Η επανάσταση στη Μολδοβλαχία, οι Θεσσαλοί αγωνιστές και ο Γιωργάκης Ολύμπιος

του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου, δασκάλου – συγγραφέα

Ο ΟΛΥΜΠΙΟΣ: Ο Θεσσαλός αυτός μεγάλος αγωνιστής γεννήθηκε το 1772 στο Λιβάδι της Ελασσόνας. Ήταν συγγενής των γνωστών αρματολών Λαζαίων του Ολύμπου. Μετά την εξόντωση αυτών από τον Αλή πασά ο Γεωργάκης Ολύμπιος βγήκε στα βουνά ως κλέφτης. Ο Αλή πασάς, που τον είχε φοβηθεί λόγω της δύναμής του, τού ανέθεσε το αρματολίκι του Ολύμπου. Όμως το 1799 ήρθε σε ρήξη με το διαβόητο πασά και έφυγε για τη Σερβία όπου συνεργάστηκε με τον Καραγεώργη στην προετοιμασία της σερβικής επανάστασης (1802-3), που θα ξεσπούσε το επόμενο έτος. Εκεί ενίσχυσε περισσότερο τις σχέσεις του με το ομόδοξο γένος των Σέρβων νυμφευόμενος τη χήρα του του Σέρβου οπλαρχηγού Βέλκο. Το 1803 υπηρέτησε στο ελληνικό σύνταγμα του ρωσικού στρατού της Οδησσού, που είχε δημιουργήσει ο τσάρος Αλέξανδρος Α΄ για να χτυπήσει τους Οθωμανούς στη Βλαχία. Στη μάχη του Βιδινίου ο Ολύμπιος πολέμησε ηρωικά και ο στρατηγός Κουτούζωφ τον ονόμασε συνταγματάρχη ενώ ο τσάρος του απένειμε το παράσημο της Αγίας Άννας. Έπειτα επέστρεψε στη Σερβία (1807) και, όταν διορίστηκε ηγεμόνας στη Ρουμανία ο Σούτσος, επανέκαμψε στην περιοχή.

Ο ΑΓΩΝΑΣ ΣΤΗ ΜΟΛΔΟΒΛΑΧΙΑ ΚΑΙ Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥ Γ. ΟΛΥΜΠΙΟΥ: Γύρω στα 1814-5 διορίστηκε διοικητής του πυροβολικού της ηγεμονίας. Το 1819 μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία από τον Π. Αναγνωστόπουλο. Κατά την προετοιμασία της επανάστασης στις παραδουνάβιες ηγεμονίες ο Ολύμπιος υπήρξε βασικός συνεργάτης του Α. Υψηλάντη. Μάλιστα, κατόπιν προτροπής του, ο Θεσσαλός ήρωας μύησε και τον Ρουμάνο οπλαρχηγό Βλαντιμιρέσκου στην Εταιρεία. Λίγο αργότερα μαζί με τον Υψηλάντη κατέλαβαν το Βουκουρέστι. Στις 27/4/1821 εκδίωξε τους Τούρκους που προσπάθησαν να περάσουν το Δούναβη. Μεταξύ των συναγωνιστών του Ολύμπιου υπήρξαν πολλοί Έλληνες, Ρουμάνοι, Σέρβοι, Ρώσοι αλλά και Αλβανοί. Ανάμεσά τους αρκετά θεσσαλικά ονόματα (δες πιο κάτω τον σχετ. πίνακα). Όταν ο Βλαντιμιρέσκου έδειξε να εναντιώνεται με τη συνέχεια του αγώνα και να προσπαθεί να έλθει σε συμφωνία με τους Τούρκους, συνελήφθη από τον Ολύμπιο (21/5/1821) και παραδόθηκε στον Υψηλάντη ο οποίος τον θανάτωσε. [Μεταξύ των ανθρώπων του Υψηλάντη ήταν και ο Θεσσαλός κληρικός και Φιλικός Αριστείδης Παπάς ή Πωπ. Είχε σταλεί στη Σερβία τους μήνες πριν το ξέσπασμα της Επανάστασης μεταφέροντας επιστολές για την αναμενόμενη κήρυξή της. Πιάστηκε όμως καθοδόν μαζί με τον συνεργάτη του Δημήτριο Μετσοβίτη, στις αρχές Ιανουαρίου του 1821 και εκτελέστηκαν, ενώ τα γράμματα που μετέφεραν έπεσαν στα χέρια της οθωμανικής εξουσίας¹].Στη ατυχή μάχη του Δραγατσανίου ο Ολύμπιος ήταν μεταξύ των διακριθέντων. Μετά τις σημαντικές μάχες στη Μολδοβλαχία (Σκουλένι και Δραγατσάνι), τα διασώθεντα μικρά στρατιωτικά σώματα των επαναστατών διασκορπίστηκαν σε διάφορες κατευθύνσεις, κυρίως σε δάση και μονές. Ο Γεωργάκης Ολύμπιος, ο Θεσσαλός ήρωας του αγώνα της Μολδοβλαχίας, μαζί με τον Γιάννη Φαρμάκη, δεν ακολούθησαν τον Υψηλάντη στην Αυστρία, αλλά, βλέποντας ότι δεν μπορούσαν να καταφέρουν κάτι στη Βλαχία, αποφάσισαν να κατευθυνθούν μέσω ορεινών περασμάτων στη Μολδαβία κι από εκεί στη Βεσσαραβία, με σκοπό να περάσουν στην Ελλάδα. Τα επαναστατικά σώματα καταδιώκονταν από ισχυρές οθωμανικές δυνάμεις υπό τον Σαρικλόγλου, ενώ πολλοί συναγωνιστές του Ολύμπιου άρχισαν να λιποτακτούν. Στο πέρασμα από το όρος Βράνσα ο Ολύμπιος, επειδή ασθένησε, μεταφερόταν από τους συμπολεμιστές του. Για μικρό διάστημα σταμάτησε στη Μονή Σέκου με σκοπό να ξεκουραστεί το μικρό στρατιωτικό του σώμα του και να γίνει και ο ίδιος λίγο καλύτερα από την περιπέτεια της υγείας του. Ο επίσκοπος της περιοχής Ρομάνο, έχοντας έλθει σε συνεννόηση με τους Οθωμανούς, ζήτησε από τον Ολύμπιο τη βοήθειά του, δήθεν, να υπερασπιστεί το μοναστήρι. Εκείνος, βαθιά θρησκευόμενος καθώς ήταν, δέχτηκε, με αποτέλεσμα την 8η Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους να περικυκλωθεί από ισχυρές τουρκικές δυνάμεις στο χώρο της μονής. Η άμυνα των πολιορκημένων της μονής έγινε πολύ πιο δυσχερής όταν οι πολιορκητές κατέστρεψαν το υδραγωγείο. Τότε ο Γεωργάκης Ολύμπιος μαζί με άλλους ένδεκα συναγωνιστές του ανέβηκε στο καμπαναριό της μονής και λίγο πριν τους φτάσουν οι Τούρκοι ανατινάχτηκαν, πυροβολώντας σε βαρέλι με μπαρούτι που είχαν φέρει μαζί τους. Ο άλλος σημαντικός αγωνιστής, ο Φαρμάκης, συνελήφθη και θανατώθηκε λίγο αργότερα παραδειγματικά στην Κων/λη.

Η απώλειά του Ολυμπίου ήταν πολύ σημαντική, εφόσον υπήρξε μεγάλος στρατιωτικός ηγέτης και πατριώτης, την εποχή της κορύφωσης του επαναστατικού αγώνα στην Ελλάδα. Σίγουρα η τύχη της επανάστασης στη Θεσσαλία δεν θα είχε κριθεί τόσο νωρίς.

Πίνακας Θεσσαλών επαναστατών στη Μολδοβλαχία.

Από το κρατικό Αρχείο της Νομαρχίας Οδησσού.

Πληροφορίες και στοιχεία για τους κρατουμένους “Φιλικούς” της πόλης Οργκίεβ. [14/7/1821] (Από το παράρτημα του βιβλίου του Ακαδημαϊκού Νικολάι Τοντόροφ: Η βαλκανική διάσταση της Επανάστασης του 1821, εκδ. Gutenberg, 1982, σσ. 191-294)

	Ονοματεπώνυμο	Καταγωγή	Σχόλια
1	Ευθύμιος Γεωργιάδης	Αμπελάκια	Έμπορος στην Αυστρία και τη Ρωσία. Πέρασε στη Μολδαβία την 1/6/1821.
2	Διαμαντής Μαγνιάρης	Αμπελάκια	Συνεργάτης του Γεωργιάδη
3	Πανταζής Ζαγοραίος	Ζαγορά	Στις 21 Μαρτίου ήταν στην Οδησσό.
4	Αγγελής Αναστασιάδης	Ζαγορά	Έμπορος στην Πόλη και τη Μολδαβία.
5	Ιωάννης Θεοδώρου	Γαρδίκι	Έμπορος στη Βεσσαραβία.
6	Δημήτριος Κωνσταντίνου	Προμύρι	Πέρασε μέσω Πόλης στο Γαλάτσι.
7	Δημήτριος Στεργίου	Γορίτσα (ή Καρίτσα)	Το 1806 οι Τούρκοι πυρπόλησαν την οικία του.
8	Θεόδωρος Στεργίου	Σκόπελος	Έμπορος στο Ταγκαρόγκ Ρωσίας.
9	Νικόλαος Θεοδώρου	Σκόπελος	Έμπορος στο Γαλάτσι.
10	Δημήτριος Γεωργίου	Σκόπελος	Ναυτικός.
11	Κύριλλος Γερομάντης	Άγραφα	Κουτσόβλαχος μοναχός από την Ι. Μ. Πέτρας.
12	Στέλιος Νικολάου	Τρίκαλα	Έμπορος στη Μολδαβία.
13	Ντιορντής Ζαγοριανός	Ζαγορά	Έμπορος στη Βλαχία.
14	Κων/νος Μ. Αγγέλλου	Ζαγορά	Έμπορος στη Μολδαβία.
15	Κοσμάς Λάσκαρης	Ζαγορά	Υπηρέτησε το ρωσικό στρατό στον ρωσοτουρκ. Πόλεμο.
16	Αντώνιος Πέτροβιτς ή Νάντα	Γκόρνιτσα (;)	Πωλητής χαλβά στο Κισίνεφ.
17	Σταμάτης Αποστόλου	Ζαγορά	Έμπορος στο Γαλάτσι.
18	Πάρις Νικολάου	Ζαγορά	Κάτοικος, επί 9 έτη, Γαλατσίου.
19	Ανδρέας Παπαδόπουλος	Άγραφα	Εμποροϋπάλληλος στη Μολδαβία.
20	Παναγιώτης Γεωργίου	Αμπελάκια	Έφτασε στο Γαλάτσι πριν λίγους μήνες.
21	Στάνης Ρίζος	Γκούρα Ολύμπου (;)	Έμπορος στη Μολδαβία.
22	Σταμάτης Χατζής	Ζαγορά	Έμπορος στη Μολδαβία.
23	Απόστολος Σωτηρίου	Ζαγορά	Εργάτης σε αγρόκτημα στη Μολδαβία.

1. Σπ. Τρικούπης, ό. π., τόμος Α΄ , σ. 50.