Πήγαινα τον δρόμο δρόμο ακούγοντας Πωγωνίσιο, πολυφωνικό Τραγούδι...

«Όταν χορεύεις, γράφεις με ανεξίτηλα βήματα 

τα συναισθήματά σου πάνω στη γη...» 
Κ. Καβάφης

Η Ήπειρος – το φτωχότερο χωράφι της Ευρώπης, κατά την πρόσφατη στατιστική της ΕΟΚ, αλλά ίσως το πιο πλούσιο από πολιτισμική άποψη, προσπαθεί να επιβιώσει πεισματικά εδώ και 15.000 -τουλάχιστον- χρόνια, αν και το επίσημο ελληνικό κράτος δέχεται ότι η ιστορία του ξεκινά μόλις το 6000 π.Χ.

Το ιδιαίτερο μουσικό του χαρακτηριστικό, η πεντατονική μουσική, είναι ίσως ό,τι πιο πολύτιμο μάς παραδόθηκε από τον αρχαίο ηπειρώτικο λαό. Αυτό που οι λόγιοι μουσικοί θεωρούν ως «μουσικό λάθος» ξεκίνησε από την Ήπειρο και ταξείδεψε με τους ικανότατους Ηπειρώτες ναυτικούς, καραβανιέρηδες εμπόρους και κτίστες-πετράδες, σ’ όλον τον κόσμο: Κεντρική Αφρική, Ινδία, Καύκασο, Ιμαλάια, Νότια Κίνα, Πολυνησία, Περού, Ινδιάνους, Λαπωνία, Γροιλανδία, Κέλτες, Ιρλανδία, κλπ. όπου είχε τη δύναμη και το σθένος να σταθεί σαν αυτόνομη μουσική.

Τον Ηπειρώτη, ο χορός και ο ήχος που τον συνοδεύει χαράσσουν την ψυχή του/της, αέναα και ανεξίτηλα με τα ίδια ψηφία. Βαριά και «ασήκωτα» τα βήματα, χορός στρωτός και μονότονος, που δεν εντυπωσιάζει οπτικά, αλλά συγκλονίζει τον εσωτερικό κόσμο. Με τα πωγωνίσια τραγούδια γλεντάει ο ηπειρώτης/ηπειρώτισσα, με αυτά αποχαιρετούσε τα παιδιά του για την ξενιτιά, τους κεκοιμημένους για τον άλλο κόσμο, με αυτά καλούσε την ψυχή των νεκρών προγόνων να έλθει να γλεντήσει μαζί με τους ζωντανούς.

«Την ξενιτιά, την ορφανιά, την πίκρα, την αγάπη, 

τα τέσσερα τα ζύγιασαν, βαρύτερα ειν’ τα ξένα.

Πααίνουν ανύπαντρα παιδιά κι έρχονται γερασμένα.

Παρηγοριά έχει ο θάνατος και λησμονιά ο χάρος, 

μα ο ζωντανός ο χωρισμός παρηγοριά δεν έχει».

Ένα από τα πιο γνωστά και όμορφα Πωγωνίσια τραγούδια από την Ήπειρο. Χορεύεται «στα δύο» όπως ονομάζεται στην Ήπειρο ή «στρωτό». Αποτελεί κατ' ουσίαν ένα τραγούδι της ξενιτιάς, όπως και η πλειονότητα των τραγουδιών της Ηπείρου, αφού οι Ηπειρώτες βίωσαν την ξενιτιά περισσότερο ίσως από κάθε άλλον Έλληνα. 

Έχω αδυναμία στον Πωγωνίσιο ήχο!!
Πολύ μ'αρέσει και με ξεκουράζει. ♫♪

Γιάννη μου το μαντήλι σου (Πωγώνι)

Γιάννη μου το μαντήλι σου τι το ’χεις λερωμένο;

βρε Γιάννη, Γιαννάκη μου βρε παλικαράκι μου.

Το λέρωσε η ξενιτιά, τα έρημα τα ξένα

βρε μανούλα μου κάψαν την καρδούλα μου.

Πέντε ποτάμια το ’πλυναν κι έβαψαν και τα πέντε

βρε Γιάννο, Γιαννάκη μου βρε παλικαράκι μου.

Κι έβαψαν και τη θάλασσα με όλα τα καράβια

βρε Γιάννο, Γιαννάκη μου βρε παλικαράκι μου.


 «Πήγαινα Το Δρόμο Δρόμο» σε Αφήγηση ποίησης του Μιχάλη Γκανά από τον Χάρη Κατσιμίχα με μουσική υπόκρουση το παραδοσιακό Ηπειρώτικο τραγούδι (Μουσική: Παραδοσιακό) σε εκτέλεση του Σέα Γκίκα.

Μια τέτοια νύχτα πριν από χρόνια

Κάποιος περπάτησε μόνος

Δεν ξέρω πόσα λασπωμένα χιλιόμετρα

Νύχτα και συννεφιά, χωρίς άστρα

Πήγαινε το δρόμο δρόμο...

♪♫

«Πήγαινα το δρόμο δρόμο» Από την εκπομπή της ΕΡΤ «Μουσικό Οδοιπορικό» με την Δόμνα Σαμίου, αφιέρωμα στην Ήπειρο, ΕΡΤ, 1977. Τραγουδάει και παίζει ηπειρώτικο ντέφι ο Ματθαίος Σταυρόπουλος. (Μουσική: Παραδοσιακό) Γαμήλιο τραγούδι με προέλευση από τα Ιωάννινα Ηπείρου.

Είναι δύσκολο να βρούμε τις ρίζες της Ηπειρώτικης πολυφωνίας στα ίχνη των αιώνων. Όλοι οι μελετητές συγκλίνουν στην άποψη για έναν πολιτισμό με βαθιές ρίζες που ξεκινά πριν εμφανιστεί η Βυζαντινή μουσική και φτάνει και σε προελληνικές ή αρχαϊκές εποχές με πολιτισμικές γέφυρες που ενώνουν τα Βαλκάνια με τη Νότια Ασία περνώντας από τον Καύκασο, τη Βόρεια Περσία, το Αφγανιστάν, τη Νότια Ινδία (Λ. Λιάβας, Άπειρος 1, 1998).

Η προέλευση και τις ομοιότητες με μουσικά ιδιώματα άλλων περιοχών του πλανήτη , η πεντατονική κλίμακα έρχεται από τα βάθη των αιώνων και κυριαρχεί σε πολλούς πολιτισμούς της Ασίας της ,Αμερικής και της Αφρικής. Στην Ευρώπη ξεχωρίζει στην μουσική παράδοση των Βαλκανίων (βλ. Brailoui (Ρουμανία), Αντώνης Λάβδας και Σπύρος Περιστέρης (Ελλάδα), B. Ktuta και ο S.Shetnui (Αλβανία κ.α.) Είναι δύσκολο να βρούμε τις ρίζες της Ηπειρώτικης πολυφωνίας στα ίχνη των αιώνων. Όλοι οι μελετητές συγκλίνουν στην άποψη για έναν πολιτισμό με βαθιές ρίζες που ξεκινά πριν εμφανιστεί η Βυζαντινή μουσική και φτάνει και σε προελληνικές ή αρχαϊκές εποχές με πολιτισμικές γέφυρες που ενώνουν τα Βαλκάνια με τη Νότια Ασία περνώντας από τον Καύκασο, τη Βόρεια Περσία, το Αφγανιστάν, τη Νότια Ινδία (Λ. Λιάβας, Άπειρος 1, 1998).Το ταξίδι της εκπομπής ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΡΩΜΕΝΑ, αυτή τη φορά ξεκινάει από την Ήπειρο και συγκεκριμένα από την περιοχή του Πωγωνίου, στα Ελληνοαλβανικά σύνορα, εκεί όπου βρέθηκε ο φακός της εκπομπής και κατέγραψε τις τοπικές εσωτερικές δονήσεις και τις αφηγήσεις των κατοίκων, για ένα χορό που καθρεφτίζει τον πολιτισμό τους σε όλες του τις διαστάσεις. Τον Πωγωνίσιο. Ο Πωγωνίσιος, είναι ο χορός που συμπυκνώνει για τους Ηπειρώτες την διαχρονική τραγουδιστική και μουσικοχορευτική έκφρασή τους, αφού συμπεριλαμβάνει και αγκαλιάζει την αρχαία Ελληνική παράδοση, με την ανημίτονη πεντατονική κλίμακα, αλλά και τη σύγχρονη μουσική ταυτότητα της περιοχής του Πωγωνίου, που έχει ως κύριο χαρακτηριστικό την «δωρικότητα», την λιτότητα και την ομαδικότητα.Ταξιδεύουμε στους δρόμους και στους τόπους όπου γεννιέται η μουσική. Στον Παρακάλαμο της Ηπείρου, για να συναντήσoυμε μια μεγάλη μουσική οικογένεια, την ξακουστή οικογένεια των «Χαλιγιάννηδων». Εκεί, συντελείται ένα μουσικό θαύμα. Είναι ο τόπος όπου γεννήθηκε και συντηρήθηκε μια μουσική παράδοση, η οποία έχει κατακτήσει την ευρύτερη περιοχή της Ηπείρου και έχει επεκταθεί σε όλη την Ελλάδα χάριν στη μουσική παιδεία και αγωγή αρκετών οικογενειών του χωριού αυτού. Μία από τις κύριες μεγάλες μουσικές οικογένειες του Παρακάλαμου είναι οι Χαλιγιάννηδες. Πέντε γενιές τουλάχιστον από την οικογένεια αυτή είναι αφιερωμένες στην μουσική! Μικροί και μεγάλοι, με τα μουσικά όργανα στα χέρια τους, έχουν διασκεδάσει πόλεις και χωριά της Ηπείρου, δοξάζοντας την μουσική ταυτότητα της περιοχής τους, μαζί με το όνομά τους, που έγινε ξακουστό σε όλη την Ελλάδα. Ο φακός της εκπομπής ερευνά διεισδυτικά στους χώρους όπου δημιουργείται αυτή η μουσική συντέλεια, για να αναδείξει τις διαστάσεις αυτού του σημαντικού μουσικού γεγονότος. Εισβάλει σε κάθε μία από τις πολλές οικογένειες των Χαλιγιάννηδων, για να καταγράψει από τους ίδιους, τόσο τις ιστορικές αναφορές για την εξέλιξη της τέχνης τους, όσο και τις μοναδικές εκτελέσεις τους στους ονομαστούς δρόμους του «Χαλιγιαννέϊκου» και του «Παρακαλαμιώτικου» παιξίματος. Εκείνων των στοιχείων και των ηχοχρωμάτων που τους κάνει να ξεχωρίζουν και να διαφοροποιούνται από πολλούς άλλους. Η εκπομπή ερευνά ακόμη την κοινωνική διάσταση της προσφοράς των Χαλιγιάννηδων στις εκδηλώσεις της κοινωνικής ζωής, αφού χάριν στη δημιουργία τους, συντηρούνται και αναγεννιούνται μουσικές εκφράσεις οι οποίες αποτελούν αναπόσπαστα στοιχεία της δημιουργικής προβολής μας στο μέλλον. Η κάμερα της εκπομπής αποτυπώνει συνδυαστικές εικόνες του τόπου που καθρεφτίζει την μουσική και των ανθρώπων που την γεννούν, συμπληρώνοντας έτσι μία σύνθεση ολοκληρωμένη για την «μουσική γεωγραφία» της Ηπείρου. 27 Αυγ 2017 | ΕΡΤ WebTVΑλησμονώ και χαίρομαι (Ήπειρος) Μια ορχήστρα αποτελείται από: μία κιθάρα, ένα μπάσο, ένα πιάνο και τύμπανα. Α! Και μία φωνή! Σωστά ;... -Λάθος! - Μια ορχήστρα μπορεί να αποτελείται από έξι φωνές που κάνουν τα πάντα!

- Aλησμονώ και χαίρομαι, θυμιούμαι και λυπιούμαι,

θυμήθηκα την ξενιτιά και θέλω να πηγαίνω.

Σήκω μάνα μ' και ζύμωσε καθάριο παξιμάδι.

Mε πόνους βάζει το νερό, με δάκρυα το ζυμώνει

και με πολύ παράπονο βάζει φωτιά στο φούρνο.

- Άργησε φούρνε να καείς και συ ψωμί να γένεις

για να περάσει ο κερατζής κι ο γιός μου ν' απομείνει.

Καημός δυσβάσταχτος η ξενιτιά, για το λαό μας, έκανε πολλές ελληνικές οικογένειες κομμάτια. Μέγα παράπονο για τους γονιούς και, κυρίως, για τη μάνα, να χάνει το παιδί της. Παλαιότερα, το ταξίδι για μακρινά μέρη διαρκούσε πολύ, τα μέσα και οι τρόποι επικοινωνίας ήταν ελάχιστα, κι αυτό έκανε τον πόνο αβάσταχτο. Μόνο ένα γράμμα έφτανε κάπου-κάπου, κι αυτό αποτελούσε το μοναδικό σημείο επαφής με τα αγαπημένα πρόσωπα στην ξενιτιά. Γονείς δε γνώρισαν τις συζύγους των παιδιών τους, ούτε αγκάλιασαν, ποτέ, τα εγγόνια τους. Αδέλφια, μέχρι και σήμερα, έχουν να ανταμώσουν 40 ή και 50 χρόνια. Πολλοί από τους ξενιτεμένους μας δε γύρισαν ποτέ και θάφτηκαν σε ξένο χώμα, καθώς η ξενιτιά τους κράτησε, για πάντα, κοντά της.

Μάθε την ιστορία και τις παραδόσεις του τόπου σου. Είναι μία αόρατη αλυσίδα που κρατά τους ανθρώπους «δεμένους» μεταξύ τους,και όσο πιο δεμένοι τόσο πιο δυνατοί!! πηγή