Τετάρτη 3 Απριλίου 2019

Με στέλνεις

Η εικόνα ίσως περιέχει: σύννεφο και ουρανός
 Ταξιδεύουμε  με έναν Αρχαίο Αλεξανδρινό ποιητή και επιγραμματοποιό. Τον Καλλίμαχο που έζησε το 300 π.χ. Μεγάλωσε και σπούδασε στην Αθήνα, αλλά πέρασε μεγάλο μέρος της ζωής του στην Αλεξάνδρεια. Ήταν πολυμαθέστατος και έγραψε ποιήματα, ύμνους και επιγράμματα. Επίσης συνέθεσε μια εγκυκλοπαίδεια με τη ζωή και το έργο των μεγαλύτερων ως τότε συγγραφέων . Σώζεται μια πλήρης συλλογή του με 63 επιγράμματα, τα οποία ως επί το πλείστον αναφέρονται σε συγκεκριμένα πρόσωπα και γεγονότα της εποχής του.
Στεκόμαστε σε ένα από τα διασημότερα και ομορφότερα ποιήματα που προέρχεται από την αρχαιότητα: η Κόμη της Βερενίκης. 
Πρόκειται για μια ελεγεία του Καλλιμάχου, που όπως είπαμε έζησε στην Αλεξάνδρεια, το μεγαλύτερο πνευματικό κέντρο εκείνης της εποχής. Ο Καλλίμαχος δούλεψε στο Μουσείο και στη φημισμένη Βιβλιοθήκη της πόλης, όπου κατέγραψε όλους τους τόμους που βρίσκονταν εκεί. Έχουμε μόνο μικρά αποσπάσματα του ελληνικού ποιήματος, αλλά διασώζεται ολόκληρη η ρωμαϊκή μετάφραση του Κάτουλλου, μεγάλου λατινικού ποιητή του 1ου αιώνα π.Χ. ο οποίος, όπως οι άλλοι νεότεροι, επηρεάστηκε βαθιά από την ποίηση του Καλλιμάχου.

Το ποίημα διαδραματίζεται στην πτολεμαϊκή Αίγυπτο και μιλάει για την κόμη της βασίλισσας Βερενίκης, σύζυγο του βασιλιά Πτολεμαίου Γ’, ο οποίος λίγο μετά τον γάμο είχε αποχωρήσει από την Αίγυπτο για να συμμετάσχει σε έναν πόλεμο εναντίον της Συρίας: η Βερενίκη υποσχέθηκε ότι θα την αφιέρωνε στην Αφροδίτη, αν ο άνδρας της είχε επιστρέψει ασφαλής από τον πόλεμο.
Μόλις ο Πτολεμαίος επέστρεψε στην Αλεξάνδρεια, η Βερενίκη εκπλήρωσε το τάμα της, κόβοντας την πανέμορφή της κόμη, η οποία όμως μετά από λίγο εξαφανίστηκε από το ναό. Στη συνέχεια ο Κόνων, ο αστρονόμος της αυλής του Φαραώ, την ξαναβρήκε στον ουρανό με τη μορφή ενός αστερισμού ο οποίος ακόμα και σήμερα λέγεται Κόμη της Βερενίκης. Και ο Καλλίμαχος έγραψε ένα ποίημα που είναι τα νοσταλγικά λόγια της πλεξίδας από τον ουρανό. Ένα ποίημα που καταλήγει κάπως έτσι:

Μα όταν εσύ, βασίλισσα, κοιτάζοντας τα΄αστέρια
λατρεία στην Αφροδίτη θα προσφέρεις με λαμπάδες
και με σπονδές μυρωδικών για με που ήμουν δική σου,
χωρίς φειδώ τα δώρα σου να’ ναι παρακαλώ.
Τί θέλω εγώ στους ουρανούς; Μαλλί της Βερενίκης πάλι ας γίνω,
και ο Ωρίων ας πάει να λάμπει πλάι στον Υδροχόο.


Ο Καλλίμαχος ήταν ένας μοναδικός ποιητής. Στον πρόλογο της ποιητικής του συλλογής Αίτια παραδίδει ένα είδος ποιητικού μανιφέστου. Βασικές αρχές αυτής της ποιητικής είναι η προτίμηση σε μικρά θέματα, η ολιγοστιχία, η πορεία από το στενό και απάτητο μονοπάτι και πάνω απ᾽ όλα η λεπτότης, που κατέχει κεντρική θέση. Το επίθετο λεπτός, που έγινε έμβλημα μιας ποιητικής παράδοσης αιώνων, μπορεί να αναφέρεται και στην ολιγοστιχία, κυρίως όμως έχει να κάνει με την ποιότητα ενός επεξεργασμένου ποιήματος, που προϋποθέτει βασανιστικό μόχθο, σκληρή δουλειά.

Όταν πρωτοκάθισα να γράψω,
ο Λύκιος Απόλλωνας μου είπε:
«...ποιητή, για τη θυσία φρόντισε να ᾽χεις το πιο παχύ θρεφτάρι,
αλλά τη Μούσα σου, αγαπητέ μου, κράτα την λεπτή.
Σου παραγγέλνω ακόμη: πορεύσου όπου δεν πατεί η άμαξα·
να μη ακολουθείς τα χνάρια άλλων,
ούτε και την πλατιά λεωφόρο, αλλά δρόμους
ασύχναστους, κι ας είναι η πορεία σου στενή».
Εγώ υπάκουσα. Τώρα τραγουδώ για τους εραστές
της λιγυρής φωνής του τζίτζικα, για τους μισούντες θόρυβον όνου
Το γκάρισμα του θηρίου με τα μεγάλα αυτιά
ας το ζηλώσουν άλλοι· εγώ θέλω να είμαι ο ελάχιστος, ο φτερωτός-
πραγματικά! τρόφιμος της δροσιάς, του θείου αιθέρα μάννα,
για να μπορώ να τραγουδώ..
και ν᾽ αποθέσω μονομιάς αυτά τα γηρατειά που με βαραίνουν
..αφού οι Μούσες όποιον τον παίρνουν με καλό μάτι από παιδί
δεν τον απαρνιούνται όταν ασπρίζει..





Όπως ανοίγει ο ουρανός μπροστά σου
και πλημμυρίζει με φως τα όνειρα σου
μια ανεξήγητη κραυγή κι ένα σου δάκρυ
λύσε κι εσύ το γρίφο της αγάπης
Με γράμματα ευχές κι αφιερώσεις
στοίχημα έβαζα πως δε θα με προδώσεις
Με στελνεις, με στέλνεις με παρασέρνεις
Με στελνεις, με στέλνεις στο πουθενά.
Σου το 'χα πει μείνε μαζί μου
δεν μπορώ
και μου χες πει μην με κρατάς
Σου το 'χα πει μην με προδώσεις μείνε εδώ
και μού 'χες πει δε μ' αγαπάς
Με στελνεις, με στέλνεις με παρασέρνεις
Με στελνεις, με στέλνεις στο πουθενά.

Δεν υπάρχουν σχόλια: