγαλοδυναμος ακόμη και για το καντήλι του.

Λευκή είπε...

Καί όμως αυτα τα φυτικά φυτιλάκια τα γνωρίζουμε πολλοί και τα χρησιμοποιούμε ευρέως και εδώ στήν Πελοπόννησο.

minas45 είπε...

Και στην .....Κω τα χρησιμοποιούμε....

Ανώνυμος είπε...

Η γιαγιά μου στη Μακεδονία είχε φυτεμένο στην αυλή και το χρησιμοποιουσε για το καντήλι

Georgios Tatsis είπε...

ΕΙΣ ΑΠΑΣΑΝ ΤΗΝ ΕΝ ΥΠΑΙΘΡΩι ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΝ ΕΙΝΑΙ ΠΑΣΙΓΝΩΣΤΑ!!!

Ανώνυμος είπε...

Που μπορώ να βρω να αγοράσω υπάρχουν στα μαγαζιά?