Ο Επίσκοπος ως δάσκαλος τών Μοναχών

Σύγγελοι και Πρωτοσύγγελοι 

 π. Ιωάννη Ρωμανίδη 
Επειδή οι μοναχοί έχουν αποκτήσει εμπειρία του δόγματος και δεν στοχάζονται ούτε χρησιμοποιούν συλλογισμούς, όπως γίνεται στην σχολαστική θεολογία, γι' αυτό και υποστηρίζουν πάντα την Ορθόδοξη παράδοση, είναι υπερασπιστές των δογμάτων της Εκκλησίας.

«Ένα από τα κλειδιά της Ορθοδόξου πνευματικότητος είναι ο μοναχισμός. Και το παράξενο είναι ότι οι μοναχοί υποστηρίζουν πάντοτε την Ορθόδοξη παράδοση. Διότι, αν και πολλοί εξ αυτών δεν είναι κατά κόσμον μορφωμένοι, αλλ' όμως, έχουν από την εμπειρία τους την γνώση των δογμάτων της Εκκλησίας».

Είναι φυσικό μέσα από τα Μοναστήρια να προέρχονται οι Επίσκοποι, που είναι οι διδάσκαλοι των Χριστιανών και των μοναχών, αφού προηγουμένως απέκτησαν εμπειρική γνώση των αληθειών της  πίστεως. Με αυτήν την έννοια λέγεται ότι ο Επίσκοπος είναι διδάσκαλος των μοναχών και οι μοναχοί είναι μαθητές.

«Στην εποχή του Μεγάλου Φωτίου απαγορευόταν ο Επίσκοπος να γίνει μοναχός, διότι ο μοναχός είναι μαθητής, ενώ ο Επίσκοπος υποτίθεται ότι είναι ο διδάσκαλος. Στον Διονύσιο Αρεοπαγίτη ο Επίσκοπος λέγεται διδάσκαλος των μοναχών».

Υπάρχει μια σοβαρή εξήγηση για το γεγονός αυτό:

«Κατ' εξοχήν ο Επίσκοπος είναι ο διδάσκαλος των μοναχών. Γιατί; Διότι ο Επίσκοπος ήταν υπεύθυνος να προετοιμάσει τους διαδόχους του, όπως κάνει ένας αστρονόμος δηλαδή, σπουδάζει κανείς αστρονομία στο Δημοτικό Σχολείο, μετά έρχεται στο Γυμνάσιο, μετά πάει στο Πανεπιστήμιο, και στο Πανεπιστήμιο έχει ως καθηγητή έναν άνθρωπο ο οποίος ξεύρει τον χειρισμό του τηλεσκοπίου κι όλους τους χάρτες, την ταξινόμηση των άστρων, την μέτρηση των άστρων, την μέθοδο αναλύσεως των άστρων κ.ο.κ. Και αυτός ο καθηγητής της αστρονομίας στο Πανεπιστήμιο πρώτα - πρώτα έχει φοιτητές, οι οποίοι παίρνουν το πτυχίο και μια ειδικότητα, που έχει κάποια συγγένεια με την αστρονομία, μετά υπάρχει και το ντοκτορά».

Αυτό γινόταν και στην αρχαία Εκκλησία. Ο Επίσκοπος προερχόταν από τον μοναχισμό, γνώριζε εμπειρικά τα δόγματα της Εκκλησίας και έπειτα δίδασκε τους μοναχούς να αποκτήσουν «δογματική συνείδηση».

«Ο Επίσκοπος εθεωρείτο ο διδάσκαλος των μοναχών, κυρίως των μοναχών. Γιατί; Εάν πάτε στην Πάρο θα δείτε εκεί τον καθεδρικό Ναό που είναι καθολικό του Μοναστηριού. Εκεί υπάρχει ένα Μοναστήρι, ο καθεδρικός Ναός της Πάρου. Γύρω - γύρω έχει κελιά, είναι Μοναστήρι. Γι' αυτό και ο Επίσκοπος ή ο Μητροπολίτης έχει Πρωτοσύγκελλο. Τι σημαίνει Πρώτοσύγκελλος; Το Μοναστήρι από τι αποτελείται; Από κελιά. Είναι σύγκελλοι. Οι σύγκελλοι είναι οι καλόγεροι της Μονής και ο πρώτος σύγκελλος είναι ο πρώτος μεταξύ των μοναχών. Και οι μοναχοί, όμως, έχουν τον Επίσκοπο Ηγούμενο. Ο Επίσκοπος είναι ο Ηγούμενος της Μονής.

Ακόμα και η Αγιασοφιά στην Κωνσταντινούπολη στην λαϊκή παράδοση λέγεται "το Μέγα Μοναστήρι". Γιατί είναι το Μεγάλο Μοναστήρι; Γιατί είναι ο καθεδρικός Ναός, έχει Μοναστήρι και ο Πατριάρχης είναι ο Ηγούμενος. Αυτό σημαίνει καθεδρικός Ναός και αυτός έχει έναν Πρωτοσύγκελλο. Τώρα, στην Αμερική έχουν Πρωτοσύγκελλο έγγαμο. Ο Πρωτοσύγκελλος της Αρχιεπισκοπής Αμερικής είναι ένας έγγαμος παπάς. Θα ζητήσω και εγώ να γίνω Πρωτοσύγκελλος εδώ, στην Ελλάδα.

Λοιπόν, ο Επίσκοπος είναι ο δάσκαλος των μοναχών, δίδασκε τους μοναχούς αυτούς, και βέβαια αυτοί οι μοναχοί ήσαν σε θέση και να γίνουν Μητροπολίτες και Πατριάρχες κ.ο.κ. Γιατί; Γιατί είχαν διάγνωση και θεραπεία. Γιατί ήταν ο δάσκαλος των μοναχών ο Επίσκοπος; Για να τους διδάξει την διάγνωση και να τους δώσει την θεραπεία για να μπορούν να κάνουν το ίδιο και στους άλλους».

Οπότε, η μοναχική ζωή είναι οδός θεογνωσίας, με την μέθοδο που ακολουθούν οι μοναχοί, δηλαδή την κάθαρση, τον φωτισμό και την θέωση. Γι' αυτό και μερικοί μορφωμένοι μοναχοί καίτοι μελετούσαν, γνώριζαν και αντέγραφαν τα έργα των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων, εν τούτοις δεν ακολούθησαν την διδασκαλία τους. Μερικοί αναλυτές, αγνοώντας αυτήν την πραγματικότητα, τους χαρακτηρίζουν αγραμμάτους.

«Δεν υπήρχε Επίσκοπος στην Εκκλησία που δεν ήταν μοναχός. Και πήγαιναν από τα Μοναστήρια και όλοι οι μοναχοί κάθε φορά που έβλεπαν έναν σοφό, τον κυνηγούσαν. Οι καλόγεροι δεν ήθελαν τίποτα να ακούσουνε περί αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων κλπ. Όταν ακούγανε Πλάτωνα και Αριστοτέλη, επαναλάμβαναν αυτά που λένε οι Πατέρες για τον Πλάτωνα και Αριστοτέλη. Κοροϊδεύανε και τον ένα και τον άλλο. Έρχεται ο Κοραής και τους λέει αγραμμάτους αυτούς τους καλογήρους, ότι δεν ξέρουν τι λένε κ,ο.κ.».

Οι μοναχοί είχαν μέσα τους την δύναμη και ενέργεια του Αγίου Πνεύματος, είχαν την εμπειρία της Πεντηκοστής, μια δύναμη που ήταν ανώτερη από την γνώση των φιλοσόφων. 

«Μας ανεβοκατεβάζουν τους μοναχούς αγραμμάτους κλπ. Και διερωτάται κανείς: "Έλα εδώ, ρε παιδί μου· ένας άνθρωπος ο οποίος έχει την ικανότητα να πάρει έναν μουσουλμάνο ο οποίος έγινε Ορθόδοξος, να τον μάθει νοερά προσευχή, να πάει στην πλατεία, να κάνει, δημοσία, ομολογία του Χριστού και μετά να περάσει από τέτοια βασανιστήρια, να μην αρνηθεί τον Χριστό, αυτός ο καλόγερος, που του δίδαξε την νοερά προσευχή, αυτός είναι αγράμματος;"». 

Πηγή: "Εμπειρική Δογματική τής Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας κατά τις προφορικές παραδόσεις τού π. Ι. Ρωμανίδη" Τόμος Β΄.  Τού σεβ. Μητρ. Ναυπάκτου και αγ. Βλασίου Ιεροθέου.