Η εν Καρθαγένη Σύνοδος και τα όρια της παπικής εξουσίας. (εξαιρετικό)

Στην πρόσφατη επιστολή του προς τον Αρχιεπίσκοπο Αλβανίας Αναστάσιο, ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος γράφει:  

«…καθ΄ὅσον εἴπερ τις καί ἄλλος ἐγίγνωσκον κάλλιστα ὅτι οὐδείς ἀπολύτως κίνδυνος ὑπῆρχεν εἰς ‘μή τόν καπνώδη τύφον τοῦ κόσμου δόξωμεν εἰσάγειν τῇ Χριστοῦ Ἐκκλησίᾳ, ἥτις τό φῶς τῆς ἁπλότητος καί τῆς ταπεινοφροσύνης τήν ἡμέραν τοῖς τόν Θεόν ἰδεῖν ἐπιθυμοῦσι προσφέρει’.»  

Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος εδώ κάνει αναφορά απευθείας από την επιστολή των Πατέρων της εν Καρθαγένη Συνόδου (που άρχισε το 419) προς τον Πάπα της Ρώμης. Η επιστολή συντάχθηκε στο τέλος της Συνόδου και επισυνάφθηκε στους Κανόνες Αυτής. Παραθέτοντας από αυτήν την επιστολή, ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος μας προσκαλεί να την εξετάσουμε συνολικά, καθώς και να ελέγξουμε τους Kανόνες της Συνόδου που παρήγαγαν αυτήν την επιστολή. Τί λέει λοιπόν η επιστολή – και τί απασχόλησε την Σύνοδο; 

Η εν Καρθαγένη Σύνοδος και η επιστολή Της προς τον Πάπα  

Όλα ξεκινούν με έναν ιερέα ονόματι Απιάριος, ο οποίος κατηγορήθηκε από τους ενορίτες του στην Θαύρακα («Ταμπάρκα στην σύγχρονη Τυνησία») για «τοσούτων ἐγκλημάτων». Η Σύνοδος της Καρχηδόνας διέταξε έρευνα και τον βρήκε ένοχο, παύοντάς τον από ιερέα. Την εποχή εκείνη η Καρχηδόνα και το δυτικό τμήμα της Βορείου Αφρικής ήταν τυπικά «υπό την δικαιοδοσία» της Εκκλησίας της Ρώμης, αν και το ζήτημα αυτό δεν ήταν καθόλου ξεκάθαρο και επιλυμένο. Ο Απιάριος και ο φίλος του Επίσκοπος Φαυστίνος -στον οποίον η Σύνοδος της Καρχηδόνας είχε αρχικά αναθέσει την έρευνα της υπόθεσης*, αλλά μετετράπη σε δικηγόρο και υπερασπιστή του Απιαρίου- ταξίδεψαν στην Ρώμη και έκαναν έκκληση στον Πάπα, ο οποίος σκόπευε να ανατρέψει την απόφαση της Συνόδου της Καρχηδόνας και να αποκαταστήσει τον Απιάριο στον βαθμό της ιεροσύνης. Οι δυο τους επέστρεψαν από την Ρώμη και ο Απιάριος εμφανίστηκε στην Σύνοδο και «ἀντέστη μεγάλως πάσῃ τῇ συνόδῳ διαφόρους ὕβρεις ἐπιφέρων, ὡσανεὶ τὰ πριβιλέγια τῆς Ῥωμαϊκῆς ἐκκλησίας διεκδικῶν, καὶ θέλων αὐτὸν παρ᾽ ἡμῶν εἰς κοινωνίαν δεχθῆναι»

 «Ὅμως ἧττον αὐτῷ τοῦτο ἐξεγένετο» έγραψε η Σύνοδος. Αντ’ αυτού, διεξήγαγαν τριήμερη έρευνα. Ο Απιάριος και ο φίλος του Επίσκοπος Φαυστίνος έκαναν ό,τι μπορούσαν για να σταματήσουν και να αποφύγουν τις ερωτήσεις, στο τέλος όμως ο Απιάριος παραδέχτηκε ότι ήταν ένοχος των κατηγοριών εναντίον του -κατηγορίες που δεν περιγράφηκαν ρητά στην επιστολή, αλλά αναφέρθηκαν εμμέσως ως «τὰ ἐν τῇ καρδίᾳ κρυπτά, ὡς ἐν ἰλύϊ τῶν ἐγκλημάτων ἤδη καταδεδικασμένα»,«περὶ πάντων τῶν ἀπιθάντων ὀνειδῶν» και «ἐπαισχυντέων σπίλων». 

Η Σύνοδος με σεβασμό αλλά και σθένος είπε στον Πάπα να μην δέχεται εκκλήσεις από οποιονδήποτε που έχει παυθεί ή αφορισθεί από τη Σύνοδο της Αφρικής. Μεταξύ άλλων επιχειρημάτων, η Σύνοδος έγραψε: «ὅτι καὶ ἑνὶ ἑκάστῳ συγκεχώρηται, ἐὰν περὶ τῆς δίκης τῶν διαγνωστῶν προΐσταται αὐτῷ πρὸς τὰς συνόδους τῆς ἰδίας ἐπαρχίας, ἢ ἔτι μὴν εἰς οἰκουμενικὴν σύνοδον ἐκκαλέσασθαι· εἰ μὴ ἆρά τίς ἐστιν, ὅστις πιστεύσει, ἑνὶ ᾡτινιδήποτε δύνασθαι τὸν Θεὸν ἡμῶν τῆς κρίσεως ἐμπνεῦσαι τὴν δικαιοσύνην, τοῖς δὲ ἀναριθμήτοις εἰς σύνοδον συνηθροισμένοις ἱερεῦσιν ἀρνεῖσθαι.»

[σ.σ. με απλά λόγια -δυστυχώς έτσι καταντήσαμε και μας κατάντησαν, να μην καταλαβαίνουμε την ίδια μας την γλώσσα- λέει ότι εάν κάποιος πιστέψει ότι αδικήθηκε μπορεί να απευθυνθεί στις συνόδους της Επαρχίας του, εκτός εάν πιστεύουμε ότι ο Θεός μπορεί να εμπνεύσει την κρίση της δικαιοσύνης σε έναν μόνο άνθρωπο και αρνείται να κάνει το ίδιο σε πολλούς συναθροισμένους επισκόπους.]

Προς το τέλος της επιστολής η Σύνοδος έγραψε το εξής -απόσπασμα εκ του οποίου ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος ανέφερε στην επιστολή του προς τον Αρχιεπίσκοπο Αναστάσιο:  

«Ἐκβιβαστὰς τοίνυν κληρικοὺς ὑμῶν τινῶν αἰτούντων μὴ θέλετε ἀποστέλλειν, μήτε παραχωρεῖν, ἵνα μὴ τὸν καπνώδη τύφον τοῦ κόσμου δόξωμεν εἰσάγειν τῇ τοῦ Χριστοῦ ἐκκλησίᾳ, ἥτις τὸ φῶς τῆς ἁπλότητος, καὶ τῆς ταπεινοφροσύνης τὴν ἡμέραν τοῖς τὸν Θεὸν ἰδεῖν ἐπιθυμοῦσι προσφέρει.»  

[σ.σ. με απλά λόγια, -και ξαναγράφω, δυστυχώς έτσι καταντήσαμε και μας κατάντησαν, να μην καταλαβαίνουμε την ίδια μας την γλώσσα- λέει στον Πάπα να μην δέχονται να στέλνουν δικούς τους εκπροσώπους εάν κάποιος τους το ζητήσει, για να μην φανεί ότι εισάγεται ο καπνώδης τύφος του κόσμου στην Εκκλησία, η Οποία προσφέρει το φως της απλότητος και της ταπεινοφροσύνης σε αυτούς που επιθυμούν να δουν τον Θεό.]

Πριν συνεχίσουμε την εξέταση της εν Καρθαγένη Συνόδου, ας κάνουμε μία μικρή στάση και ας περιεργαστούμε την φράση αυτή. Στο περιεχόμενο της επιστολής η Αφρικανική Εκκλησία, μέσω των επισκόπων Της που συγκεντρώθηκαν στην Καρχηδόνα, λέει ξεκάθαρα στον Πάπα της Ρώμης ότι δεν είναι ευπρόσδεκτος να παρεμβαίνει στην δικαιοδοσία τους ή να δέχεται την έκκληση κληρικού τον οποίον έχουν υποβάλλει σε πειθαρχία. Είναι αξιοσημείωτο λοιπόν ότι ο Οικουμενικός Πατριάρχης επέλεξε να αποσπάσει μια φράση από την συγκεκριμένη επιστολή, και εκτός του περιεχομένου αυτής, για να υποστηρίξει την εισπήδηση που έκανε ο ίδιος στην δικαιοδοσία μιας άλλης Τοπικής Εκκλησίας και το ότι αποδέχτηκε ο ίδιος την έκκληση ενός καθηρημένου και αφορισμένου κληρικού.  

Η Καρχηδόνα για το Έκκλητο

Προσθέτοντας στην ειρωνεία του ότι ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος επέλεξε να παραθέσει φράση από την συγκεκριμένη Σύνοδο είναι το γεγονός ότι η Σύνοδος αυτή ενέκρινε κανόνες οι οποίοι αχρηστεύουν τους ισχυρισμούς του Πατριάρχη Βαρθολομαίου. Ο 28ος εν Καρθαγένη Κανών (μερικές φορές αριθμείται Κανών 36) λέει ότι οι πρεσβύτεροι, οι διάκονοι ή οι κληρικοί που θα σκεφτούν να μεταφέρουν τα αιτήματά τους πέρα από την θάλασσα (δηλ. Ρώμη) θα βγουν εκτός κοινωνίας. Ο Κανών ορίζει: 

.«Ὁμοίως ἤρεσεν, ἵνα οἱ πρεσβύτεροι, καὶ οἱ διάκονοι, καὶ οἱ λοιποὶ κατώτεροι κληρικοί, ἐν αἷς ἔχουσιν αἰτίαις, ἐὰν τὰ δικαστήρια μέμφωνται τῶν ἰδίων ἐπισκόπων, οἱ γείτονες ἐπίσκοποι ἀκροάσωνται αὐτῶν, καὶ μετὰ συναινέσεως τοῦ ἰδίου ἐπισκόπου, τὰ μεταξὺ αὐτῶν διαθῶσιν οἱ προσκαλούμενοι παρ᾽ αὐτῶν ἐπίσκοποι. Διό, εἰ καὶ περὶ αὐτῶν ἔκκλητον παρέχειν νομίσωσι, μὴ ἐκκαλέσωνται εἰς τὰ πέραν τῆς θαλάσσης δικαστήρια, ἀλλὰ πρὸς τοὺς πρωτεύοντας τῶν ἰδίων ἐπαρχιῶν, ὡς καὶ περὶ τῶν ἐπισκόπων πολλάκις ὥρισται. Οἱ δὲ πρὸς περαματικὰ δικαστήρια διεκκαλούμενοι, παρ᾽ οὐδενὸς ἐν τῇ Ἀφρικῇ δεχθῶσιν κοινωνίαν.» 

Αμέσως ακολουθεί ο Κανών 29 (μερικές φορές αριθμείται Κανών 37), ο οποίος λέει ότι αν κάποιος που έχει αφορισθεί εισέλθει σε κοινωνία πριν ακουσθεί το αίτημά του, τότε ο ίδιος καταδικάζει τον εαυτόν του. Ο Κανών ορίζει:  

«Ὁμοίως ἤρεσε συμπάσῃ τῇ συνόδῳ, ἵνα, ὁ διὰ ῥαθυμίαν αὐτοῦ ἀπὸ κοινωνίας γενόμενος, εἴτε ἐπίσκοπος, εἴτε οἱοσδήποτε κληρικός, ἐὰν ἐν τῷ καιρῷ τῆς ἀκοινωνησίας αὐτοῦ, πρὸ τοῦ ἀκουσθῆναι, εἰς κοινωνίαν τολμήσῃ, αὐτὸς καθ᾽ ἑαυτοῦ τῆς καταδίκης τὴν ψῆφον ἐξενηνοχέναι κριθῇ.»  

Σύμφωνα με αυτόν τον Κανόνα, για ένα άτομο που έχει καθαιρεθεί, όπως ο Φιλάρετος Ντενισένκο, το να αγνοήσει την καθαίρεσή του και να συνεχίσει να βρίσκεται σε κοινωνία και να ενεργεί ως κληρικός, τον καθιστά ακατάλληλο για οποιαδήποτε προσφυγή. Με αυτήν την ανυπακοή του χάνει το δικαίωμα να ασκήσει έφεση και έχει καταδικάσει τον εαυτόν του.  

Η Καρχηδόνα για το Πρωτείο

Το περιεχόμενο του 39ου Κανόνα (μερικές φορές αριθμείται Κανών 46) κάνει ακόμη πιο αξιοσημείωτο το γεγονός ότι ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος επέλεξε να επιστήσει την προσοχή μας στην εν Καρθαγένη Σύνοδο – ο Κανών αυτός διορθώνει οποιαδήποτε παρέκκλιση ενός επισκόπου που θέλει να τοποθετήσει τον εαυτόν του πάνω από άλλους επισκόπους: 

«Ὥστε τὸν τῆς πρώτης καθέδρας ἐπίσκοπον μὴ λέγεσθαι ἔξαρχον τῶν ἱερέων, ἢ ἄκρον ἱερέα, ἢ τοιουτότροπον τίποτε, ἀλλὰ μόνον ἐπίσκοπόν της πρώτης καθέδρας.»

[σ.σ. Συγχωρέστε με αλλά ενώ ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως προσφωνείται αποκλειστικά «Παναγιώτατος»! -πιο πάνω κι απ’ την Παναγία «Η Αυτού Θειοτάτη Παναγιότης»- σε πρόσφατη ομιλία του αποκάλεσε την Παναγία μας, την Μητέρα του Δευτέρου Προσώπου της Αγίας Τριάδος, «Πρωταγία»! Δεν μας εξήγησε όμως αν μεταξύ των Αγίων η «Πρωταγία» έχει τα πρεσβεία τιμής ή εξουσίας!]

Για λόγους που παραμένουν απροσδιόριστοι, ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος, για να υποστηρίξει τις αποφάσεις του και την εξουσία του, έκανε αναφορά σε ένα απόσπασμα από μια επιστολή και μία Σύνοδο που υποστηρίζουν ακριβώς την αντίθετη άποψη. Τούτο θέτει σαφώς υπό αμφισβήτηση την αξιοπιστία της ορθής ερμηνείας και αναφοράς προτύπων κειμένων του Οικουμενικού Πατριάρχη. Ίσως, όμως, να βλέπουμε το χέρι της Θείας Πρόνοιας, όπου ο Κύριος με το μέγα έλεός Του χρησιμοποιεί τις φωνές των αγίων επισκόπων Του, που πριν από δεκαέξι αιώνες συγκεντρώθηκαν στην Καρχηδόνα, για να καλέσει σε μετάνοια τον λανθάνοντα αλλά αγαπητό Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως.  

***

Μετάφραση Φαίη 

Πηγή ORTHODOX SYNAXIS

* Σε άρθρο της Ιεράς Μητροπόλεως Πειραιώς διαβάζω ότι ο Επίσκοπος Φαυστίνος ήταν «τοποτηρητής των Παπών» και όχι αυτό που λέει εδώ ότι η Σύνοδος της Καρχηδόνας του είχε αναθέσει την έρευνα της υπόθεσης. Λέει το σχετικό απόσπασμα:
«Σχολιάζοντας ο  Όσιος Νικόδημος την πρώτη επιστολή, λέει ότι αυτός ο πρεσβύτερος  Απιάριος, ο οποίος ανήκε στην  Επισκοπή της Σίκκης της Αφρικής, αφού ελέγχθηκε συνοδικώς για κανονικά εγκλήματα, που έκανε, χωρίσθηκε από την κοινωνία των συμπρεσβυτέρων του και των  Επισκόπων και Κληρικών. Αφού πήγε δύο φορές στη  Ρώμη, και στον καιρό του Ζωσίμου και στον καιρό του Κελεστίνου, όχι μόνο έγινε δεκτός σε κοινωνία απ’ αυτούς, αλλά και αφού εφοδιάσθηκε με συστατικά γράμματα απ’ αυτούς, επέστρεψε στην  Αφρική με τον  Επίσκοπο Φαυστίνο, τον τοποτηρητή αυτών των Παπών, ο οποίος, παρ’ όλο που έβαλε όλες του τις δυνάμεις για ν’ αθωώσει τον Απιάριο από τα κανονικά εγκλήματά του, γενόμενος προστάτης μάλλον παρά κριτής και έκδικος παρά διαγνώστης, εις μάτην εκοπίασε.»

 

Για να κάνει ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος αναφορά σε αυτήν ειδικά την Σύνοδο και σε αυτήν ειδικά την επιστολή, δύο τινά συμβαίνουν.
1) Έχει υποστεί τέτοια διάβρωση το φρόνημα του Πατριάρχη που όντως πιστεύει ότι αυτά που κάνει είναι σωστά.
2) Δεν πιστεύει ότι αυτά που κάνει είναι σωστά και μας στέλνει σήματα μορς με αυτόν τον κραυγαλέο τρόπο.

Φαίη