Υπήρχε Πανεπιστήμιο στο Βυζάντιο;

Η τρέχουσα αντίληψη θέλει το πανεπιστήμιο να είναι εφεύρεση του Δυτικού Μεσαίωνα. Μάλιστα το Πανεπιστήμιο της Μπολώνιας θεωρείται τυπικά το παλαιότερο πανεπιστήμιο του κόσμου, με τη Νομική του Σχολή να πιστεύεται ότι ιδρύθηκε το 1088. Ακολουθεί το Παρίσι (1150) και το Πανεπιστήμιο της Σαλαμάνκας στην Ισπανία που πήρε τη βασιλική άδεια λειτουργίας το 1218 μολονότι λέγεται ότι είχε ιδρυθεί από το 1134. Μάλιστα ετοιμάζεται να γιορτάσει τα 800 χρόνια λειτουργίας του το 2018.
Είναι όμως τα πράγματα έτσι; Το πρώτο πανεπιστήμιο στον κόσμο ιδρύθηκε στην Κωνσταντινούπολη με διάταγμα του αυτοκράτορα Θεοδοσίου Β’ στις 27 Φεβρουαρίου 425. Ήταν ένα δημόσιο πανεπιστήμιο που ονομαζόταν «Πανδιδακτήριον», δηλ. αυτό ακριβώς που σημαίνει πανεπιστήμιο: διδασκαλία όλων των επιστημών. Το ιδρυτικό διάταγμα του Πανδιδακτηρίου προέβλεπε 31 καθηγητικές έδρες: 10 έδρες της Ελληνικής και 10 έδρες της Λατινικής Γραμματικής ή Φιλολογίας, 5 έδρες της Ελληνικής Ρητορικής και 3 έδρες της Λατινικής, 1 έδρα της Ελληνικής Φιλοσοφίας και 2 έδρες του Ρωμαϊκού Δικαίου. Την εποχή του Ιουστινιανού (6^ος αιώνας) ενδεχομένως ανεξαρτητοποιήθηκε ή αναδιοργανώθηκε η Νομική Σχολή.
Μετά το 862 ο Καίσαρ Βάρδας, θείος του αυτοκράτορα Μιχαήλ Γ΄, μετέφερε την έδρα του Πανδιδακτηρίου στο παλάτι της Μαγναύρας, που ήταν μέσα στην περιοχή του αυτοκρατορικού ανακτόρου. Την ίδια εποχή επικεφαλής του Πανδιδακτηρίου της Μαγναύρας ήταν ο περίφημος Λέων ο Μαθηματικός, ο οποίος δίδασκε τη λεγόμενη τετρακτύ, δηλαδή αριθμητική, γεωμετρία, αστρονομία και μουσική.

Τα ερείπια του παλατιού της Μαγναύρας στην Κωνσταντινούπολη

Το 1045 ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Μονομάχος αναδιοργάνωσε τη Νομική Σχολή, ιδρύοντας το Διδασκαλείον των Νόμων στη μονή του Αγ. Γεωργίου των Μαγγάνων. Δηλαδή η Νομική Σχολή της Κωνσταντινούπολης ιδρύθηκε 43 ολόκληρα χρόνια πριν από τη Νομική Σχολή της Μπολώνιας. Επικεφαλής του Διδασκαλείου των Νόμων ήταν ο Νομοφύλαξ, του οποίου το καθήκον ήταν, όπως οριζόταν στο αυτοκρατορικό διάταγμα (Νεαρά), «με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη σαφήνεια και με μεγάλη ακρίβεια να αναπτύσσει στους νέους το νόημα των νόμων,και να έχει αυτό ως μοναδικό του έργο συνεχώς και πάντοτε, και σ’αυτό να αναλώνει τη ζωή του, μελετώντας τη νύχτα όσα συντείνουν στην ερμηνεία, και να εξηγεί την ημέρα και κάθε μέρα ακούραστα μιλώντας με τους φοιτητές». [Περὶ τὸ σαφῶς ὅτι μάλιστα καὶ σὺν ἀκριβείᾳ πολλῇ τὴν τῶν νόμων διάνοιαν ἀναπτύσσειν τοῖς νέοις, τοῦτο μόνον ἔργον ποιούμενος διηνεκὲς καὶ ἀΐδιον καὶ περὶ τοῦτο τὴν ὅλην ἀπαναλίσκειν ζωήν, νύκτωρ μὲν μελετῶν τὰ πρὸς ἑρμηνείαν συντείνοντα, ἑρμηνεύων δὲ μεθ’ ἡμέραν καὶ καθ’ ἑκάστην ἀόκνως τοῖς φοιτηταῖς ὁμιλῶν (Jus Graecoromanum, τ. Α΄, σ. 618κε).]
Πρῶτος επικεφαλής του Διδασκαλείου των Νόμων ορίστικε ο δικαστής Ιωάννης Ξιφιλίνος, ο οποίος αργότερα έγινε Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως ως Ιωάννης Η΄. Το Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης λειτούργησε για πάρα πολλά χρόνια, παρά τις δύσκολες ιστορικές τύχες της Βασιλίδας των Πόλεων και του Βυζαντίου.
Αξίζει λοιπόν να θυμόμαστε ποια ήταν η αρχή των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων στην Ευρώπη, και ποια σημασία απέδιδαν στην Παιδεία οι Βυζαντινοί.
πηγή