Μια ιστορία συγκινητική και ένα τραύμα που συνεχίζει να ταλαιπωρεί τη συλλογική μνήμη.
Θα
έχετε διαβάσει και ακούσει πολλά περί ελληνοτουρκικής φιλίας και
προσπάθειας ορισμένων κυβερνήσεων να εξευμενίσουν το κλίμα με τους
γείτονες, προσπαθώντας όμως να ρίξουν το μαύρο πέπλο της λήθης πάνω σε
γεγονότα υπαρκτά που έφεραν απώλειες και ανθρώπινο πόνο. Ένα παράδειγμα
είναι η πρόταση απονομής «Νόμπελ Ειρήνης»» στον άνθρωπο που έθεσε σε
εφαρμογή τις γενοκτονίες, Ελλήνων, Αρμενίων και Ασσυρίων, Μουσταφά Κεμάλ
από τον Ελευθέριο Βενιζέλο.
Η αλήθεια είναι όμως, ότι στα αποκαΐδια που άφησαν οι φλόγες των ελληνοτουρκικών αντιπαραθέσεων, τις πραγματικές γέφυρες φιλίας και ειρήνης μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, δεν τις έχτισαν ηγέτες. Τις ανήγειραν απλοί άνθρωποι που παρότι στη ζωή τους πρόκοψαν και ανελίχθηκαν, παρέμειναν ταπεινοί, λαϊκοί, δεν ξέχασαν τις ρίζες τους και είχαν την ευλογία να θεραπεύσουν το τραύμα που άφησε ο ξερριζωμός με την ανταλλαγή πληθυσμών του 1923.
Γιατί όπως αναφέρει η λαογράφος, δρ. Μυροφόρα Ευσταθιάδου, «...το τραύμα στη συλλογική μνήμη δεν αφορά μόνο όσους βίωσαν ένα δυσάρεστο γεγονός, αλλά μεταφέρεται και στους απογόνους τους. Άλλωστε, τα σημαντικά γεγονότα που σημαδεύουν μια κοινωνία γίνονται οι αφηγήσεις των μεγαλυτέρων, οι στίχοι ενός τραγουδιού, οι παραδόσεις και η λογοτεχνική δημιουργία ενός λαού. Οι νεότερες γενιές βιώνουν το τραύμα ως μια δεδομένη κληρονομιά».
Ήρωας από μικρό παιδί
Αυτή
τη... θεραπεία βρήκε ο Ελευθέριος Ελευθεριάδης. Πρόκειται για πολιτικό
και βουλευτή που γεννήθηκε στον Πόντο και ήταν ο πρώτος που επισκέφτηκε
την πατρίδα του τη δεκαετία του '50, όταν η τουρκική κυβέρνηση ήρε τη
σχετική απαγόρευση που υπήρχε από την ανταλλαγή πληθυσμών. Βρέθηκε ξανά
με φίλους του ελληνόφωνους, που έμειναν πίσω, καθώς η σχετική συμφωνία
στη συνθήκη της Λωζάνης δεν χαρακτήριζε ως ανταλλάξιμους τους
εξισλαμισμένους πληθυσμούς.
Η ιστορία του Ελευθεριάδη είναι ξεχωριστή και κατέχει ιδιαίτερη θέση στον ψυχισμό των Ποντίων. Γεννήθηκε το 1910 στο χωριό Λαραχανή της Ματσούκας του Πόντου. Ο πατέρας του ήταν δάσκαλος, το 1922 εξορίστηκε στα τάγματα εργασίας και σκοτώθηκε από Τούρκους. Το 1923 η εξαμελής οικογένεια, με αρχηγό τον δωδεκάχρονο Λευτέρη, παίρνει αναγκαστικά τον δρόμο του ξερριζωμού με την ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο.
Καταλήγει στα μπουντρούμια της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, όπου οι επιδημικές ασθένειες θερίζει όλα τα μέλη της. Μοναδικός επιζών ήταν ο μικρός Λευτέρης, ο οποίος δεν συμβιβάζεται με τη μοίρα του. Με ηρωισμό βρίσκει τον τρόπο να αποδράσει. Στην πορεία φιλάνθρωπα χέρια τον περιμαζεύουν και τον στέλνουν στο ορφανοτροφείο της νήσου Πρίγκηπος. Εκεί έμεινε μέχρι το 1925, οπότε, μαζί με άλλους ανταλλάξιμους πρόσφυγες, μεταφέρθηκε στη Θεσσαλονίκη, με πρώτο σταθμό την καραντίνα στο Καραμπουρνάκι, ενός εκ των ακρωτηρίων της σημερινής Καλαμαριάς.
Σταυρός ανδρείας γιατί πολέμησε στην Αλβανία
Έχοντας πικρές εμπειρίες από καραντίνες το σκάει ξανά και αναζητά πληροφορίες για άλλες οικογένειες από τη Λαραχανή και μαθαίνει πως έχουν εγκατασταθεί στο χωριό Άγιος Δημήτριος Κοζάνης. Η μοίρα τον οδηγεί στο ορφανοτροφείο Γρεβενών, όπου παρακολουθεί το γυμνάσιο και αποφοιτά με το πρώτο βραβείο επιμέλειας και χρηστότητας, που του απενεμήθη από την Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών Θεσσαλονίκης. Το έτος 1939 αποφοίτησε από το τμήμα Μαθηματικών της Φυσικομαθηματικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και το 1940, με τον βαθμό του εφέδρου ανθυπολοχαγού, παίρνει μέρος στον ελληνοϊταλικό πόλεμο, στο μέτωπο της Αλβανίας. Μάλιστα για την ανδρεία του τιμήθηκε με πολεμικό σταυρό.
Βουλευτής με τον Καραμανλή και πολυγραφότατος
Το 1952 εκλέχτηκε βουλευτής Πιερίας, με την ΕΠΕΚ του Νικόλαου Πλαστήρα και επανεκλέχτηκε βουλευτής το 1974 και το 1977 με το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας και τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, με την πολιτική του σταδιοδρομία να τερματίζεται το 1981.
Υπήρξε πολυγραφότατος και αξιόλογος συγγραφέας, ενώ ασχολήθηκε με τη λαογραφία και το θέατρο. Ξεχωριστά αποτελούν τα θεατρικά του έργα στην ποντιακή διάλεκτο, όπως «Το στύμνωμαν», «'Σ σην Ρωμανίαν δέβα», «Τη κουνί' το χάραγμαν», «Εν τούτω νίκα», «Μαρία Γκιουλ Μπαχάρ», τα δύο πρώτα εκ των οποίων βραβεύτηκαν στους Α' και Β' διαγωνισμούς συγγραφής θεατρικών έργων στην ποντιακή διάλεκτο του Καλλιτεχνικού Οργανισμου Ποντίων Αθηνών.
Ο θάνατός του ενέπνευσε
Τα οδοιπορικά του και οι αναμνήσεις του από τον Πόντο όμως είναι αυτά που κρατούν ζωντανή τη μνήμη του Ελευθέριου Ελευθεριάδη. Γιατί ο αξιόλογος αυτός άνθρωπος έκανε πράξη με το τέλος του, τους στίχους του ανιστορητή της μονής της Παναγίας Σουμελά, Φίλωνα Κτενίδη, στο έργο του, «Καμπάνα του Πόντου. Πέθανε στον τόπο που γεννήθηκε κάτι που για πολλούς θεωρήθηκε σαν θεραπεία στο τραύμα του.
«Θεέ μ’ ποίσον
με ήντιαν θελ'τς… Μόνον’ς σον τόπο μ’ άφ'ς με. Αφ'ς με αδά να θάφκουμαι 'ς σον τόπον ντ’ εγεννέθα, 'ς σο μνήμαν όμπου έθαψα την μάνα μ’ και τον κύρη μ'…», δηλαδή «θεέ μου κάνε με ό,τι θέλεις. Μόνο στον τόπο μου άφησέ με. Άφησέ με εδώ να θαφτώ στον τόπο που γεννήθηκα, στο μνήμα που έθαψα τον πατέρα και τη μητέρα μου».
Ο Ελευθέριος Ελευθεριάδης πέθανε στην Τραπεζούντα κατά την διάρκεια του τρίτου ταξιδιού του στον Πόντο το 1988. Ο θάνατος του άγγιξε τόσο πολύ τις ανθρώπινες ψυχές που έγινε στίχος σε ποίημα του Πόντιου συγγραφέα, Κώστα Διαμαντίδη, ο οποίος υπήρξε γραμματέας του ΚΚΕ στην Πτολεμαΐδα και παρά τις αντίθετες πολιτικές απόψεις δεν δίστασε να υμνήσει και να αποθεώσει τον Ελευθεριάδη.
«Για έλ’ ατώρα σούκ’ απάν’ και πίασον το χέρι μ’ (έλα τώρα σήκω πάνω και πιάσε μου το χέρι)
ας πάμε ούς τη Σουμελάν κρούομε την καμπάναν (ας πάμε μέχρι τη Σουμελά να χτυπήσουμε την Καμπάνα, σ.σ.συνδέει τους στίχους με τα λόγια του Κτενίδη)
ν’ ακούγ’νε μας οι ζωντανοί ‘ς όλιον την οικουμένην (να μας ακούσουν οι ζωντανοί σε όλη την οικουμένη)
να στείλουμ’ ατ’ς το μένεμαν το μέγαν διαρμενείαν: (να τους στείλουμε μεγάλο μήνυμα και συμβουλή)
Πατρίδας να μη χάν’τανε άλλο αδά ‘ς σον κόσμον (πατρίδες να μη χάνονται άλλο σε αυτόν τον κόσμο)
κι ο κάθα είς να θάφκεται ‘ς σον τόπον ντ’ εγεννέθεν’. (και ο καθένας να θάβεται στον τόπου που γεννήθηκε)», αναφέρουν στο τελος οι στίχοι του ποιήματος.
Βοηθούσε αριστερούς που αδικούνταν
«Ο πατέρας μου τον κομμουνισμό ως θεωρία τον κατέκρινε μέσα από τα γραπτά και την πολιτική του διαδρομή. Με τους ανθρώπους όμως δεν είχε κανένα πρόβλημα. Δεν τον εμπόδιζε να έχει αδελφικούς φίλους από το χώρο των αριστερών. Δεν έβαζε ταμπέλες στους ανθρώπους με απλά λόγια. Αναγνώριζε σε κάθε χώρο τους δημοκράτες και αυτούς με τους οποίους είχε κοινή αντίληψη για τα πράγματα. Ήταν βαθιά δημοκρατικός άνθρωπος και βοηθούσε αριστερούς όταν έβλεπε, ότι αδικούνταν. Δεν τους έδιωχνε λόγω της ιδεολογίας τους. Με τους ακραίους ανθρώπους ακόμα και από τον δικό του χώρο δεν είχε τίποτα κοινό», αναφέρει στο Newpost η κόρη του Ελευθεριάδη, Σημέλα, η οποία είναι υποψήφια δημοτική σύμβουλος στην Κατερίνη με τον συνδυασμό «Ανανέωση Τώρα».
«Εμπνεύστηκα από τον θάνατό του. Το πόνο της καρδιάς μου τον έκανα στίχους. Ήταν ένας πολύ ωραίος άνθρωπος. Αγαπούσε πολύ τον Πόντο. Γι'αυτό και πέθανε εκεί», λέει στο Newpost ο Κώστας Διαμαντίδης για τον άνθρωπο που προς τιμήν του ως «εξέχουσα προσωπικότητα του ποντιακού ελληνισμού» ο Δήμος Κατερίνης ανέγειρε το 2018 προτομή μετά από πολύχρονο αίτημα όλων των ποντιακών συλλόγων του νομού Πιερίας.
Τη μνήμη του Ελευθερίου Ελευθεριάδη τιμά το Σάββατο 13 Απριλίου 2019 στις 19:00 ο σύλλογος «Φάρος Ποντίων» (Αντιγονίδων 1 Θεσσαλονίκη), του οποίου υπήρξε ιδρυτικό μέλος, μαζί με τους Γεώργιο Αμβροσιάδη και Βλαδίμηρο Λαλόπουλο, οι οποίοι βρίσκονται εν ζωή και είχαν ανάλογη και μακρόχρονη προσφορά στην ιστορία του.
πηγή
Η αλήθεια είναι όμως, ότι στα αποκαΐδια που άφησαν οι φλόγες των ελληνοτουρκικών αντιπαραθέσεων, τις πραγματικές γέφυρες φιλίας και ειρήνης μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, δεν τις έχτισαν ηγέτες. Τις ανήγειραν απλοί άνθρωποι που παρότι στη ζωή τους πρόκοψαν και ανελίχθηκαν, παρέμειναν ταπεινοί, λαϊκοί, δεν ξέχασαν τις ρίζες τους και είχαν την ευλογία να θεραπεύσουν το τραύμα που άφησε ο ξερριζωμός με την ανταλλαγή πληθυσμών του 1923.
Γιατί όπως αναφέρει η λαογράφος, δρ. Μυροφόρα Ευσταθιάδου, «...το τραύμα στη συλλογική μνήμη δεν αφορά μόνο όσους βίωσαν ένα δυσάρεστο γεγονός, αλλά μεταφέρεται και στους απογόνους τους. Άλλωστε, τα σημαντικά γεγονότα που σημαδεύουν μια κοινωνία γίνονται οι αφηγήσεις των μεγαλυτέρων, οι στίχοι ενός τραγουδιού, οι παραδόσεις και η λογοτεχνική δημιουργία ενός λαού. Οι νεότερες γενιές βιώνουν το τραύμα ως μια δεδομένη κληρονομιά».
Ήρωας από μικρό παιδί
Αυτή
τη... θεραπεία βρήκε ο Ελευθέριος Ελευθεριάδης. Πρόκειται για πολιτικό
και βουλευτή που γεννήθηκε στον Πόντο και ήταν ο πρώτος που επισκέφτηκε
την πατρίδα του τη δεκαετία του '50, όταν η τουρκική κυβέρνηση ήρε τη
σχετική απαγόρευση που υπήρχε από την ανταλλαγή πληθυσμών. Βρέθηκε ξανά
με φίλους του ελληνόφωνους, που έμειναν πίσω, καθώς η σχετική συμφωνία
στη συνθήκη της Λωζάνης δεν χαρακτήριζε ως ανταλλάξιμους τους
εξισλαμισμένους πληθυσμούς.Η ιστορία του Ελευθεριάδη είναι ξεχωριστή και κατέχει ιδιαίτερη θέση στον ψυχισμό των Ποντίων. Γεννήθηκε το 1910 στο χωριό Λαραχανή της Ματσούκας του Πόντου. Ο πατέρας του ήταν δάσκαλος, το 1922 εξορίστηκε στα τάγματα εργασίας και σκοτώθηκε από Τούρκους. Το 1923 η εξαμελής οικογένεια, με αρχηγό τον δωδεκάχρονο Λευτέρη, παίρνει αναγκαστικά τον δρόμο του ξερριζωμού με την ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο.
Καταλήγει στα μπουντρούμια της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, όπου οι επιδημικές ασθένειες θερίζει όλα τα μέλη της. Μοναδικός επιζών ήταν ο μικρός Λευτέρης, ο οποίος δεν συμβιβάζεται με τη μοίρα του. Με ηρωισμό βρίσκει τον τρόπο να αποδράσει. Στην πορεία φιλάνθρωπα χέρια τον περιμαζεύουν και τον στέλνουν στο ορφανοτροφείο της νήσου Πρίγκηπος. Εκεί έμεινε μέχρι το 1925, οπότε, μαζί με άλλους ανταλλάξιμους πρόσφυγες, μεταφέρθηκε στη Θεσσαλονίκη, με πρώτο σταθμό την καραντίνα στο Καραμπουρνάκι, ενός εκ των ακρωτηρίων της σημερινής Καλαμαριάς.
Σταυρός ανδρείας γιατί πολέμησε στην Αλβανία
Έχοντας πικρές εμπειρίες από καραντίνες το σκάει ξανά και αναζητά πληροφορίες για άλλες οικογένειες από τη Λαραχανή και μαθαίνει πως έχουν εγκατασταθεί στο χωριό Άγιος Δημήτριος Κοζάνης. Η μοίρα τον οδηγεί στο ορφανοτροφείο Γρεβενών, όπου παρακολουθεί το γυμνάσιο και αποφοιτά με το πρώτο βραβείο επιμέλειας και χρηστότητας, που του απενεμήθη από την Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών Θεσσαλονίκης. Το έτος 1939 αποφοίτησε από το τμήμα Μαθηματικών της Φυσικομαθηματικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και το 1940, με τον βαθμό του εφέδρου ανθυπολοχαγού, παίρνει μέρος στον ελληνοϊταλικό πόλεμο, στο μέτωπο της Αλβανίας. Μάλιστα για την ανδρεία του τιμήθηκε με πολεμικό σταυρό.
Βουλευτής με τον Καραμανλή και πολυγραφότατος
Το 1952 εκλέχτηκε βουλευτής Πιερίας, με την ΕΠΕΚ του Νικόλαου Πλαστήρα και επανεκλέχτηκε βουλευτής το 1974 και το 1977 με το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας και τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, με την πολιτική του σταδιοδρομία να τερματίζεται το 1981.
Υπήρξε πολυγραφότατος και αξιόλογος συγγραφέας, ενώ ασχολήθηκε με τη λαογραφία και το θέατρο. Ξεχωριστά αποτελούν τα θεατρικά του έργα στην ποντιακή διάλεκτο, όπως «Το στύμνωμαν», «'Σ σην Ρωμανίαν δέβα», «Τη κουνί' το χάραγμαν», «Εν τούτω νίκα», «Μαρία Γκιουλ Μπαχάρ», τα δύο πρώτα εκ των οποίων βραβεύτηκαν στους Α' και Β' διαγωνισμούς συγγραφής θεατρικών έργων στην ποντιακή διάλεκτο του Καλλιτεχνικού Οργανισμου Ποντίων Αθηνών.
Ο θάνατός του ενέπνευσε
Τα οδοιπορικά του και οι αναμνήσεις του από τον Πόντο όμως είναι αυτά που κρατούν ζωντανή τη μνήμη του Ελευθέριου Ελευθεριάδη. Γιατί ο αξιόλογος αυτός άνθρωπος έκανε πράξη με το τέλος του, τους στίχους του ανιστορητή της μονής της Παναγίας Σουμελά, Φίλωνα Κτενίδη, στο έργο του, «Καμπάνα του Πόντου. Πέθανε στον τόπο που γεννήθηκε κάτι που για πολλούς θεωρήθηκε σαν θεραπεία στο τραύμα του.
«Θεέ μ’ ποίσον
με ήντιαν θελ'τς… Μόνον’ς σον τόπο μ’ άφ'ς με. Αφ'ς με αδά να θάφκουμαι 'ς σον τόπον ντ’ εγεννέθα, 'ς σο μνήμαν όμπου έθαψα την μάνα μ’ και τον κύρη μ'…», δηλαδή «θεέ μου κάνε με ό,τι θέλεις. Μόνο στον τόπο μου άφησέ με. Άφησέ με εδώ να θαφτώ στον τόπο που γεννήθηκα, στο μνήμα που έθαψα τον πατέρα και τη μητέρα μου».
Ο Ελευθέριος Ελευθεριάδης πέθανε στην Τραπεζούντα κατά την διάρκεια του τρίτου ταξιδιού του στον Πόντο το 1988. Ο θάνατος του άγγιξε τόσο πολύ τις ανθρώπινες ψυχές που έγινε στίχος σε ποίημα του Πόντιου συγγραφέα, Κώστα Διαμαντίδη, ο οποίος υπήρξε γραμματέας του ΚΚΕ στην Πτολεμαΐδα και παρά τις αντίθετες πολιτικές απόψεις δεν δίστασε να υμνήσει και να αποθεώσει τον Ελευθεριάδη.
«Για έλ’ ατώρα σούκ’ απάν’ και πίασον το χέρι μ’ (έλα τώρα σήκω πάνω και πιάσε μου το χέρι)
ας πάμε ούς τη Σουμελάν κρούομε την καμπάναν (ας πάμε μέχρι τη Σουμελά να χτυπήσουμε την Καμπάνα, σ.σ.συνδέει τους στίχους με τα λόγια του Κτενίδη)
ν’ ακούγ’νε μας οι ζωντανοί ‘ς όλιον την οικουμένην (να μας ακούσουν οι ζωντανοί σε όλη την οικουμένη)
να στείλουμ’ ατ’ς το μένεμαν το μέγαν διαρμενείαν: (να τους στείλουμε μεγάλο μήνυμα και συμβουλή)
Πατρίδας να μη χάν’τανε άλλο αδά ‘ς σον κόσμον (πατρίδες να μη χάνονται άλλο σε αυτόν τον κόσμο)
κι ο κάθα είς να θάφκεται ‘ς σον τόπον ντ’ εγεννέθεν’. (και ο καθένας να θάβεται στον τόπου που γεννήθηκε)», αναφέρουν στο τελος οι στίχοι του ποιήματος.
Βοηθούσε αριστερούς που αδικούνταν
«Ο πατέρας μου τον κομμουνισμό ως θεωρία τον κατέκρινε μέσα από τα γραπτά και την πολιτική του διαδρομή. Με τους ανθρώπους όμως δεν είχε κανένα πρόβλημα. Δεν τον εμπόδιζε να έχει αδελφικούς φίλους από το χώρο των αριστερών. Δεν έβαζε ταμπέλες στους ανθρώπους με απλά λόγια. Αναγνώριζε σε κάθε χώρο τους δημοκράτες και αυτούς με τους οποίους είχε κοινή αντίληψη για τα πράγματα. Ήταν βαθιά δημοκρατικός άνθρωπος και βοηθούσε αριστερούς όταν έβλεπε, ότι αδικούνταν. Δεν τους έδιωχνε λόγω της ιδεολογίας τους. Με τους ακραίους ανθρώπους ακόμα και από τον δικό του χώρο δεν είχε τίποτα κοινό», αναφέρει στο Newpost η κόρη του Ελευθεριάδη, Σημέλα, η οποία είναι υποψήφια δημοτική σύμβουλος στην Κατερίνη με τον συνδυασμό «Ανανέωση Τώρα».
«Εμπνεύστηκα από τον θάνατό του. Το πόνο της καρδιάς μου τον έκανα στίχους. Ήταν ένας πολύ ωραίος άνθρωπος. Αγαπούσε πολύ τον Πόντο. Γι'αυτό και πέθανε εκεί», λέει στο Newpost ο Κώστας Διαμαντίδης για τον άνθρωπο που προς τιμήν του ως «εξέχουσα προσωπικότητα του ποντιακού ελληνισμού» ο Δήμος Κατερίνης ανέγειρε το 2018 προτομή μετά από πολύχρονο αίτημα όλων των ποντιακών συλλόγων του νομού Πιερίας.
Τη μνήμη του Ελευθερίου Ελευθεριάδη τιμά το Σάββατο 13 Απριλίου 2019 στις 19:00 ο σύλλογος «Φάρος Ποντίων» (Αντιγονίδων 1 Θεσσαλονίκη), του οποίου υπήρξε ιδρυτικό μέλος, μαζί με τους Γεώργιο Αμβροσιάδη και Βλαδίμηρο Λαλόπουλο, οι οποίοι βρίσκονται εν ζωή και είχαν ανάλογη και μακρόχρονη προσφορά στην ιστορία του.
πηγή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου